سَخَط (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَخَط (به فتح سین و خاء) و
سُخْط (به ضم سین و سکون خاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای غضب شديدی است كه مقتضى عقوبت است.
أَسْخَط به معنای به غضب آوردن است.
سَخَط و
سُخْط به معنای
غضب شديد كه مقتضى
عقوبت است می‌باشد. چنانكه
راغب گفته.
و آن بر وزن فرس و قفل هر دو آمده است و نيز بر وزن فرس
مصدر آمده است.
ناگفته نماند سخط را
صحاح و
قاموس و
اقرب غضب مطلق گفته‌اند
ولى راغب در آن شدّت را قيد كرده است.
به مواردی از
سَخَط و
سُخْط که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ إِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْها إِذا هُمْ يَسْخَطُونَ) «اگر از
غنیمت به آنها ندهند به شدت خشمگين شوند.»
(سَخِطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ ...) (كه نتيجه آن، خشم خداوند بود....)
(كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ ...) (همانند كسى است كه به خشم الهى گرفتار شده....)
(اتَّبَعُوا ما أَسْخَطَ اللَّهَ وَ كَرِهُوا رِضْوانَهُ ...) (اين بخاطر آن است كه آنها از آنچه خداوند را به خشم مى‌آورد پيروى كردند، و از آنچه موجب رضاى اوست ناخشنود بودند....)
اسخط به معنای به غضب آوردن است.
در
کافی كتاب
توحيد باب اراده، حديث ۶ از
هشام بن حکم روايت كرده كه
زندیقی از
امام صادق (علیه‌السّلام) پرسيد: آيا براى خدا رضا و سخط هست؟ فرمود: آرى و ليكن نه مثل مخلوق زيرا كه رضا در مخلوق حالتى است به او دست می‌دهد و او را از حالى به حالى وارد می‌كند و مخلوق مركّب و تو خالى است اشياء را در او مدخلى است ولى اشياء را در خالق مدخلى نيست كه او
واحد واحدى الذّات و
واحدى المعنى است. پس رضاى او همان
ثواب او و سخط او
عذاب اوست بى آنكه چيزى به وجود او عارض شده و او را تهييج و از حالى به حالى وارد كند كه اين صفات مخلوق عاجز و محتاج است. عبارت روايت چنين است :
«قَالَ لَهُ: فَلَهُ رِضًا وَ سَخَطٌ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ‌السَّلَامُ): نَعَمْ وَ لَكِنْ لَيْسَ ذَلِكَ عَلَى مَا يُوجَدُ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ وَ ذَلِكَ أَنَّ الرِّضَا حَالٌ تَدْخُلُ عَلَيْهِ فَتَنْقُلُهُ مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ لِأَنَّ الْمَخْلُوقَ أَجْوَفُ مُعْتَمَلٌ مُرَكَّبٌ، لِلْأَشْيَاءِ فِيهِ مَدْخَلٌ وَ خَالِقُنَا لَا مَدْخَلَ لِلْأَشْيَاءِ فِيهِ لِأَنَّهُ وَاحِدٌ وَاحِدِىُّ الذَّاتِ وَاحِدِىُّ الْمَعْنَى، فَرِضَاهُ ثَوَابُهُ وَ سَخَطُهُ عِقَابُهُ مِنْ غَيْرِ شَيْ‌ءٍ يَتَدَاخَلُهُ فَيُهَيِّجَهُ وَ يَنْقُلَهُ مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ لِأَنَّ ذَلِكَ مِنْ صِفَةِ الْمَخْلُوقِينَ الْعَاجِزِينَ الْمُحْتَاجِينَ.» اين حديث و چند حديث ديگر را
صدوق در
کتاب توحید باب ۲۶ نقل كرده
و مضمون همه آنها اين است كه غضب و سخط خدا عذاب اوست و رضاى خدا همان ثواب خداست و در خدا تغيير حال نيست.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سخط»، ج۳، ص۲۴۴.
