عمدة الاصول (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

« عمدة الاصول » اثر آیة الله سید محسن خرازی از جمله کتب اصولی است که با استفاده از منابع مختلف به شیوه‌ای جدید تدوین شده است.

---

کتاب در شش مجلد تدوین شده است که جلد اول مشتمل بر مباحث مقدماتی است و سایر مجلدات نیز از مقاصد و فصول و بخش‌هایی تشکیل شده است. ارائه خلاصه و فشرده بحث در پایان هر مبحث از ویژگی‌های این اثر می‌باشد.

---

کتاب مشتمل بر شش جلد است که مورد بررسی قرار می‌گیرد:
در مقدمه‌ای که سید علی رضا جعفری بر کتاب نگاشته، اصولیان بزرگ و آثارشان را از زمان ائمه علیه‌السّلام تا قرن یازدهم هجری شناسانده و شرح حال نویسنده را نیز آورده است.

۲.۱ - جلد اول

مؤلف در ابتدای کتاب همانند بسیاری از کتب اصولی، سیزده امر مقدماتی را مورد بررسی قرار داده است که عبارتند از: تعریف علم اصول و موضوع آن، وضع ، استعمال لفظ در لفظ ، وضع الفاظ برای معانی من حیث هی ، وضع هیئت قائمه بر مرکبات ، علائم حقیقت و مجاز ، تعارض احوال ، حقیقت شرعیه ، صحیح و اعم ، اشتراک ، استعمال لفظ در بیشتر از معنای واحد ، مشتق . ایشان بعد از بحث مفصل پیرامون هر یک از این موضوعات، خلاصه هر مبحث را آورده و نظریات خود را بیان کرده است.

۲.۲ - جلد دوم

این جلد مشتمل بر دو فصل است:
فصل اول: ماده امر از جهات گوناگون بررسی می‌شود.
فصل دوم: درباره صیغه امر است؛ مباحثی از قبیل واجب تعبدی و توصلی ، مقتضای اطلاق صیغه امر و انواع وجوب ، وقوع امر عقیب حظر ، مره و تکرار وفور و تراخی از مهمترین مباحث صیغه امر بشمار میرود.
فصل سوم: درباره اجزاء و فصل چهارم درباره مقدمه واجب است.

۲.۳ - جلد سوم

در این جلد مباحث امر که عبارت است از: مساله ضد ، جواز امر با انتقاء شرط و عدم آن، تصویر وجوب تخییری ، تصویر وجوب کفایی ، واجب موسع و مضیق ادامه می‌یابد. پس از آن مقصد دوم درباره نواهی است در این مقصد ماده نهی و صیغه آن، اجتماع امر و نهی و اقتضاء نهی از شی برای فساد آن بررسی می‌شود. مقصد سوم نیز که درباره مفاهیم است بعد از تعریف مفهوم و منطوق ، مفاهیم شرط ، وصف ، غایت ، حصر ، لقب و عدد و دلالت آنها بر داشتن مفهوم بیان شده و در پایان مفهوم علت و حکمت منصوصتین تحقیق می‌شود.

۲.۴ - جلد چهارم

مقصد چهارم درباره عام و خاص و مباحث پیرامون آن میباشد.
مقصد پنجم: مباحثی از قبیل تعریف مطلق، بررسی الفاظ مطلق، مقدمات حکمت، حمل مطلق بر مقید و مجمل و مبین مطرح می‌شود.
مقصد ششم: مولف قبل از ورود در بحث اصلی، در مقدمه‌ای پیرامون اقسام و احکام قطع به بحث می‌پردازد سپس در بحث امارات ظنیه ، امکان تعبد به ظن و تاسیس اصل اولی در تعبد به ظن را بررسی می‌کند.

۲.۵ - جلد پنجم

از تتمه امارات ظنیه تا آخر اصالة البرائة را در برگرفته است. نخست درباره حجیت ظواهر ، قول لغوی ، اجماع منقول ، شهرت فتوائیه و حجیت خبر واحد بحث می‌شود.
سپس در مقصد هفتم اصول عملیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. اصول عملیه قاعده‌ای است که مجتهد پس از فحص و یاس از دستیابی به دلیل شرعی یا عقلی به آن روی می‌آورد و به لحاظ دلیل حجیت بر چهار قسم است: اصل برائت ، تخییر ، احتیاط و استصحاب .

۲.۶ - جلد ششم

از اصالة التخییر تا آخر قاعده لاضرر و لاضرار بیان شده است: مولف در بحث اصالة التخییر حکم مساله دوران بین محذورین را، یعنی جایی که مکلف شک دارد که فلان عمل حرام است یا واجب ، مورد بررسی قرار می‌دهد. در دوران بین محذورین، احتیاط یعنی تحصیل موافقت هر دو طرف احتمال ممکن نیست و حکم آن تخییر است. در فصل دوم که مربوط به اصال احتیاط است بیان میشود که مجرای اصل احتیاط در شبهات مقرون به علم اجمالی است که در دو مقام بررسی می‌شود: مقام اول احتیاط در موارد علم اجمالی بین متباینین و مقام دوم احتیاط در موارد علم اجمالی بین اقل و اکثر ارتباطی . مولف در خاتمه کتاب، شرایط جریان اصول عملیه را بررسی کرده سپس قاعده لاضرر و لاضرار را به طور مفصل مورد تحقیق قرار می‌دهد.

---

منابع آراء و دیدگاه‌های اصولی مطرح شده در کتاب در پاورقی ذکر شده است. فهرست مطالب هر یک از مجلدات نیز در انتهای آن آمده است.

---