عَصَب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَصَب (به فتح عین و کسر صاد) از
واژگان قرآن کریم به معنای رگ است.
عصيب يک‌بار و
عصبة چهار بار در
قرآن مجید آمده است.
مشتقات
عَصَب که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
عَصیب (به فتح عین و کسر صاد) به معنای شدید و سخت،
عُصْبَة (به ضم عین و سکون صاد) به معنای جماعت فشرده و كمک همديگر است.
عَصَب (بر وزن فَرَس) به معنای رگ می‌باشد.
مَعْصُوب به معنای بسته شده با رگ است.
آن‌گاه به هر بستن عَصْب (بر وزن فَلْس) گفته‌اند،
يَوْمٌ عَصِيبٌ يعنى شديد (گویى اطراف آن با مشكلات جمع و بسته شده است).
عُصْبَة به معنای جماعت فشرده و كمک همديگر را گویند.
به مواردی از
عَصَب که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً وَ قالَ هذا يَوْمٌ عَصِيبٌ) «
لوط بوسيله فرستادگان به تنگى افتاد و گفت امروز روز سختى است.»
(لَيُوسُفُ وَ أَخُوهُ أَحَبُّ إِلى أَبِينا مِنَّا وَ نَحْنُ عُصْبَةٌ) «
یوسف و برادرش به پدرمان از ما محبوبتر است حال آنكه ما دسته نيرومنديم.»
در
جوامع الجامع فرموده:
جماعت را از آن عصبه گفته‌اند كه كارها به وسيله آنها بسته و روبراه می‌شود.
(گفتند: «با اين‌كه ما مردان نيرومندى هستيم، اگر گرگ او را بخورد، ما از زيانكاران خواهيم بود و هرگز چنين چيزى ممكن نيست.»)
(إِنَّ الَّذِينَ جَاؤُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّكُم بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُم مَّا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ) (به
یقین كسانى كه آن تهمت
عظیم را عنوان كردند گروهى متشكّل و توطئه‌گر از شما بودند؛ امّا گمان نكنيد اين ماجرا به زيان شماست، بلكه خير شما در آن است؛ هر يک از آنها سهم خود را از اين گناهى كه مرتكب شدند دارند؛ و آن‌كس از آنان كه بخش مهمّ آن را بر عهده داشت
عذاب عظيمى براى اوست!)
(إِنَّ قَارُونَ كَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَيْهِمْ وَ آتَيْنَاهُ مِنَ الْكُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْفَرِحِينَ) (
قارون از قوم
موسی بود، امّا بر آنان ستَم كرد؛ ما آن قدر از گنج‌ها به او داده بوديم كه حمل كليدهاى آن براى گروهى نيرومند، دشوار بود! به خاطر آوريد هنگامى را كه قومش به او گفتند: «اين همه از سر غرور شادى مكن، كه
خداوند شادى‌كنندگان مغرور را دوست نمى‌دارد.)
عصيب يک‌بار و عصبة چهار بار در قرآن مجيد آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عصب»، ج۵، ص۴.
