عسل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عسل غذای شیرینی است که اغلب به صورت
مایع بوده و از
زنبور عسل به دست می‌آید.
در
قرآن کریم از مواد غذایی مختلفی نام برده شده است، اما تنها در مورد عسل است که آن را «
شفا» نامیده است.
قال الله تعالی: «و اوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا و من الشجر و مما یعرشون ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللاً یخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فیه شفاء للناس».
«و پروردگار تو به زنبور عسل «وحی» و الهام غریزی نمود که :از
کوه‌ها و ثمرات
گل‌ها بخور و راه‌هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده است به راحتی بپیما؛ از درون شکم نوشیدنی با رنگ
های مختلف خارج می‌شود که در آن شفا برای مردم است.»
آیات فوق نکات ارزنده‌ای را در مورد زنبور عسل یادآور می‌شود، مثل
وحی به آنان که در اینجا با توجه به ریشه لغوی (اشاره مخفی سریع) آمده است (یعنی وحی اصطلاحی که توسط
جبرئیل بر
پیامبران نازل می‌شود، مقصود نیست) و یا مسئله خانه‌سازی زنبوران که از محل بحث ما خارج است.
قرآن کریم در آیه‌ی فوق از عسل به عنوان «
شراب» یاد کرده است و در آیه دیگری که در مورد بهشت است از «جوی‌هایی از عسل مصفی» (وانهار من عسل مصفّی)
سخن می‌گوید.
عسل از زمان
های قدیم مورد توجه بشر بوده است. علاوه بر جنبه‌ی غذائی آن، در زمان «
بقراط» و در متون «
تورات» به عنوان یک ضد عفونی کننده در بیماری
های پوستی و زخمها مورد توجه بوده است.
در کتاب مقدس می‌گوید: «همواره در اراضی مقدسه
شیر و عسل جاری است.»
فقیرترین و بی‌چاره‌ترین مردم عسل را توانند خورد.
بسیاری از صاحب‌نظران، مفسران و پزشکان در مورد اهمیت غذائی و دارویی (شفابخشی) عسل سخن گفته و بر قرآن کریم آفرین گفته‌اند که آن را «شفا» خوانده است.
در این میان یکی از کامل‌ترین تحقیقات در این زمینه را از نظر می‌گذرانیم و به برخی دیگر اشاره خواهیم کرد:
«دکتر عبدالحمید دیاب و دکتر احمد قوفوز» نتایج تحقیقات، تجارب و آزمایشات علمای جهان به ویژه در روسیه و آمریکا را جمع‌آوری کرده‌اند و این گونه گزارش می‌کنند:
عسل دارای بیش از ۷۰ماده مختلف است:
۱ـ عسل مهمترین منبع مواد قندی طبیعی است و تاکنون ۱۵ نوع قند در آن کشف گردیده است که ازمهمترین آنها می‌توان به فرکتوز (قند میوه) به نسبت ۴۰% و گلوکز (قند
انگور) به نسبت ۳۰% و قند نیشکر به نسبت ۴۰% (اشاره کرد) و در مجموع یک کیلوگرم عسل ۳۲۵۰ کالری حرارت می‌دهد.
۲ـ عسل به لحاظ داشتن برخی از انواع مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا درمیان خوراکی‌ها بالاترین مرتبه را دارد. مهمترین مواد تخمیری موجود در عسل عبارتند از آمیلاس (Amylase) که مواد نشاسته‌ای را مبدل به قند می‌کند و اینورتاس (Inverase) که قند معمولی را به قند میوه مبدل می‌سازد و نیز کاتالاس (Catalase)، پروکسیداز (Perozidase) و لیپاز (Lipase).
۳ـ عسل دارای ویتامین
های بسیار است که از جمله مهمترین آنها ویتامین B۵, B۲, B، (اسید نیاسین)، B۶ (پرودکسین)، ویتامین C، ویتامین K، ویتامین E و ویتامین A. هر چند مقدار این ویتامین‌ها در عسل زیاد نیست، ولی کافی و مفید می‌باشد. عسل مکان مناسبی برای حفظ این ویتامین‌هاست، البته مقدار این ویتامین‌ها بستگی به نوع شیره‌ای دارد که زنبور از گل‌ها می‌گیرد.
۴ـ عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه و اسیدهای آلی مثل اسید فورمیک (Formic Acid)، مشتقات کلروفیل، مقداری آنزیم و محرک
های حیاتی (Biostimulators) و رایحه
های معطر می‌باشد.
۵- املاح معدنی در عسل فراوانند از جمله :کلسیم، سدیم، پتاسیم، منگنز، آهن، کلر، فسفر، گوگرد و ید. املاح موجود در عسل ۰۰۲/۰% وزن آن را تشکیل می‌دهد.
۶ـ بسیاری از محققین تأکید دارند که عسل دارای عوامل قوی ضد میکروب می‌باشد. همچنین اعتقاد بر این است که عسل دارای هورمون نباتی و نوعی هورمون جنسی (از مشتقات استروژن) است. می‌بینیم که عسل ماده‌ای بسیار پیچیده و البته ممکن است با توجه به نوع گل‌هائی که زنبورها از آن تغذیه می‌کنند، عسل مناطق مختلف، اندک تفاوتی باهم داشته باشند.
دانشمندان تأکید دارند که میکروب‌هایی که عامل بیماری
انسانها هستند، قادر به ادامه‌ی حیات در عسل نیستند و عملاً عسل آنها را از بین خواهد برد. برای این خاصیت عسل نظریات بسیاری ارائه گردیده که از جمله آنها موارد زیر را می‌توان نام برد:
۱ـ وجود ساید فورمیک (Formic Acid) در عسل که یک ماده ضد میکروب است.
۲ـ بالا بودن میزان مواد قندی موجود در عسل که ۸۰% از ترکیب آن را در برمی‌گیرد. خرما نیز به دلیل داشتن ترکیبات قندی بالا همین خاصیت را دارد و میکروب در آن رشد نمی‌کند.
۳ـ وجود موادی که مانع از رشد میکروب می‌شوند (Antibactereril Inhibitore) این مواد توسط زنبور ساخته می‌شود و در عسل
های مصنوعی وجود ندارد. این نظریه نسبت به سایر نظریه‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
۴ـ وجود آب اکسیژنه در عسل (H۲O۲ Hydroyen Perozide) که ماده‌ای میکروب‌کش است.
واقعیت این است که خاصیت ضد میکروبی عسل در نتیجه وجود تمام عوامل یاد شده می‌باشد.
اما خاصیت ضدعفونی عسل، درست عکس اغلب مواد غذایی از قبیل شیر و
عصاره
های گیاهی و غذاهای پخته است و هیچ گونه قارچی در آن رشد نمی‌کند، فاسد نمی‌گردد،
رنگ،
بو و
طعم آن عوض نمی‌شود. مشروط به این‌که آن را دور از رطوبت نگه‌داری نمایند.
عسل برای کودک هم یک ماده غذایی است
و هم یک داروی بسیار ارزشمند است زیرا:
۱ـ گلبول
های قرمز
خون را افزایش داده و رنگ آن را شفافیت می‌بخشد.
۲ـ حال عمومی کودک را به نحو قابل ملاحظه‌ای بهبود می‌بخشد. به ویژه کودکانی که از نارسایی
های دستگاه گوارش از قبیل اسهال، نارسایی درجذب مواد غذایی ویا سوء تغذیه و کم‌خونی رنج می‌برند.
۳ـ خاصیت ضد میکروبی آن، کودکان را از خطرابتلای به بیماری
های انگلی و عفونی مصون می‌دارد.
۴ـ باعث بهبودی کودکان
بیمار شده و وزن آنها را افزایش می‌دهد.
۵ـ به درآمدن دندان کودکان کمک کرده و از پوسیدگی آنها جلوگیری می‌نماید.
۶ـ نیاز کودک را به ویتامین B۶ مرتفع ساخته و به سوخت و ساز کلسیم و منیزیم در بدن کمک می‌کند و به همین دلیل، اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که مقداری عسل به غذای روازنه کودک در تمام مراحل رشد اضافه شود؛ زیرا این عمل به رشد آنها کمک کرده و از ابتلای آنها به بیماری
های خطرناک از قبیل اسهال و سوء تغذیه پیشگیری می‌کند.
گاهی پرتودرمانی مستمر، هم برای بیمار و هم برای کارکنان مراکز درمانی و پزشکانی که با این وسیله سروکار دارند، مضر است. عوارض زیان‌آور این امر به صورت کم‌خونی، کاهش گلبول
های سفید خون،
سردرد، ضعف عمومی،
استفراغ،
تب و... ظاهر می‌شود و ثابت گردیده که تنقیه این افراد با محلول عسل موجب برطرف شدن سریع این عوارض می‌گردد. اگر قبل از مرحله‌ی درمان با اشعه، مقداری عسل به بیمار خورانده شود از عوارض یاد شده مصون خواهد ماند.
آمار نشان می‌دهد که به نسبت سایر حِرَف، زنبورداران به ندرت به
سرطان مبتلا می‌شوند هر چند تاکنون دلیل علمی برای این امر اثبات نگردیده است. طبق این آمار، نسبت ابتلای کارکنان شاغل در کارخانه
های مشروب‌سازی و زنبورداران به سرطان، ۱۳ به یک است.
یعنی ابتلای به سرطان نزد کارکنان کارخانه
های مشروب سازی ۱۳ برابر کارکنان مراکز زنبورداری است. شاید به همین دلیل باشد که عسل یکی از ارکان اصلی رژیم
های غذایی بیمارستان اورام سرطانی «ایسلر» در آلمان غربی را تشکیل می‌دهد.
تأثیر بهبود بخشی عسل کاملاً مدلول صریح
آیه قرآنی است که می‌فرماید: «فیه شفاء للناس». هنگامی که
انسان بر قدرت این داروی الهی در بهبود بخشیدن بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌هایی که دانش بشری تاکنون نتوانسته درمان مؤثری برای آنها بیابد، پی ببرد، واقعاً شگفت‌زده می‌شود. مهمترین ویژگی که عسل را به عنوان یک دارو از سایر داروها متمایز می‌سازد، نداشتن عوارض زیان‌آور جنبی بر سایر اندام
های بدن است و بلکه برعکس حال عمومی سایر دستگاه‌ها را نیز بهبود می‌بخشد که این خود در کوتاه کردن زمان بیماری و سرعت درمان مؤثر است.
درمان بیماری
های پوستی به ویژه جوش
های چرکی و زخمهای کهنه و عفونی با عسل از قدیم‌الایام یعنی از زمان بقراط و متون
تورات گرفته تا دوران ابن سینا که معتقد بود عسل در درمان دمل‌ها و زخم
های عمیق عفونی بسیار سودمند است، رایج و متداول بوده است.
در
عصر حاضر نیز پزشکان بسیاری کاربرد عسل را در درمان این قبیل بیماری‌ها آزمایش کرده‌اند. نتایج بدست آمده از این آزمایشات بدین شرح بوده است:
• عسل التیام زخمها را سرعت بخشیده و آنها را از وجود میکروب پاک می‌کند؛ زیرا در عسل ماده‌ای به نام گلوناس وجود دارد که کار ترمیم ضایعات بافت‌ها را تسریع می‌بخشد.
• عسل داروی مؤثر و مناسبی برای معالجه زخم
های پوستی مزمن می‌باشد؛ به ویژه اگر ترکیبی از عسل و وازلین باشد (وازلین ۵/۱ + ۵/۴ عسل).
• عسل در درمان زخم
های چرکی از قبیل دمل‌ها و جوش
های خوش خیم سودمند است زیرا رشد میکروب‌ها را متوقف ساخته، پوست، اعصاب را تغذیه می‌نماید.
• در زخم
های عمیق ناشی از گلوله هر چند توأم با شکستگی استخوان نیز باشد، کاربرد عسل به صورت پماد بسیار نافع بوده و بهبودی را تسریع می‌نماید.
• در ضماد زخم
های ناشی از برخی اعمال جراحی که احتمال عفونت در آنها وجود دارد (مانند عمل برداشتن فرج)، سودمند می‌باشد. دکتر بولمان که یک پزشک جراح بیماری
های زنان است، این روش را به کار برده و در پایان گزارشی در همین زمینه می‌گوید:
«دلایل بسیار روشنی در دست دارم که مرا وادار می‌سازد تا درباره این ماده که در عین سادگی، پاسخگوی تمام سؤالات من در رابطه با زخمها و جوش
های عفونی است، بیشتر بیندیشیم. این ماده نه تند و سوزاننده است و نه مسموم کننده. به طور ذاتی ضد عفونت است و ضد میکروب. دارویی است مغذی برای پوست. ارزان است و سهل الوصول و سهل‌الاستعمال و بالاتر از همه‌ی این‌ها ماده‌ای است فعال و زنده.»
بسیاری از دانشمندان ضرورت کاربرد وسیع عسل را چه به تنهایی و چه به همراه سایر ادویه در زمینه درمان بیماری
های پوستی حاد و مزمن به صورت کرم یا مرهم و... پیشنهاد کرده‌اند.
عده‌ای از پزشکان تأکید دارند که از عسل می‌توان به صورت تزریق موضعی برای درمان خارش
های حاد و مزمن پوستی استفاده کرد و نتیجه‌ی مطلوب گرفت.
عناصر گوناگون شیمیایی موجود در عسل به نوعی است که قادر است تأثیرات نیکوئی بر برخی از بیماری
های دستگاه گوارش بگذارد. برای مثال:
•به دلیل داشتن آنزیم
های گوارشی، به هضم غذا کمک می‌کند. این آنزیم‌ها عبارتند از:آمیلاز، ساکاراز، لیپاز و...
• عسل از شدت ترش کردن معده می‌کاهد (افزایش ترشحات اسیدی معده را تعدیل می‌کند.) برای زخم‌معده و التهاب
معده مفید است. کاهش ترشحات اسیدی معده را تعدیل می‌کند و در حقیقت می‌توان گفت عسل نقش مؤثری در تنظیم اسیدهای معده دارد. در همین زمینه یک بررسی جالب توسط پروفسور «خوتکین» بر روی تعداد زیادی از بیماران مبتلا به زخم معده و زخم روده انجام گرفت. در این بررسی گروهی از این بیماران به روال معمول مراکز درمانی تحت معالجه قرار گرفتند و گروهی دیگر فقط به وسیله‌ی عسل، نتیجه فوق‌العاده جالب بود. ۶۱% از گروه اول کاملاً بهبود یافته و ۱۸% آنها کماکان از درد رنج می‌بردند، اما از گروه دوم ۸۴% کاملاً بهبود یافته و ۹/۵% آنها کماکان از درد شکایت داشتند.
دانشمندان بر این عقیده‌اند که عسل به‌طور مضاعف روی زخم معده تأثیر می‌گذارد: یک تأثیر موضعی که باعث التیام سریع زخم و تعدیل اسیدهای معده می‌گردد و یک تأثیر کلی که بر اثر آن حال عمومی بیمار بهتر شده و دستگاه عصبی او آرامش می‌یابد.
• حسن تأثیر فعال عسل در درمان عفونت
های روده‌ای به ویژه نزد اطفال، کاملاً روشن و اثبات شده می‌باشد. از
رسول اکرم (ص) نیز نقل گردیده که در موارد بسیاری خوردن عسل را برای درمان اسهال سفارش فرموده‌اند.
• عسل به دلیل داشتن اسید فورمیک مانع از تخمیر می‌گردد؛ زیرا این ماده روی میکروب
های امعاء مؤثر می‌باشد.
• عسل مانع به وجود آمدن یبوست است، به ویژه یبوستی که بعد از اعمال جراحی عارض می‌شود؛ زیرا دارای اسانس
های فراری است که باعث افزایش فعالیت‌روده‌ها می‌گردد. همین طور عسل دارای ماده گلوکوسید استراءستیل است که در امعاء تبدیل به اوکسی متیل انتراکینون شده و مانع از ایجاد یبوست می‌گردد.
• در اکثر بیماریهای کبدی و کیسه صفرا، اگر عسل را جزء رژیم غذای بیمار قرار دهند، مفید و مؤثر خواهد بود؛ زیرا عسل برای بافت
های کبد یک ماده مغذی است و ذخیره مواد قندی در کبد را افزایش می‌دهد.
اگر عسل را با گرده
گل و شاه‌انگبین (غذای ملکه زنبورهای عسل) ممزوح کنند، به دلیل داشتن املاح معدنی، ویتامین‌ها، هورمون‌ها، اسیدها و... در اکثر بیماری
های کبد مؤثر بوده و فعالیت تبادلات مواد قندی کبد را افزایش می‌دهد. دکتر کخ این قدرت تأثیر در عسل را مرهون ماده‌ای به نام (Glueatilic Factory) می‌داند که تأثیری ویژه بر
کبد و دستگاه جریان
خون و
قلب دارد.
•در بیماری سل: عسل تأثیر مفیدی بر بیماری سل دارد و شاید این حسن تأثیر در نتیجه این باشد که عسل مقاومت بدن را در مقابل التهاب سلی افزایش می‌دهد. خوراندن ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم عسل به بیمار مبتلا به سل‌ریوی، باعث می‌شود که وزن بیمار نسبت به سایر بیمارانی که عسل نخورده‌اند، افزایش یافته؛ از میزان
سرفه وی کاسته و شفافیت خون او زیاد شود.
•
سیاه سرفه و التهاب حنجره و
گلو از بیماری‌هایی هستند که عسل در بهبودی آنها بسیار مؤثر است.
• التهاب ریه: مصرف عسل در التهاب ریه و برطرف کردن سرفه سودمند است و به همین دلیل شرکت داروئی Natterman آلمان، عسل را به ترکیبات داروئی ضد سرفه خود اضافه کرده است. از جمله شربت Melrosum که یکی از بهترین داروهای ضد سرفه و التهاب قصب‌الریه به ویژه برای اطفال می‌باشد.
• در بیماری
های آسم و ذات‌الریه، عسل به صورت شربت به همراه کلرورکلسیم و محلول دیمدرول مصرف می‌شود.
عسل را از قدیم الایام در معالجه‌ی بیماری
های چشم به کار می‌برده‌اند و به نتایج مطلوبی نیز دست می‌یافتند. امروزه تجارب و آزمایشات بی‌شمار تأثیر و فایده‌ی عسل را در درمان بیماری
های زیر ثابت کرده است:
• التهاب پلک‌ها
• انواع التهابات قرنیه از قبیل التهاب سلی چشم، سیفیلیس و تراخم.
• آلودگی و زخم قرنیه.
• انواع سوزش
های چشم، (با به کارگیری ترکیبی از عسل با روغن ماهی) به همین دلیل اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که در ترکیبات داروئی ضد التهابات چشمی عسل را نیز به دلیل خاصیت ضد میکروبی، طراوت بخشی، مغذی و ترمیم‌کنندگی بافت‌ها (Regeneration) به ویژه در قرنیه، ملحوظ دارند.
• جدیدترین مطلبی که درباره‌ی عسل و بیماریهای چشم منتشر گردیده، کتابی است از دو محقق به نامهای ماکسیمنکو و بالوتینا درباره معالجه نزدیک‌بینی (Myopia). در این کتاب موفقیت عسل در جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبودی دید چشم و افزایش قدرت بینایی طی تجارب فراوانی اثبات گردیده است.
• درمان استفراغ
های دوران بارداری. از نظر علمی ثابت گردیده که اگر محلول ملکائین عسلی (عسل + نوکائین) را فقط ۲ـ۳ بار به صورت تزریق وریدی بکار برند، اکثر حالات استفراغ دوره بارداری را از بین می‌برد.
• تزوریق وریدی محلول تصفیه شده عسل (۴۰%) شرایط
زایمان کم‌درد و راحتی را برای زائو فراهم می‌کند.
• در التهاب مهبل، عسل را به مدت ۶ روز به جداره مهبل، گردن رحم و قسمت
های خارجی دستگاه تناسلی می‌مالند، البته قبل از مالیدن عسل موضع را باید با آب اکسیژنه شستشو داد. نتایج مثبت پس از گذشت فقط یک روز با برطرف شدن خارش و سوزش آشکار می‌شود و پس از ۲ ـ ۳ روز میکروب
های مهبل از بین می‌روند.
به نظر می‌رسد ماده (Inhibin) موجود در عسل است که موجب از بین رفتن میکروب‌ها می‌گردد. از طرفی عسل باعث افزایش ترشح اسید مهبل می‌شود و این خود در نابودی میکروب‌ها بسیار کمک می‌کند.
• خارش فرج: در معالجه خارش‌هایی که ریشه‌ی نامشخصی دارند و معالجات معمولی درباره آن مؤثر نمی‌باشد، عسل داروئی است مؤثر که ارزش تجربه را دارد.
• دکتر کابلون معتقد است که تزریق محلول ۳۳% عسل و ۵/۰ نوکائین در مثانه بهترین روش درمانی برای معالجه التهاب حاد مثانه می‌باشد.
• پس از انجام اعمال جراحی زنان به ویژه در قسمت فرج استفاده از عسل از هر نوع پماد دیگری مؤثرتر و در التیام سریع زخمها مفیدتر است.
• عسل و انواع
سرماخوردگی: از قدیم گفته شده که سرماخوردگی‌ها (زکام، آنفلوونزا و گریپ) بدون معالجه در مدت هفت روز و با معالجه در یک هفته!! بهبود می‌یابند (کنایه از این‌که دارو تأثیر چندانی در بهبودی سریع این بیماری‌ها ندارد). ولی گویا عسل این قاعده را تغییر داده است؛ زیرا تجربه ثابت کرده در صورت مصرف عسل همراه با شیر داغ و یا با
عصاره لیمو و یا با
چای، مدت بیماری به سه روز تقلیل می‌یابد.
• التهاب پنهان مجاری تنفسی: مانند التهاب پنهان بینی و حلق که با معالجات معمولی بهبود نیافته باشند. در این گونه موارد عسل را به صورت محلول رقیق شده در آب درآورده و استنشاق می‌نمایند. این عمل نتایج بسیار خوبی در پی خواهد داشت.
• التهاب مزمن سینوسها و التهاب چرکی مزمن
گوش میانی اگر با محلول عسل شستشو داده شوند، بهبود می‌یابند؛ زیرا استفاده از محلولی که ۳۰% آن را عسل تشکیل دهد، برای متوقف ساختن رشد انواع میکروب‌ها کفایت می‌کند.
• زکام حاد (Rhinitis) و التهاب حلق و نایژه‌ها را برطرف می‌سازد.
• در التهاب خشک
بینی و
حلق، معالجه با عسل نتایج سودمند و امیدوار کننده‌ای دربرخواهد داشت.
• التهاب دهان (Aphthose) در برابر معالجه موضعی با عسل به مدت پنج روز، واکنش مساعد نشان می‌دهد.
عسل باعث می‌شود خون بیشتری به عضله
قلب برسد و از طریق مواد قندی موجود در آن انرژی بیشتری به قلب می‌دهد. همچنین باعث انبساط شریان
های اکلیلی قلب شده و در تنظیم ضربان نامنظم قلب نیز مؤثر می‌باشد. مهمترین بیماری
های قلبی که عسل در درمان آنها مؤثر است عبارتند از
• التهاب دیفتریایی قلب که گاهی نیز توأم با نامنظم بودن ضربان می‌باشد.
• پس از اعمال جراحی به عنوان تقویت‌کننده.
• خناق سینه و سوزش قلب.
• ناتوانی توأم با پایین آمدن ضربان قلب چه همراه با سوزش سینه باشد و چه نباشد.
در مواردی که فعالیت‌کلیه دچار نارسائی گردد، از عسل به دلیل دارا بودن مقدار اندکی پروئین و املاح معدنی می‌توان به عنوان رژیم غذایی استفاده کرد و به عنوان داروی مؤثر نیز نتیجه بخش خواهد بود. عده‌ای از پزشکان با استفاده از عسل در ترکیبات
گیاهی مثل
عصاره تره و یا روغن زیتون و یا
عصاره لیمو، نتایج مثبتی در دفع سنگ مثانه به دست آورده‌اند.
عسل در حالات زیر مفید خواهد بود:
• گرفتگی مویرگ
های مغزی.
• در درمان داء‌الرقص (Chorea).
• به عنوان آرام بخش دستگاه عصبی.
• التهاب عصب سیاتیک با استفاده از ملکاتین (Malcatin).
و در پایان، عسل در درمان کم‌خونی مفید بوده، گلبول
های قرمز و هموگلوبین را افزایش می‌دهد و خاصیت ضد خونریزی دارد و از این بابت می‌تواند نقص ویتامین k بدن را جبران کند.
در خاتمه‌ی بحث درباره این داروی جادوئی، لازم به تذکر می‌دانیم که معالجه با عسل باید زیر نظر پزشک معالج انجام شود نه سرخود؛ زیرا ممکن است که نتیجه‌ی مطلوب به دست نیاید.
با توجه به آنچه به صورت خلاصه گذشت به حیطه تأثیر وسیع این ترکیب عجیب که خداوند حشره کوچکی را مأمور تهیه آن فرموده، پی می‌بریم. حشره‌ای که شاید از نظر حجم کوچک باشد، ولی از نظر نظم و تلاش و کوشش و انجام وظایف بسیار آگاه و با مهارت و بزرگ است.
بحث درباره‌ی عسل در این مختصر نمی‌گنجد و شاید اسرار بسیاری وجود داشته باشد که هنوز کشف نشده زیرا: «و ما أوتیتم من العلم الا قلیلاً»
۱ـ در این‌که عسل خواص غذایی و درمانی فراوان دارد، جای تردید نیست؛ همان‌گونه که اشاره صریح
قرآن به «
شفا» بودن عسل «فیه شفاء للناس» یک مطلب علمی است.
۲ـ‌با توجه به این‌که قبلاً در فرهنگ پزشکی، بشر تا حدودی پی به این مطلب برده بود و امثال «
بقراط» از روش شفابخشی عسل استفاده می‌کردند و حتی در تورات نیز از عسل به نیکی یاد شده است.
پس نمی‌توان گفت که این مطلب
اعجاز علمی قرآن کریم است. فقط می‌توانیم بگوییم که این آیه قرآن «فیه شفاء‌للناس» ارشادی است؛ یعنی تأیید مطلبی است که پزشکان و کتب مقدس قبل از اسلام متذکر آن شده بودند.
پس این مطلب علیرغم اصرار بسیاری از صاحب‌نظران و پزشکان محترم، یک اعجاز علمی قرآن نیست. بلکه یک مطلب علمی است که قرآن کریم بر آن مهر تأیید زده است.
۳ـ با توجه به انواع مختلف زنبورهای عسل و مناطق متفاوت که دارای
گیاهان مختلفی است، در نتیجه عسل‌هایی با رنگ‌ها و خواص مشترک یا متفاوتی به دست می‌آید. از این رو ممکن است برخی از این آثار در مورد همه‌ی عسل‌ها صادق نباشد، بلکه این مطالب در مورد، عسل فی الجمله صحیح است.
(۱) قرآن.
(۲) طب در قرآن.
(۳) سفر خروج.
(۴) قاموس کتاب مقدس، مستر هاکس.
(۵) نعمت صدقی، معجزة القرآن.
(۶) دکتر صادق عبدالرضا علی، القرآن و الطب الحدیث.
(۷) استاد آیة الله معرفت، التمهید فی علوم القرآن.
(۸) دکتر السید الجمیلی، الاعجاز الطبی فی القرآن.
(۹) دکتر عبدالحمید محمد عبدالعزیز، الاعجاز الطبی فی القرآن الکریم.
(۱۰) دکتر عدنان الشریف، من علم الطب القرآنی.
(۱۱) العمید الصیدلی عمر محمود عبدالله، الطب الوقائی فی الاسلام.
(۱۲) مجلسی، بحار الانوار.
(۱۳) اولین دانشگاه و آخرین پیامبر.
(۱۴) اسرار خوراکی‌ها.
(۱۵) اسلام پزشک بی‌دارو.
(۱۶) تفسیر نمونه.
سایت دانشنامه موضوعی قرآن
