• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَکْف (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَکْف (به فتح عین و سکون کاف) از واژگان قرآن کریم به معنای مواظبت، ملازمت و همچنین به معنای حبس و منع آمده است.
مشتقات عَكْف که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
عاكِف (به کسر کاف) به معنای كسى است كه در مکه ساكن و ملازم باشد،
عاكِفِينَ‌ (به کسر کاف و فاء) به معنای ملازم،
مَعْكُوفاً (به فتح میم و سکون عین) به معنای محبوس و ممنوع،
عاكِفُونَ‌ (به کسر کاف) به معنای كسى است كه خود را به قصد عبادت در مسجد حبس كند.


عَکَف،عَكْفو عُكُوف به معناى ملازمت با تعظيم است.
در مفردات آمده: «العُكُوفُ‌ الإقْبالُ عَلَى الشَّي‌ءِ وَ مُلازَمَتُهُ عَلَى سَبيلِ التَّعْظِيمِ لَهُ.»
در قاموس گفته: «عَكَفَ‌ عَلَيْهِ‌ عُكُوفاً: اقْبَلَ عَلَيْهِ مُواظِباً.»
اين كلمه به معناى حبس و منع نيز آمده است چنانكه خواهد آمد، اكثر موارد آن در قرآن‌ مجید به معنى مواظبت و ملازمت است.


به مواردی از عَكَف که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - العاكِفُ (آیه ۲۵ سوره حج)

(وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ الَّذِي جَعَلْناهُ لِلنَّاسِ سَواءً الْعاكِفُ‌ فِيهِ وَ الْبادِ)
يعنى: «مسجد محترمی كه آن‌را براى مقيم و مسافر يكسان كرده‌ايم.»
مراد از عاكف كسى است كه در مکه ساكن و ملازم باشد، بادى آن است كه از كنار آيد (و ظاهر شود).


۲.۲ - عاكِفاً (آیه ۹۷ سوره طه)

(وَ انْظُرْ إِلى‌ إِلهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ‌ عاكِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ‌)
«بنگر به معبودت كه بدان ملازم شدى حتما حتما آن‌را مى‌سوزانيم يا ريز ريز می‌كنيم.»


۲.۳ - عاكِفِينَ‌ (آیه ۹۱ سوره طه)

(قالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَيْهِ‌ عاكِفِينَ‌ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنا مُوسى‌)
«گفتند: پيوسته ملازم گوساله خواهيم بود تا موسی پيش ما باز گردد.»


۲.۴ - مَعْكُوفاً (آیه ۲۵ سوره فتح)

(هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ‌ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ ...)
يعنى: «آنان همان كسانى هستند كه کافر شدند و شما را از مسجد الحرام باز داشتند و قربانى را ممنوع و محبوس كردند از اين‌كه به محل خويش برسند.»
معكوف به معنى ممنوع است‌ (وَ الْهَدْيَ‌) عطف است به ضمير مفعول در (صَدُّوكُمْ‌).
آيه در جريان حدیبیّه است كه مشركان رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را از انجام عمره مانع شده و نيز نگذاشتند قربانی‌هاى مسلمانان به مکّه برسد. (محل ذبح آن‌ها مكه بود چنان‌كه محل ذبح قربان حج، منی است.)


۲.۵ - عاكِفُونَ‌ (آیه ۱۸۷ سوره بقره)

(وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ‌ عاكِفُونَ‌ فِي الْمَساجِدِ)
(در حالی که در مساجد به اعتکاف پرداخته‌اید، با زنان آمیزش نکنید.)
عاكف و معتكف كسى است كه خود را به قصد عبادت در مسجد حبس كند و از آن بيرون نرود.
اعتكاف فقط ماندن در مسجد است به قصد تعبّد هر چند قصد عبادت ديگر نداشته باشد ولى احوط قصد عبادت ديگر نيز است. اعتكاف به اصل شرع مستحب و با نذر و سوگند و غيره واجب می‌شود. روزه از شرايط آن است معتكف بايد روزه باشد خواه واجب باشد يا مستحب. حداقل آن سه روز است و از آن كمتر نمی‌شود و در كثرت حدّى ندارد ولى بايد برابر هر دو روز روز سوم را تمام كند مثلا اگر پنج روز اعتكاف كرد بايد روز ششم را نيز اعتکاف كند و اگر هشت روز كرد بايد روز نهم را نيز اضافه كند و هكذا.
و بايد در مسجد جامع شهر باشد نه مسجد محله و بازار (بعضى فقط به چهار مسجد مكه، مدینه، کوفه و بصره منحصر كرده و گفته‌اند در ساير مساجد به قصد رجاء آورند) و بايد پيوسته در مسجد باشد و جز براى ضرورت خارج نشود اگر عمدا بدون ضرورت خارج شود باطل است.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۹.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۹.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۵، ص۱۰۳.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۹.    
۵. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۳، ص۱۷۷.    
۶. حج/سوره۲۲، آیه۲۵.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۱۸.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۶۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۰۲.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۲۷.    
۱۱. طه/سوره۲۰، آیه۹۷.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۷۶.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۹۸.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۶۸.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۷.    
۱۶. طه/سوره۲۰، آیه۹۱.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۶۹.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۹۳.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی،ج۱۶، ص۶۳.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان،ج۷، ص۴۳.    
۲۱. فتح/سوره۴۸، آیه۲۵.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۴۳۰.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۲۸۸.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۱۶۱.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۰۷.    
۲۶. بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۷۰.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۹.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۲۳.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۰۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عکف»، ج۵، ص۲۹.    






جعبه ابزار