• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فُحْش (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





فُحْش (به ضم فاء و سکون حاء) از واژگان قرآن کریم به معنای كار بسيار زشت است.
فَواحِش چهار بار در قرآن مجید آمده است.
مشتقات فُحْش که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
الْفَواحِشَ‌ (به فتح فاء و کسر حاء) به معنای اعمال زشت،
بِفاحِشَةٍ (به کسر حاء و فتح شین) به معنای كار زشت،
فاحِشَةً (به کسر حاء و فتح سین) به معنای عمل زشتى،
الْفَحْشاءِ (به فتح فاء و سکون حاء) به معنای كار زشت،
الْفاحِشَةَ (به کسر حاء و فتح سین) به معنای زنا است.


فُحْش به معنای كار بسيار زشت است.
دقّت در گفتار بزرگان نشان می‌دهد كه فُحْش‌، فَاحِشَة و فَحْشَاء به معناى بسيار زشت است.
گرچه بعضى قبح مطلق گفته‌اند.
در قاموس گويد: فاحشه هر گناهى است كه قبح آن زياد باشد.
همچنين است قول ابن اثیر در نهایه.
در مفردات گفته: فُحْش‌، فَاحِشَة و فَحْشَاء هر قول و فعلى است كه قبح آن بزرگ باشد.


به مواردی از فُحْش که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - الْفَحْشَاء (آیه ۱۶۹ سوره بقره)

(إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَاء وَ أَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ)
(او شما را فقط به بدى و كار زشت فرمان مى‌دهد و نيز دستور مى‌دهد آن‌چه را كه نمى‌دانيد، به خدا نسبت دهيد.)
در مجمع ذيل این آيه فرموده: فَحْشَاء، فَاحِشَة، قبيحه و سیئه نظير هم‌اند، و فحشاء مصدر است، مثل: سرّاء و ضرّاء،
و در ذيل آيه ۱۳۵ آل عمران فرموده: فحش، اقدام به قبح بزرگ است. زمخشری ذيل آيه ۱۶۹ بقره، فحشاء را قبيح خارج از حدّ گفته است.


۲.۲ - فَاحِشَةً (آیه ۱۳۵ سوره آل عمران)

(وَ الَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُواْ اللّهَ)
(و كسانى كه هرگاه مرتكب عمل زشتى شوند، يا به خود ستم كنند، خدا را ياد كرده.)


۲.۳ - فاحِشَةً (آیه ۳۲ سوره اسراء)

(وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنى‌ إِنَّهُ كانَ‌ فاحِشَةً وَ ساءَ سَبِيلًا)
«به زنا نزديک نشويد آن كار بسيار زشت و راه و رسم بدى است.»
اين مطلب را می‌شود از این آيات نيز استفاده كرد: ظهور آيه در آن است كه فاحشه به معنى بسيار زشت است.


۲.۴ - الْفاحِشَةَ (آیه ۱۵ سوره نساء)

(وَ اللَّاتِي يَأْتِينَ‌ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ ...)
(و كسانى از زنان شما كه مرتكب زنا شوند، چهار نفر از شما مسلمانان را به عنوان شاهد بر آن‌ها بطلبيد.)
فحشاء و فاحشه در قرآن به زنا و لواط و تزويج نامادرى و هر كار بسيار زشت گفته شده است. كه درباره زنا است، به قول‌ بعضى مساحقه است


۲.۵ - الْفاحِشَةَ (آیه ۵۴ سوره نمل)

(وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ أَ تَأْتُونَ‌ الْفاحِشَةَ وَ أَنْتُمْ تُبْصِرُونَ‌)
لوط را به ياد آور هنگامى كه به قومش گفت: «آيا شما به سراغ كار بسيار زشتى مى‌رويد در حالى كه نتايج شوم آن را مى‌بينيد؟!)


۲.۶ - الْفَواحِشَ‌ (آیه ۱۵۱ سوره انعام)

(وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ‌ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ ...)
(و به كارهاى زشت نزديک نشويد، چه آشكار باشد چه پنهان.)
درباره لواط است‌ و ظهورش در عموم است.


۲.۷ - الْفَحْشاءِ (آیه ۱۶۹ سوره بقره)

(إِنَّما يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ ...)
(او شما را فقط به بدى و كار زشت فرمان مى‌دهد.)


۲.۸ - الْفَحْشاءَ (آیه ۲۴ سوره يوسف)

(كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُخْلَصِينَ‌)
(اين چنين كرديم تا بدى و فحشا را از او دور سازيم؛ چرا كه او از بندگان خالص شده ما بود.)
مراد از سوء در مقابل فحشاء چيست؟ ايضا در آيه‌: اهل تحقيق گفته‌اند گناه را از آن سوء و سيئه گفته‌اند كه براى گناهكار بدى پيش می‌آورد، در اين صورت احتمال قوى آن است كه مراد از «سوء» بدنامى باشد.
یوسف (علیه‌السّلام) اگر به زن عزیز تعدّى می‌كرد دو كار كرده بود يكى بدنامى خودش و ديگرى زنا كه مورد عقاب خدا است، يعنى: «خواستيم بدنامى و زنا را از وى برگردانيم» همين طور در آيه اول.
ممكن است مراد از سوء در آيه دوم خیانت باشد كه عمل يوسف (عليه‌السّلام) در صورت وقوع هم زنا بود و هم خيانت به شوهر آن زن. در اين‌صورت شايد مراد از سوء در هر دو آيه گناهانى باشد كه در قباحت مثل فحشاء نيستند؛ و يا ذكر خاصّ بعد از عام باشد.


۲.۹ - الْفَحْشاءِ (آیه ۹۰ سوره نحل)

(وَ يَنْهى‌ عَنِ‌ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ‌)
(و از فحشا و منکر و ستم، نهى مى‌كند.)


۲.۱۰ - فاحِشَةً (آیه ۱۳۵ سوره آل عمران)

(وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌)
(و كسانى كه هرگاه مرتكب عمل زشتى شوند، يا به خود ستم كنند.)
در آيه اول شايد مراد از فاحشه زنا يا كار زشتى است كه از منكر و بغى زشت‌تر است. و در آيه دوم شايد مراد از فحشاء كار بدى است كه نسبت به ديگرى انجام داده‌اند.


۲.۱۱ - بِفاحِشَةٍ (آیه ۱ سوره طلاق)

(لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ‌ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ)
( نه شما آن‌ها را از خانه‌هايشان بيرون كنيد و نه آن‌ها در دوران عدّه بيرون روند، مگر آن‌كه كار زشت آشكارى انجام دهند.)
آيه درباره زنان مطلقه است كه بايد مدّت عدّه را در خانه شوهر بمانند. مراد از «فاحشه» چنان‌كه گفته‌اند اذيّت اهل خانه است، كه اهل خانه را اذيّت كنند و بد دهن باشند. ايضا آيه ۱۹ سوره نساء.
طبرسی در ذيل آيه اول از امام رضا (علیه‌السّلام) نقل كرده، فاحشه آن است كه اهل شوهرش‌ را اذيّت كند و دشنام دهد.



۲.۱۲ - بِفَاحِشَةٍ (آیه ۱۹ سوره نساء)

(إِلاَّ أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَ عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ)
(مگر اين‌كه آن‌ها عمل زشت آشكارى انجام دهند. و با آنان، به طور شايسته رفتار كنيد.)


۲.۱۳ - الْفَواحِشَ‌ (آیه ۳۳ سوره اعراف)

فَواحِش:(قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّيَ‌ الْفَواحِشَ‌ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ ...)
(بگو: «خداوند، تنها اعمال زشت را، حرام كرده است؛ چه آشكار باشد و چه پنهان.)
فَواحِش جمع فاحِشه است. فَحشاء چنان‌كه از طبرسى نقل شد مصدر است ولى در آیات به معنى اسم به كار رفته است.



فَواحِش چهار بار در قرآن مجید آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۵۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۲۶.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۴۸.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۴۰۳-۴۰۴.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۹۹.    
۶. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۶، ص۳۲۵.    
۷. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۲۸۲.    
۸. ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۳، ص۴۱۵.    
۹. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۲۶.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۱۶۹.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۶۳۴.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۴۱۹.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۵۹.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۴۶۰.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۶۰.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۳۸.    
۱۸. بقره/سوره۲، آیه۱۶۹.    
۱۹. زمخشری، جارالله، کشاف، ج۱، ص۲۱۳.    
۲۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶۷.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۲۹.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۲۰.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۵۹.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۳۹.    
۲۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۲.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۱۱۷.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۸۸.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۳۱.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۳۸.    
۳۱. نساء/سوره۴، آیه۱۵.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۸۰.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۳۶۹.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۲۳۳.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۶۶.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۴.    
۳۷. نمل/سوره۲۷، آیه۵۴.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۸۱.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۳۷.    
۴۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۷۶.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۲۶.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۵۶.    
۴۳. انعام/سوره۶، آیه۱۵۱.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۴۸.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۵۱۷.    
۴۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۷۵.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۰.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۹۰.    
۴۹. بقره/سوره۲، آیه۱۶۹.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۶۳۴.    
۵۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۴۱۹.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۵۹.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۴۶۰.    
۵۵. یوسف/سوره۱۲، آیه۲۴.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۳۸.    
۵۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۱۶۹.    
۵۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۱۲۶.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۹۸.    
۶۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۴۵.    
۶۱. نسفی، عبدالله، تفسیر نسفی، ج۲، ص۱۸۴.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۴۵.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۶۰.    
۶۴. نحل/سوره۱۶، آیه۹۰.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۷۷.    
۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۴۸۰.    
۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۳۳.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۳۵.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۸۶.    
۷۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۵.    
۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۷.    
۷۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۲۹.    
۷۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۲۰.    
۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۵۹.    
۷۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۳۹.    
۷۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۷۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۵۸.    
۷۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۲۵.    
۷۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱۳.    
۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۹۲.    
۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۵۸.    
۸۲. نساء/سوره۴، آیه۱۹.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۵۸.    
۸۴. نساء/سوره۴، آیه۱۹.    
۸۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۸۰.    
۸۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۴۰۴.    
۸۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۲۵۵.    
۸۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۷۸.    
۸۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۴۰.    
۹۰. اعراف/سوره۷، آیه۳۳.    
۹۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۵۴.    
۹۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۱۰۶.    
۹۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۸۵.    
۹۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۹۲.    
۹۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۴۰.    
۹۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۶۰.    
۹۷. انعام/سوره۶، آیه۱۵۱.    
۹۸. اعراف/سوره۷، آیه۳۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فحش»، ج۵، ص۱۵۳-۱۵۵.    






جعبه ابزار