یَعَضُّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَعَضُّ: (وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ) «یَعَضُّ» از مادّه
«عَضّ» (بر وزن سدّ) به معنای گاز گرفتن با دندان است، و معمولًا این تعبیر در مورد کسانی که از شدت حسرت و تاسف ناراحتند، به کار می‌رود، چنان که در فارسی نیز
ضرب المثل است که فلان کس «انگشت حسرت به دندان می‌گزید» (ولی در عربی به جای انگشت، دست گفته می‌شود، و شاید رساتر باشد، چون همیشه انسان در چنین حالاتی انگشت نمی‌گزد بلکه گاه پشت دست را می‌گزد، مخصوصاً در زبان عربی بسیار می‌شود که: همچون آیه مورد بحث،
«یَدَیْهِ» یعنی هر دو دست، گفته می‌شود که شدت تاسف و حسرت را به طرز گویاتری بیان می‌کند).
(وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا) (و همان روزى كه
ستمکار دستان خود را از شدّت حسرت به دندان مى‌گزد و مى‌گويد: «اى كاش‌با
رسول خدا راهى برگزيده بودم!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات گفته كلمه: عض به معناى دندان گرفتن است، هم چنان كه
خدای تعالی فرموده:
(عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنامِلَ) سر انگشتان خود به دندان بگزيد و نيز فرموده:
(وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ) روزى كه ستمگر دستان خود را با دندان مى‌گزد و اين عبارت است از ندامت، چون عادت مردم همين است كه در هنگام ندامت چنين مى‌كنند و به همين جهت در چنين مواقعى آرزو مى‌كند اى كاش فلان كار كه در اثر فوتش به چنين روزى دچار شدم از من فوت نمى‌شد، هم چنان كه
قرآن حكايت كرده كه مى‌گويند
(يا وَيْلَتى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا) اى كاش فلانى را دوست خود نمى‌گرفتم.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَعَضُّ»، ص۶۵۵.
