سَرَب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَرَب (به فتح سین و راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای رفتن در سرازير و نيز محل سرازير است. از مشتقات سرب که در آیات قرآن استعمال شده
سارِب به معنای راه رونده و
سَراب (به فتح سین) به معنای شى‌ء بى حقيقت و چيز كاذب است. از دیدگاه اهل لغت علت تسميه سراب این است که در نظر بيننده مثل آب، جارى و سرازیر می‌شود.
سَرَب به معنای رفتن در سرازير و نيز محل سرازير است. چنانكه
راغب گفته است.
(نَسِيا حُوتَهُما فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَباً) ظاهرا «
سَرَب»
مصدر و تميز است يعنى: «
ماهی خود را فراموش كردند پس راه خويش را سرازير به
دریا پيش گرفت (به طور سرازيرى رفت).»
سارِب به معنای راه رونده است.
(سَواءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَ سارِبٌ بِالنَّهارِ) «در علم خدا مساوى است آن‌كه پنهانى سخن گويد و آن‌كه آشكارا و آن‌كه در
شب پنهان می‌شود و در
روز روشن راه می‌رود.»
راغب گويد: «السارب: الذاهب فِي سَرْبِهِ أَيْ طَرِيقِهِ»
گوئى يك نوع آسانى و راحت رفتن در آن ملحوظ است كه سرازيرى در معنى اوّلى آن قيد شده.
سَراب به معنای شى‌ء بی‌حقيقت و چيز كاذب است. اهل لغت گويند: زمين شوره‌زار كه در
آفتاب می‌درخشد و از دور به
آب مى‌ماند. راغب گويد: آن است كه در
بیابان می‌درخشد ... و سراب در بى حقيقت بودن مثل شراب است در آنچه حقيقت دارد.
طبرسی فرموده: سراب شعاعى است كه در وقت
ظهر آب جارى به نظر می‌آيد. و چون در نظر بيننده مثل آب، جارى می‌شود لذا سراب گفته شده.
راغب علت تسميه را مرور در نظر انسان دانسته است.
•
(وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً ...) «آنان كه
کافر شدند اعمالشان مانند سرابى است در بيابانى كه
تشنه آن را آب پندارد.»
•
(وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً) (و كوه‌ها به حركت درمى‌آيد و متلاشى مى‌شود و به صورت سرابى خواهد شد.)
از اين آيه به دست می‌آيد كه
روز قیامت كوه‌ها در نظر بيننده كوه‌اند ولى اگر به نزديک آن‌ها رود مى‌بيند غباراند كه
کوه مى‌نمايند كه به حكم
(وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ) ريز ريز شده و بصورت پشم رنگين حلّاجى شده در آمده‌اند.
اين كلمه فقط دو بار در قرآن آمده است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سرب»، ج۳، ص۲۴۸.
