فَرَح (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَرَح (به فتح فاء و راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
شادی و شادى توأم با
تکبر است.
فَرِح (به فتح فاء و کسر راء) شادمان متكبّر است.
مشتقات
فَرَح که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
فَرِحُوا (به فتح فاء و کسر راء) به معنای خوشحال؛
يَفْرَحُ (به فتح یاء و سکون فاء) به معنای مسرور؛
فَلْيَفْرَحُوا (به فتح فاء و سکون لام) به معنای خوشحال شوند؛
لَفَرِحٌ (به فتح فاء و کسر راء) به معنای متكبّر؛
الْفَرِحِينَ (به فتح فاء و کسر راء) به معنای شادمان است.
فَرَح به معنای شادى و شادى توأم با تكبر است.
در
اقرب الموارد گويد: سرور و حبور در شادى ممدوح به‌كار می‌رود، ولى فرح در شادى مذموم كه موجب تكبّر است.
سرور و
حبور از
تفکّر ناشى است و فرح از
قوّه شهوت.
فیومی در
مصباح گفته: در معنى تكبّر و خرسندى و شادى به‌كار می‌رود.
طبرسی (رحمه‌الله) در
مجمع ذيل
(إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُ الْفَرِحِينَ) (
خداوند شادى‌كنندگان مغرور را دوست نمى‌دارد.)
فرموده فرح به معنى تكبّر است و
شعر ذيل را شاهد می‌آورد:
| و لست بِمِفْرَاحٍ اذ الدّهر سرّنى | | و لا جازع من صرفه المتقلّب |
| | |
«چون روزگارم شادم كند متكبّر نمی‌شوم، از برگشت آن نيز
جزع و
ناله ندارم.»
راغب و
زمخشری نيز آن را نقل كرده‌اند.
فَرِح (بر وزن كَتِف) شادمان متكبّر است.
به مواردی از
فَرِح که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
در قرآن مجيد بيشتر در شادى‌هاى مذموم آمده كه منبعث از نيروى شهوانى و لذّات و توأم با
خود پسندی است، مثل:
(فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ ...) «باز گذاشتگان بر ماندنشان بر خلاف
رسول خدا (و اينكه با او به
جهاد نرفتند) شادمان شدند.»
(حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً) (تا كاملًا به آن خوشحال شدند، (و دل بستند) ناگهان آن‌ها را گرفتيم.)
در بعضى از
آیات در شادى ممدوح به‌كار رفته، مثل:
(وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ. بِنَصْرِ اللَّهِ ...) «آن روز
مؤمنان در اثر يارى خدا مسرور می‌شوند.»
(قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا ...) (بگو: «تنها به
فضل خدا و
رحمت او بايد خوشحال شوند.)
(لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئاتُ عَنِّي إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ) «می‌گويد: بدی‌ها از من رفت، او متكبّر و فخر كننده است.»
در اين‌جا فَرِح به معنى
متکبّر است، كه اين آيه نظير
(وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ) (و
خداوند هيچ متكبّر فخرفروشى را دوست ندارد.)
است.
«قومش به
قارون گفتند: از كثرت
مال شادمان متكبّر مباش كه خدا متكبّران را دوست ندارد.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فرح»، ج۵، ص۱۵۷-۱۵۸.
