قتلی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَتْلى: (کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصاصُ فی الْقَتْلی) به فتح قاف به معنی
«کُشتگان» و آن جمع
«قتیل» به معنی مفعول (کشته شده) است و
مذکر و
مؤنث در آن یکسان می‌باشد و در
قرآن مجید فقط یک‌بار، آن هم به صورت جمع در آیه مورد بحث به کار رفته و این
آیه راجع به
حکم قصاص در مورد کشتگان و حفظ احترام خون آنهاست و به این ترتیب خط بطلان بر آداب و سنن جاهلی می‌کشد.
به موردی از کاربرد
قَتْلى در قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ فی الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الأُنثَى بِالأُنثَى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخيهِ شَيْءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداء إِلَيْهِ بِإِحْسانٍ ذَلِكَ تَخْفيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَ رَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَليمٌ) (اى كسانى كه
ایمان آورده‌ايد! حكم قصاص در مورد كشتگان، بر شما مقرر شده است: آزاد در برابر آزاد، و
برده در برابر برده، و زن در برابر زن. پس اگر كسى ازسوى برادر دينى خود، چيزى به او بخشيده شود، و حكم قصاص تبديل به خون بها گردد، ولىّ مقتول بايد از راه پسنديده پيروى كند؛ و شرايط پرداخت كننده را در نظر بگيرد و او نيز به نيكى
دیه را به ولىّ مقتول بپردازد (و
مسامحه نكند)؛ اين، تخفيف و رحمتى است از ناحيه پروردگار شما و كسى كه بعد از آن تجاوز كند، عذاب دردناكى خواهد داشت.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
در اينكه خطاب را متوجه خصوص
مؤمنین كرده، اشاره است به اينكه حكم قصاص مخصوص جامعه مسلمين است و كفارى كه در كشورهاى اسلامى به عنوان
اهل ذمه زندگى مى‌كنند و غير آنان از
کفار، مشمول آيه نيستند و آيه از كار آنها ساكت است.
اين آيه راجع به حكم قصاص در مورد كشتگان و حفظ احترام خون آنهاست و به اين ترتيب خط بطلان بر آداب و سنن جاهلى كشيده و می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید حکم قصاص در مورد کشتگان بر شما نوشته شده است...»
(کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصٰاصُ فِی الْقَتْلی) عادت عرب جاهلی بر این بود که اگر کسی از قبیله آنها کشته می‌شد تصمیم می‌گرفتند تا آنجا که قدرت دارند از قبیله قاتل بکشند و این فکر تا آنجا پیش رفته بود که حاضر بودند به خاطر کشته شدن یک فرد تمام طایفه قاتل را نابود کنند به همین مناسب خداوند آیه فوق را نازل فرمود و حکم عادلانه
قصاص را بیان کرد.
این حکم اسلامی، در واقع حدّ وسطی بود میان دو
حکم مختلف که در آن زمان وجود داشت بعضی قصاص را لازم می‌دانستند و چیزی جز آن را مجاز نمی‌شمردند و بعضی تنها دیه را لازم می‌شمردند.
اسلام قصاص را در صورت عدم رضایت اولیای مقتول و دیه را به هنگام رضایت طرفین قرار داد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قتلی»، ج۳، ص۵۶۴.
