ماء (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ماء (به فتح میم) از
واژگان قرآن کریم به معنای آب است. این واژه در قرآن ۶۳ بار ذکر شده است.
ماء:
به معنای آب است.
راغب گفته: اصل آن موه است به دليل آنكه جمع آن امواه و مياه آمده و مصغّرش مويه است هاء آخر را حذف و واو را مبدّل به الف كرده‌اند.
(وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً) (و از آسمان آبى فرو فرستاد)
(وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‌ءٍ حَيٍ) (و هر چيز زنده‌اى را از آب آفريديم؟!)
می‌دانيم كه آب را در تشكيل موجودات زنده دخالت تامّى است كه بدون آن زندگى نه وجود داشت و نه بقا. قرآن در بسيارى از
آیات روئيدن نباتات را به آب
باران نسبت داده و مرتبا گفته است.
(وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ) (خداوند، كسى است كه آسمان‌ها و زمين را آفريد؛ و از آسمان، آبى فرو فرستاد؛ و با آن، ميوه‌ها و محصولات گوناگون را براى روزى شما از زمين بيرون آورد؛)
اين از آن جهت است كه آب درياها شور و تلخ است و براى نباتات و آشاميدن قابل استفاده نيست ولى به وسيله تبخير، آب خالص به صورت ابرها از سطح اقيانوس‌ها بلند می‌شود و به صورت باران و برف به خشكی‌ها می‌بارد و مورد استفاده حيوانات و نباتات قرار می‌گيرد.
(أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ، أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ) (آيا به آبى كه مى‌نوشيد انديشيده‌ايد؟! آيا شما آن را از ابر نازل كرده‌ايد يا ما نازل مى‌كنيم؟!)
(وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَ إِنَّا عَلى ذَهابٍ بِهِ لَقادِرُونَ. فَأَنْشَأْنا لَكُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْنابٍ ...) (و از آسمان، آبى به اندازه معين فرو فرستاديم؛ و آن را در زمين در جايگاه مخصوصى ساكن نموديم؛ و ما بر از بين بردن آن كاملًا قادريم. پس بوسيله آن باغ‌هايى از درختان نخل و انگور براى شما ايجاد كرديم؛)
اين
آیه تذكّر می‌دهد اوّلا آب به قدر احتياج مردم، حيوان و نبات از
آسمان می‌بارد و باريدن آن بدون تقدير و اندازه نيست. بلكه
(ماءً بِقَدَرٍ) است، ذخيره برف‌ها در كوه‌ها در اثر برودت هوا و ذوب شدن تدريجى آن‌ها و تشكيل جويبارها و رودخانه‌ها هم
(بِقَدَرٍ) است نه سرسرى.
ثانيا
(فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ) بايد اين
آب در روى زمين و در اعماق آن كه در دسترس بشر است ساكن باشد كه
بشر بتواند با حفر چاه‌ها و قنوات آنرا مهار كند و مورد استفاده قرار دهد اگر اعماق
زمین خاک رس نبود و آب در آن‌ها حبس نمی‌شد آب‌ها به تدريج چنان به اعماق فرو می‌رفت كه از دسترس
انسان خارج می‌شد
(وَ إِنَّا عَلى ذَهابٍ بِهِ لَقادِرُونَ) «سبحان من مهد الارض للحياة».
گاهی مراد از «ماء» نطفه است. مثل؛
(وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ ) (و خداوند هر جنبنده‌اى را از آبى آفريد)
(وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً) (او كسى است كه از آب، انسانى را آفريد؛ سپس او را داراى نسب و سبب قرار داد)
(أَ لَمْ نَخْلُقْكُمْ مِنْ ماءٍ مَهِينٍ. فَجَعَلْناهُ فِي قَرارٍ مَكِينٍ) (آيا شما را از آبى پست و ناچيز نيافريديم)
ماء ۶۳ بار در قرآن كريم به كار رفته و اعتناء عجيبى به آن شده است.
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ماء»، ج۶، ص۳۲۲.
