ماء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ماء:
(مِنَ الْمَاء كُلَّ) ماء: به معنایى «آب» است.
در اصل
«موه» بوده كه واو به الف تبديل شده
(ماه)، سپس «هاء» به «همزه» بدل شده و به صورت
«ماء» درآمده است.
جمع آن:
امواه و
مياه و مصغّرش مويه مى‌باشد.
امّا در قرآن مجيد به صورت جمع به كار نرفته و در ۶۳ مورد به صورت مفرد آمده است.
۵۹ بار به شكل ماء و به شكل‌هاى: ماءک و ماؤكم و ماءها و ماؤها هركدام يک‌بار آمده است.
به موردی از کاربرد
ماء در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَ جَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ) (آيا
کافران نديدند كه
آسمان‌ها و
زمین به هم پيوسته بودند و ما آن‌ها را از يكديگر جدا ساختيم و هر چيز زنده‌اى را از آب آفريديم؟! آيا
ایمان نمى‌آورند؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ) از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه كلمه جعل به معناى خلق، و جمله
(كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ) مفعول آن باشد، و مراد اين باشد كه آب، دخالت تامى در هستى موجودات زنده دارد، هم چنان كه همين مضمون را در جاى ديگر آورده و فرموده است:
(وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ) و شايد واقع شدن اين مضمون در سياقى كه در آن آيات محسوس را مى‌شمارد، باعث شود كه حكم در آيه شريفه منصرف به غير
ملائکه، و امثال آنان باشد، ديگر دلالت نكند بر اين‌كه خلقت ملائكه و امثال آنان هم از آب باشد، و اما مساله مورد نظر آيه شريفه، يعنى ارتباط زندگى با آب، مساله‌اى است كه در مباحث علمى به خوبى روشن شده و به ثبوت رسيده است.
معناى معمولى «ماء» همان آب است، امّا گاهى به هر شئ مايع «ماء» گفته مى‌شود، مانند فلزات مايع و امثال آن.
در مورد پيدايش همه موجودات زنده از آب كه در ذيل
آیه مورد بحث به آن اشاره شده دو تفسير مشهور است:
يكى اين‌كه حيات همه موجودات زنده - اعم از گياهان و حيوانات - به آب بستگى دارد، همين آبى كه بالاخره مبدأ آن
بارانی است كه از آسمان نازل مى‌شود، ديگر اين‌كه «ماء» در اين‌جا اشاره به آب نطفه است كه موجودات زنده معمولا از آن به‌وجود مى‌آيند.
جالب اين‌كه دانشمندان امروز معتقدند كه نخستين جوانه حيات در اعماق
دریاها پيدا شده است، به همين دليل آغاز حيات و زندگى را از آب مى‌دانند و اگر قرآن آفرينش انسان را از خاک مى‌شمرد، نبايد فراموش كنيم منظور از
خاک همان طين (گل) است كه تركيبى است از آب و خاک.
اين موضوع نيز قابل توجه است كه طبق تحقيقات دانشمندان قسمت عمده بدن
انسان و بسيارى از حيوانات را آب تشكيل مى‌دهد (در حدود هفتاد درصد)؛ و اين‌كه بعضى ايراد كرده‌اند كه آفرينش فرشتگان و جن با اين‌كه موجودات زنده‌اى هستند مسلما از آب نيست، پاسخش روشن است، زيرا هدف، موجودات زنده‌اى است كه براى ما محسوس است.
در حديثى مى‌خوانيم كه: شخصى از
امام صادق (علیه‌السلام) پرسيد: آب چه طعمى دارد؟ امام نخست فرمود: «به منظور ياد گرفتن سؤال كن نه به منظور بهانه‌جويى!» سپس اضافه فرمود:
«طعم آب، طعم
حیات و زندگى است،
خداوند مى‌گويد: ما هر موجود زنده‌اى را از آب آفريديم»؛ مخصوصا هنگامى كه انسان در تابستان پس از يک تشنگى طولانى و ممتد در آن هواى سوزان به آب گوارايى مى‌رسد، موقعى كه نخستين جرعه‌هاى آب را فرومى‌برد، احساس مى‌كند كه روح و جان به كالبدش دميده مى‌شود. در واقع امام مى‌خواهد ارتباط و پيوستگى زندگى و آب را با اين تعبير زيبا مشخص كند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ماء»، ج۴، ص۳۶۷.
