قُدّوس (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قُدّوس: (هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ) یکی از نام‌های باری تعالی (از
اسماء الحسنی) به معنی
«منزه و پاک از تمام عیوب و نقص» است.
در اصل از مادّه
«قدس» به معنی
«پاکی» گرفته شده است.
به موردی از کاربرد
قُدّوس در
قرآن، اشاره می‌شود:
(هُوَ اللَّهُ الَّذی لا إِلَهَ إِلّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمّا يُشْرِكُونَ) (او خداوند يگانه‌اى است كه معبودى جز او نيست،
حاکم و
مالک اوست، از هر عيب
منزّه است، به كسى
ستم نمى‌كند، امنيّت‌بخش است، مراقب همه چيز است، شكست‌ناپذيرى كه با اراده نافذ خود هر امرى را اصلاح مى‌كند، و داراى
کبریا و عظمت است؛
خداوند منزّه است از آنچه همتاى او قرار مى‌دهند!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه
قدوس مبالغه در
قدس و نزاهت و پاكى را افاده مى‌كند.
در
آیه آمده است:
(اَلْمَلِکُ الْقُدُّوسُ.) «حاکم و مالک اصلی اوست، از هر عیب و نقص پاک و مبراست.»
در آخرین آیات
سوره حشر تعدادی از اسامی باری تعالی ذکر شده است و می‌توان گفت در مجموع این آیات سه‌گانه علاوه بر مسئله
توحید که دو بار تکرار شده هفده وصف از اوصاف خدا آمده است:
۱-عالم الغیب و الشّهاده، ۲-
رحمان، ۳-
رحیم، ۴-
ملک، ۵-
قدّوس، ۶-
سلام، ۷-
مؤمن، ۸-
مهیمن، ۹-
عزیز، ۱۰-
جبّار، ۱۱-
متکبر، ۱۲-
خالق، ۱۳-
باری، ۱۴-
مصوّر، ۱۵-
حکیم، ۱۶-دارای اسماء الحسنی، ۱۷-کسی که همه موجودات عالم
تسبیح او می‌گویند.
که با وصف توحید او، مجموعا هیجده صفت می‌شود. (توجه داشته باشید، توحید دو بار و عزیز نیز دو مرتبه ذکر شده است)
در میان مجموع این صفات، یک نوع نظم‌بندی خاصی در سه آیه دیده می‌شود:
در آیه نخست از عمومی‌ترین
اوصاف ذات (
علم) و عمومی‌ترین
اوصاف فعل (
رحمت) که ریشه همه افعال خداوندی است بحث می‌کند.
در آیه دوم، سخن از حاکمیت او و شئون این حاکمیت است و صفاتی همچون
قدوس و سلام و مؤمن و جبّار و متکبر، با توجه به معانی آنها، همه از ویژگی‌های این
حاکمیت مطلقه الهی است.
و در آخرین آیه از مسئله
خلقت و آنچه مربوط به آن است، مانند نظم‌بندی و صورت‌بندی و
قدرت و حکمت بحث می‌کند.
و به این ترتیب این آیات، دست پویندگان راه معرفة اللّه را گرفته منزل به منزل پیش می‌برد، از ذات پاک او شروع می‌کند و بعد به عالم خلقت می‌آورد و باز در این سیر الی اللّه از مخلوق نیز به سوی خالق می‌برد، لذا جای تعجب نیست که در
روایات اسلامی، اهمیت فوق العاده‌ای به آیات مورد بحث داده شده است.
(آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است همواره تسبيح خدا مى‌گويند، خداوندى كه مالك و حاكم است و از هر عيب و نقصى مبرّا و توانا و حكيم است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه
قدوس صيغه مبالغه از
قدس است، كه آن نيز به معناى نزاهت و
طهارت است.
{{تورفتگی:a:(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)}
و نیز در اوّلین آیه
سوره جمعه، نام خداوند با تسبیح و
تقدیس شروع می‌شود و به قسمتی از
صفات جمال و جلال و اسماء حسنای او اشاره می‌کند و می‌فرماید:
(یُسَبِّحُ لِلّٰهِ ما فی السَّماواتِ وَ ما فی الْاَرْضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزیزِ الْحَکیمِ.) «آنچه در آسمان‌ها و زمین است همواره تسبیح خدا می‌گویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرا و عزیز و حکیم است»
(اَلْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزیزِ الْحَکیمِ) و به این ترتیب، نخست بر مالکیت و حاکمیت و سپس منزه بودن او از هرگونه ظلم و ستم و نقص، تاکید می‌کند، زیرا با توجه به مظالم بی‌حساب ملوک و شاهان، واژه «ملک» تداعی معانی
نامقدسی می‌کند که با کلمه «
قُدّوس» همه شستشو می‌شود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قُدّوس»، ج۳، ص۵۸۷-۵۸۸.
