سمح (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَمَحَ (به فتح سین و میم) از
واژگان نهج‌البلاغه، به معنای جود و بخشش «مسامحه» و سهل گرفتن است. از اين مادّه هشت مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
سَمَحَ به معنای جود و بخشش و سهل گرفتن است.
بعضی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» آمده است به شرح ذیل می‌باشد.
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) درباره
طلحه و
زبیر و اتباع آن می‌فرمایند:
«مَا مِنْهُمْ رَجُلٌ إِلاَّ وَقَدْ أَعْطَانِي الطَّاعَةَ، وَسَمَحَ لِي بِالْبَيْعَةِ، طَائِعاً غَيْرَ مُكْرَه.» «كسانى را به نبرد با من خواندند كه همه آنها در برابر من به
اطاعت گردن نهاده بودند و بدون اكراه و با رضايت كامل با من
بیعت كرده بودند.»
(شرح های خطبه:
)
«سَمح» به معنای بذل كننده و بخششگر در
حکمت ۳۳ فرموده:
«كُنْ سَمَحاً وَلاَ تَكُنْ مُبَذِّراً، وَكُنْ مُقَدِّراً وَلاَ تَكُنْ مُقَتِّراً.» «سخاوت‌مند باش، ولى اسراف كننده مباش. در زندگى حسابگر باش ولى سختگير مباش.»
(شرح های حکمت:
)
در وصف آدم نادان فرموده:
«يُنَافِسُ فِيَما يَفْنَى، وَيُسَامِحُ فِيَما يَبْقَى.» «براى دنياى فانى كوشش فراوان دارد ولى براى
آخرت باقى مسامحه كار است.»
(شرح های حکمت:
)
پس از بيعت با
امام گروهى از يارانش پيشنهاد كردند: خوب بود آنان را كه در كشتن
عثمان دست داشتند كيفر مى‌كردى، امام در پاسخشان فرمود:
«فَاصْبِرُوا حَتَّى يَهْدَأَ النَّاسُ وَ تَقَعَ الْقُلُوبُ مَوَاقِعَهَا- وَ تُؤْخَذَ الْحُقُوقُ مُسْمَحَةً- فَاهْدَءُوا عَنِّي.» «بنابراين
صبر كنيد تا مردم آرام شوند و دل‌ها در جاى خود قرار گيرند و
حقوق به آسانى گرفته شود. آرام باشيد و به من مهلت دهيد.»
(شرح های خطبه:
)
امام درباره طایفه
بنی‌هاشم و طایفه
عبدشمس فرمود:
«وَ أَمَّا نَحْنُ فَأَبْذَلُ لِمَا فِی أَیْدِینَا وَ أَسْمَحُ عِنْدَ الْمَوْتِ بِنُفُوسِنَا وَ هُمْ أَکْثَرُ وَ أَمْکَرُ وَ أَنْکَرُ وَ نَحْنُ أَفْصَحُ وَ أَنْصَحُ وَ أَصْبَحُ.» «و امّا ما «
طایفه‌بنی‌هاشم» از همه آنها نسبت به آنچه در دست داريم بخشنده‌تريم و به هنگام بذل جان از همه سخاوتمندتريم، آنها(طایفه عبدشمس) پر جمعيّت‌تر و مكّارتر و زشت ترند و ما فصيحتر و دلسوزتر و زيباتريم.»
(شرح های حکمت:
)
از اين مادّه هشت مورد در نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سمح»، ج۱، ص۵۵۰.
