عض (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَضّ (به فتح عین و تشدید ضاد) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای به دندان گرفتن است و دندان گرفتن انگشت گاهى از
خشم و گاهى از
حسرت و
تأسف است.
عَضّ: به دندان گرفتن است.
«عَضَّهُ عَضّاً أَمْسَكَهُ بِأَسْنَانِهِ».
(وَ إِذا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنامِلَ مِنَ الْغَيْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ)،
«چون بخلوت شوند از
خشم بر شما سرِ انگشتان بگزند».
دندان گرفتن انگشت گاهى از خشم است چنانكه در
آیه و گاهى از
حسرت و تأسف است، چنانكه در:
(وَ يَوْمَ يَعَضُ الظَّالِمُ عَلى يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا)،
«روزى ظالم از تأسف هر دو دست را بدندان گيرد و گويد: ايكاش راه رسول را ميرفتم».
و شايد
(يَعَضُ الظَّالِمُ عَلى يَدَيْهِ) كنايه از
ندامت باشد نه آنكه واقعا دستهاى خويش را بدندان خواهد گرفت.
از
ابن عباس نقل شده كه آيه درباره
عقبة بن ابن معیط و
ابیّ بن خلف نازل شده است، در اينصورت لام «الظَّالِمُ» براى عهد است ولى
ظهور آيه در عموم است و مورد مخصّص نيست.
اين كلمه فقط در دو مورد فوق در
قرآن مجید ذكر شده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "عضّ"، ج۵، ص۱۳.
