• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبداللّه‌ بن حسین تستری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تستری، عبداللّه بن حسین، ملقب به عزالدین، از عالمان امامیه دوره صفوی است.



از سال و محل تولد وی اطلاعی در دست نیست و تنها نسبت تستری می‌تواند حاکی از انتساب او به شوشتر (تستر) باشد.


در منابع، غالباً شرح حال وی و فقیه معاصرش، ملاعبداللّه بن محمود تستری، در آمیخته و این امر، تفکیک مطالب راجع به این دو فقیه را دشوار کرده است.
برای مثال افندی ، با آن‌که خود به این نکته توجه داشته، مطالبی از شرح حال این دو را در آمیخته و لقب ملاعبداللّه بن محمود تستری و اربعین او را
[۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۸۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۴۲۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
از عبداللّه بن حسین تستری دانسته است.
[۳] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۲۴۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
[۴] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
[۵] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.



برخی منابع به تلمّذ طولانی تستری (حدود سی سال) نزد مقدس اردبیلی (متوفی ۹۹۳) اشاره کرده اند،
[۶] اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، ج۲، ص۱۴۱۷، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
[۷] خوانساری، ج۴، ص۲۳۵.
اما همان گونه که افندی خاطرنشان کرده، زمانِ شاگردی تستری نزد مقدس اردبیلی چندان طولانی نبوده است.
[۸] خوانساری، ج۳، ص۲۰۴.



وی در ۹۸۸ بعد از سفر حج به عَیْناثا، در جبل عامل ، رفت و از عالم امامی آنجا، سید نعمت اللّه بن خاتون عاملی (متوفی بعد از ۹۸۸)، و پسر وی، احمد بن نعمت اللّه عاملی (متوفی ۱۰۰۲)، اجازه روایت کتب حدیث دریافت کرد،
[۹] خوانساری، ج۳، ص۱۹۹ـ۲۰۳.
[۱۰] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۹، ص۸۸ ۹۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۱۱] خوانساری، ج۳، ص۱۹۹ـ۲۰۳.
[۱۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۲۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۳] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۴۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
سپس به عراق بازگشت و در ۹۹۱ در نجف تألیف شرحی بر الفیه شهید اول را در فقه به پایان برد.
[۱۴] عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، ج۱، ص۴۹۳، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.

تستری تا ۱۰۰۴ در کربلا اقامت داشت و در آن سال در حالت خوف راهی ایران شد.
گویا علت مهاجرت وی تضییقات مقامات عثمانی بوده که در این تاریخ بر کربلا تسلط یافته بودند.
[۱۵] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۵، ص۶۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

محمدتقی مجلسی (متوفی ۱۰۷۰) که خود از شاگردان تستری بوده، از اقامت چهارده ساله وی در اصفهان سخن گفته است.
[۱۶] محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.

بر این اساس، وی می‌بایست در حدود ۱۰۰۶ به ایران آمده باشد.
[۱۷] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۳۴۳، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.

افندی از مهاجرت تستری به مشهد خبر داده و علت آن را خوف وی از شاه عباس اول (حک: ۹۹۶ـ ۱۰۳۸) بیان کرده، ولی منشأ خوف را ذکر نکرده است.
[۱۸] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
[۱۹] خوانساری، ج۴، ص۲۳۴.


۴.۱ - برگشت به اصفهان


تستری در مشهد ماند تا آن‌که در سفر شاه عباس به مشهد در ۱۰۰۹، شاه با وی دیدار و از او دلجویی و درخواست کرد تا به اصفهان باز گردد.
تستری ضمن قبول این دعوت، شاه عباس را به ساختن مدرسه ای تشویق کرد.
مدرسه عباسی و مدرسه ای که فقیه معاصر تستری، شیخ لطف اللّه میسیِ عاملی، در آن تدریس می‌کرد، در پی این توصیه ساخته شد.
همچنین گفته‌اند که موقوفات شاه عباس در ۱۰۱۵ به نام چهارده معصوم
[۲۰] ج ۲، ۱۲۴۹ به بعد، اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
به توصیه تستری بوده است.
[۲۱] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
[۲۲] خوانساری، ج۴، ص۲۳۴.

به نوشته وی
[۲۳] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۵۰، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
شیخ لطف اللّه میسی تا ۹۹۷ در مشهد اقامت داشت، سپس به قزوین رفت و سرانجام به خواست شاه عباس اول در اصفهان اقامت گزید.
[۲۴] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۴۱۹ـ۴۲۰، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.

اسکندربیگ تاریخی ذکر نکرده، اما زمان این مهاجرت بعد از ۱۰۰۶، سال انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت ، بوده است.
تستری پس از بازگشت به اصفهان تا پایان عمر در این شهر به سر برد و فقط به فعالیتهای آموزشی پرداخت.
بر اثر تلاشهای علمی وی حوزه علمیه اصفهان رونق فراوان یافت.
به نوشته محمدتقی مجلسی
[۲۵] محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
تعداد محصلان علوم دینی در زمان ورود تستری به اصفهان پنجاه تن بوده و هنگام وفات وی به هزار تن رسیده بود.
به تصریح او انتشار فقه و حدیث در اصفهان مرهون مساعی تستری بود.
زهد و تقوا و التزام جدّی تستری به همه آداب شرع زبانزد بوده و گزارشهای چندی در این باره نقل شده است.
[۲۶] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۳، ص۹۹، قم ۱۴۱۸.
[۲۷] خوانساری، ج۴، ص۲۳۸ـ۲۳۹.



وی در ۲۶ محرّم ۱۰۲۱ درگذشت
[۲۸] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۲۰۳، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
و جمع کثیری نزدیک به صد هزار تن در تشییع جنازه وی حضور داشتند که تا آن زمان در اصفهان بی سابقه بوده است.
[۲۹] محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.

میرداماد ، فقیه و فیلسوف مشهور و معاصر تستری، بر وی نماز خواند و در مقبره امامزاده اسماعیل بن زید به رسم امانت به خاک سپرده شد و سپس جسدش را به کربلا انتقال دادند.
[۳۰] اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، ج۲، ص۱۴۱۸، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
[۳۱] محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.



از مشهورترین شاگردان تستری فرزندش، مولی ابوالحسن علی، مشهور به حسنعلی تستری ، محمدتقی مجلسی و سیدمصطفی تفرشی ، بودند.
[۳۲] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵ـ۱۹۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.


۶.۱ - تفرشی


تفرشی که کتاب نقدالرجال خود را در زمان حیات استادش نگاشته، به مناسبت یادکرد او ضمن برشماریِ مقامات علمی و اخلاقی وی، نوشته است که بیش‌تر نکات علمی و تحقیقی این کتاب (نقد الرجال) از تستری است.
[۳۳] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۳، ص۹۹، قم ۱۴۱۸.
[۳۴] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۵، ص۴۲۶، قم ۱۴۱۸.


۶.۲ - محمدتقی مجلسی


محمدتقی مجلسی
[۳۵] محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
نیز او را با عنوان «شیخ الطائفه الامامیه فی عصره» شناسانده و مانند تفرشی نکات علمی کتابش، روضه المتّقین ، را از افادات استادش، تستری، دانسته است.

۶.۳ - بهاءالدین عاملی


بهاءالدین عاملی نیز که معاصر تستری بوده، در اجازه ای که در ۱۰۳۰ برای مولی حسنعلی نوشته، مقام بلند دانش و ورع تستری را ستوده است.
[۳۶] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۲۳ ۲۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    

تستری رساله ای فارسی در باره نماز جمعه نگاشت و در آن از نظریه وجوب تعیینی نماز جمعه در زمان غیبت امام دفاع کرد؛ از این رساله تنها بخشی برجا مانده است.
[۳۷] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
[۳۸] حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۱۷، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.

مهمترین اثر فقهی موجود وی جامع الفوائد فی شرح القواعد
[۳۹] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۵، ص۶۵ـ۶۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۴۰] احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، ج۲۱، ص۳۶۱، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
[۴۱] حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۱۷، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
نام دارد که شرحی بر قواعدالاحکام علامه حلّی است.
هدف اصلی او در این کتاب تبیین مطالبی است که در شرح محقق ثانی/ محقق کَرَکی (متوفی ۹۴۰) بر قواعد الاحکام به نام جامع المقاصد، مجمل مانده است
[۴۲] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
و به نوشته محمدتقی مجلسی
[۴۳] محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۰۷، ص۲۳ـ ۲۴، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
مراتب علم و دقت تستری از این کتاب شناخته می‌شود.
اثر دیگری از وی با عنوان خواص القرآن و چند رساله فقهی ، از جمله حاشیه ای بر الفیه شهید اول ، نیز موجود است.
[۴۴] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۷، ص۲۷۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۴۵] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۳۴۴، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۴۶] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۳۴۶، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۴۷] حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۱۷ـ ۲۱۸، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
[۴۸] احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، ج۱۳، ص۱۶۵، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.



تستری با آن‌که خود از مشایخ اجازه روایت حدیث بوده، مانند شماری از فقها و محدّثان ، در خصوص جوامع شناخته شده و رایج و متواتر حدیث مانند کافی و من لایحضره الفقیه قائل به لزوم دریافت اجازه روایت حدیث نبوده است.
[۴۹] پانویس ۱، مصطفی بن حسین تفرشی، ج۳، ص۹۹، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸.

فرزند تستری، مولی حسنعلی، نیز از فقهای برجسته عصر خود بوده و اجازات چند تن از علما و فقهای معاصرش، چون بهاءالدین عاملی و میرابوالقاسم فندرسکی/ میرفندرسکی به وی حاکی از مرتبه بلند علمی اوست.
میرفندرسکی از وی با عنوان «مجتهدالزمانی»، لقبی که برای فقهای برجسته به کار می‌رفته، یاد کرده است.
[۵۰] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۲۰۲۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
[۵۱] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۷۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۵۲] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۲۵۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

وی بر خلاف پدرش به حرمت نماز جمعه قائل بود و در رساله ای با عنوان رساله در حرمت نماز جمعه نظر خود را تبیین کرد.
[۵۳] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۱۵۱، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۵۴] حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۳۹، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.

مولی حسنعلی حواشی فراوانی نیز بر اربعین قاضی سعید قمی نگاشته است.
[۵۵] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۵۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

وی بعد از وفات پدرش، بجای او بر کرسی تدریس نشست و در دوره دوم وزارت خلیفه سلطان (بعد از ۱۰۵۵) از این سمت معزول شد.
[۵۶] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
[۵۷] عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، ج۱، ص۵۲۳، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.

عیسی بیگ
[۵۸] ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
بن محمدصالح افندی پدر صاحب ریاض العلماء ، محمدتقی و محمدباقر مجلسی از وی حدیث روایت کرده اند.
[۵۹] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.



اثر مهم فقهی وی التبیان فی الفقه است که افندی
[۶۰] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
آن را ستوده و فقط یک نسخه از آن شناخته شده
[۶۱] حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۳۹، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
که مشتمل بر مبحث طهارت است.
رساله ای نیز با عنوان مقدمه الدعوات در آداب نماز و دعا از فرزند وی بهاءالدین محمد برجا مانده است.
[۶۲] احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، ج۱۰، ص۳۰۰، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.

برخی، تاریخ وفات وی را ۱۰۶۹ ثبت کرده اند
[۶۳] محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۱، ص۷۴، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ش.
افندی در این تاریخ تردید کرده
[۶۴] عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۳، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
و حسینی خاتون آبادی
[۶۵] عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، ج۱، ص۵۲۳، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.
سال درگذشت او را ۱۰۷۵ ذکر کرده است.


(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
(۳) اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
(۴) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
(۵) مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸.
(۶) محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ش.
(۷) احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
(۸) عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.
(۹) خوانساری.
(۱۰) محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۱) محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
(۱۲) حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش؛

 
۱. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۸۴، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۴۲۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۳. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۲۴۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۴. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۵. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۶. ↑ اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، ج۲، ص۱۴۱۷، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
۷. ↑ خوانساری، ج۴، ص۲۳۵.
۸. ↑ خوانساری، ج۳، ص۲۰۴.
۹. ↑ خوانساری، ج۳، ص۱۹۹ـ۲۰۳.
۱۰. ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۹، ص۸۸ ۹۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۱. ↑ خوانساری، ج۳، ص۱۹۹ـ۲۰۳.
۱۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۲۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۳. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۴۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۴. ↑ عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، ج۱، ص۴۹۳، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.
۱۵. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۵، ص۶۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۶. ↑ محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۱۷. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۳۴۳، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
۱۸. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۱۹. ↑ خوانساری، ج۴، ص۲۳۴.
۲۰. ↑ ج ۲، ۱۲۴۹ به بعد، اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
۲۱. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۲۲. ↑ خوانساری، ج۴، ص۲۳۴.
۲۳. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۵۰، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۲۴. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۴۱۹ـ۴۲۰، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۲۵. ↑ محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۲۶. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۳، ص۹۹، قم ۱۴۱۸.
۲۷. ↑ خوانساری، ج۴، ص۲۳۸ـ۲۳۹.
۲۸. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۲۰۳، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۲۹. ↑ محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۳۰. ↑ اسکندر منشی، تاریخ عالم آرای عباسی، ج۲، ص۱۴۱۸، چاپ محمداسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۷۷ش.
۳۱. ↑ محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۳۲. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۵ـ۱۹۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۳۳. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۳، ص۹۹، قم ۱۴۱۸.
۳۴. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۵، ص۴۲۶، قم ۱۴۱۸.
۳۵. ↑ محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۴، ص۳۸۲، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۳۶. ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۲۳ ۲۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۷. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۶، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۳۸. ↑ حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۱۷، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
۳۹. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۵، ص۶۵ـ۶۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۰. ↑ احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، ج۲۱، ص۳۶۱، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
۴۱. ↑ حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۱۷، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
۴۲. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۱۹۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۴۳. ↑ محمدتقی مجلسی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۱۰۷، ص۲۳ـ ۲۴، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم ۱۴۰۶ـ۱۴۱۳.
۴۴. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۷، ص۲۷۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۵. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۳۴۴، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
۴۶. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۳۴۶، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
۴۷. ↑ حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۱۷ـ ۲۱۸، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
۴۸. ↑ احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، ج۱۳، ص۱۶۵، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
۴۹. ↑ پانویس ۱، مصطفی بن حسین تفرشی، ج۳، ص۹۹، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸.
۵۰. ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۲۰۲۴، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۵۱. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۷۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵۲. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۲۵۰، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵۳. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الروضه النضره فی علماء الماه الحادیه عشره، ج۱، ص۱۵۱، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
۵۴. ↑ حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۳۹، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
۵۵. ↑ محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۱۵۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۵۶. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۵۷. ↑ عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، ج۱، ص۵۲۳، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.
۵۸. ↑ ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۵۹. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۶۰. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۲، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۶۱. ↑ حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۲۳۹، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
۶۲. ↑ احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیه اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، ج۱۰، ص۳۰۰، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
۶۳. ↑ محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۱، ص۷۴، چاپ احمد حسینی، قسم ۲، قم ۱۳۶۲ش.
۶۴. ↑ عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۱، ص۲۶۳، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱ـ۱۴۱۵.
۶۵. ↑ عبدالحسین حسینی خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام، ج۱، ص۵۲۳، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران ۱۳۵۲ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تستری»، شماره۳۵۳۹.    




جعبه ابزار