قسم - به فتح قاف و سین (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَسَم (به فتح الف و سین)، یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای سوگند است. افعال قسم در قرآن از باب افعال، مفاعله و تفاعل آمده است.
قَسَم(بر وزن
فرس) به معنای سوگند است.
(وَ اِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ) «اگر بدانید آن سوگند بزرگی است.» «اقسم باللّه» یعنی سوگند یاد کرد به
خدا، اصل آن چنان‌که
راغب گفته از قسامه است و قسامه بنا بر قول
اقرب الموارد جماعتی است که بر چیزی سوگند می‌خورند و آن را می‌گیرند و یا به چیزی گواهی می‌دهند.
راغب گفته: قسامه سوگندهائی است که بر اولیاء مقتول تقسیم می‌شود،
یعنی چون ادّعا کردند زید عمرو را کشته باید هر یک در صورت عدم شاهد بر ادعای خویش قسم بخورند. علی هذا معنای قسمت در قسم به معنی سوگند نیز ملحوظ است.
افعال قسم در
قرآن بیشتر از باب افعال آمده مثل
(وَ اَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ اَیْمانِهِمْ...) (فَلا اُقْسِمُ بِما تُبْصِرُونَ. وَ ما لا تُبْصِرُونَ)از مفاعله و تفاعل نیز آمده است مثل: وَ قاسَمَهُما اِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ.
«یعنی سوگند اکید یاد کرد که من به شما از خیر خواهانم.» مفاعله در اینجا بین الاثنین نیست مثل «سافرت شهرا» احتمال قوی آن است که برای مبالغه باشد. و مثل
(قالُوا تَقاسَمُوا بِاللَّهِ لَنُبَیِّتَنَّهُ وَ اَهْلَهُ) «گفتند سوگند یاد کنید به خدا که
صالح و اهلش را شب هنگام مقتول می‌کنیم.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قسم»، ج۶، ص۷.
