سوریّه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوریه یکی از
کشورهای اسلامی و در همسایگی کشورهای
ترکیه در شمال،
عراق در شرق و جنوب شرقی،
اردن در جنوب،
فلسطین در جنوب غربی و
لبنان در غرب واقع شده است.
سوریه با کیلومتر مربع وسعت، هشتاد و هفتمین کشور جهان است که در جنوب غربی
قاره آسیا، کنار دریای مدیترانه و در همسایگی کشورهای
ترکیه در شمال،
عراق در شرق و جنوب شرقی،
اردن در جنوب،
فلسطین در جنوب غربی و
لبنان در غرب واقع شده است. آب و هوای آن در کناره‌ها و نواحی جنوب غربی معتدل و مرطوب (مدیترانه‌ای)، و در سایر نقاط گرم و خشک است. بلندترین نقطه آن از دریا، جبل شیخ با متر ارتفاع است. از رودهای مهم آن می‌توان به
فرات، خابور، عاصی، عفرین، قوین و
دجله اشاره داشت که رود فرات، با/ کیلومتر طولانی‌ترین آنها و حدود نیمی از آن در ترکیه و عراق جاری است. بندرهای مهم سوریه عبارت‌اند از لاذقیه، طرطوس و بانیاس که در کنار دریای مدیترانه واقع شده‌اند.
سوریه کنونی در گذشته بخش عمده‌ای از
شام بوده است. سرزمین شام، کشورهای کنونی سوریه، لبنان، فلسطین و اردن را در بر می‌گرفته است و در حقیقت (الشام و الشام) نامی بوده که
جغرافی‌دانان عرب بر منطقه‌ای که از طرفی به دریای روم و بیابان ممتد از ایله تا فرات و از طرفی دیگر از فرات تا مرز روم محدود می‌شود نهاده‌اند؛ فضائل فراوانی در مورد شام ذکر کرده‌اند و بعضی از مورخان نیز احادیثی از
پیامبر اسلام در مورد فضائل آن ارائه کرده‌اند که به نظر می‌رسد این
احادیث را وابستگان و
محدثان اموی ساخته‌اند تا به نحوی سرزمین شام را در مقابل شهر پیامبر اسلام یعنی
مدینة النبی، مطرح نمایند؛ زیرا این سرزمین، مقر حکومتی
بنی امیه بوده است.
نام کنونی سوریه را فرانسویان پس از فروپاشی
عثمانی و مستعمره نمودن این کشور از روی تاریخ کهن این بخش از جهان و آشوریان باستانی بر این سرزمین نهادند.
سوریه کنونی که در گذشته همراه با کشورهای اردن، لبنان و فلسطین، بخشی از سرزمین شام محسوب می‌شد، سابقه‌ای بس دراز در
تاریخ دارد که
مورخان، این قدمت را به حدود پنج هزار سال پیش می‌رسانند. از آنجا که این سرزمین در طول مدت یاد شده، از
فرهنگ و
تمدن درخشانی برخوردار بوده، آثار و نشانه‌هایی از این تمدن بر جای مانده است. قبل از تسلط
مسلمانان بر این کشور، اقوام مختلفی از جمله اقوام سامی، آموری، آرامی، مصری، آشوری، بابلی، یونانی، رومی و ایرانی که هر از چند گاهی این کشور را سکونت گاه خویش نموده و یا آن را در معرض تاخت و تاز قرار داده‌اند، نشانه‌هایی از تمدن خاص خویش را برای اعصار بعدی به یادگار گذاشته‌اند. با تصرف شام در سال سیزده یا شانزده هجری به وسیله سپاه
اسلام، فرهنگ این
دین جدید بر تمدن‌های چندین
سده اقوام مذکور غلبه یافت. در قرن‌های پنجم و ششم هجری که مقارن با
جنگ‌های صلیبی بود، حکام بسیار مقتدر و دینداری در این کشور بر اریکه
سلطنت نشسته و پرچم جهاد علیه صلیبی‌ها و رومیان را برافراشتند. کسانی چون نورالدین محمود زنگی
شهید، سلطان
صلاح الدین ایوبی، ملک عادل ایوبی، ملک ظاهر بیبرس البندقداری، سیف الدوله حمدانی و... که نه تنها امور جنگی و نظامی را در راس اقدامات خود قرار داده و به ایجاد پایگاه‌های نظامی، ساخت قلعه‌ها، حفر خندق‌ها و... پرداختند که امروزه وجود صدها اثر تاریخی از آن دوران بیانگر این مدعاست. در قرون بعدی،
ممالیک و سرانجام ترکان عثمانی پس از استیلا بر این
سرزمین، سیاست پیشگامان خود را تداوم بخشیده و ضمن حفاظت و بازسازی آن آثار اسلامی، به احداث بناهای دیگری نیز پرداختند.
شام و سوریه کنونی یکی از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی آسیا محسوب می‌شود. در هزاره سوم قبل از میلاد قوم سامی آموری در این سرزمین ساکن و حکومتی در آن تشکیل دادند که تا سال قبل از میلاد دوام آورد.
در اواخر
قرن یازدهم قبل از میلاد، قوم دیگری به نام آرامی در این کشور مستقر شدند. در سال میلادی، پس از تجزیه دولت روم شرقی و غربی، این کشور جزو قلمرو و شاهنشاهی روم شرقی (بیزانس) گردید. به تدریج استیلای بیزانس بر سوریه ضعیف شد تا اینکه در قرن اول هجری (هفتم میلادی)، در زمان
خلافت ابوبکر،
خالد بن ولید، مامور تصرف آن گردید.
با ظهور اولین
دولت اسلامی که در زمان
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شکل گرفت، دوبار مرزهای امپراتوری روم در سرزمین شام موضوع درگیری‌های نظامی قرار گرفت. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در واپسین روزهای زندگی خود (سال یازدهم هجری)، سپاهی به فرماندهی
اسامة بن زید و تمامی بزرگان
صحابه برای گسترش
اسلام و پاسخ به مخالفت‌های کفار به سرزمین شام تدارک دیده و اعزام ساخت؛ اما درست در همان روزها رحلت نمود. بعدها خلیفه ابوبکر، اعزام آن سپاه را دنبال کرد.
سوریه در سال میلادی، با فتح مصر توسط ناپلئون بناپارت به اشغال فرانسه در آمد. با استقلال نسبی
مصر، سوریه نیز دوباره به عثمانی واگذار گردید. آزار
مسیحیان و سرکوب شورش‌های آنان در این شهر، راه مداخله بیش از پیش دولت‌های اروپایی را به این کشور باز کرد. سرانجام در سال میلادی، فرانسه به عنوان کمک به سلطان عثمانی در اداره سوریه، نیروهای نظامی خود را در
بیروت (که آن زمان جزو سوریه بود)، پیاده کرد. با ورود دولت عثمانی به جنگ جهانی اول در سال م، ملی گرایان عرب، زمینه را برای اجرای اهداف استقلال طلبانه خود مساعد دیده و شروع به فعالیت کردند. در همین زمان‌ها نیز زمینه برای ایجاد یک دولت یهودی در
اسرائیل کنونی آغاز شده بود. در پایان
جنگ جهانی اول و شکست عثمانی، امیر فیصل بن حسین (که بعدها پادشاه عراق شد)، از سوی کنگره مردم سوریه به پادشاهی این کشور انتخاب گردید. در سال میلادی با حکومت وی، موقعیت و مرکزیت سیاسی
دمشق تثبیت گردید. در سال، نیروهای فرانسه و متفقین، این کشور را به تصرف خود درآوردند و سوریه و
لبنان با رای جامعه ملل، تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفتند. در سال، لبنان از سوریه تجزیه و کشوری جداگانه شد. پس از مذاکرات طولانی در سالهای و، توافق‌هایی برای تاسیس سوریه خودمختار به عمل آمد. با سقوط فرانسه به دست آلمان در
جنگ جهانی دوم، سوریه تحت قیمومیت دولت فرانسه آزاد یا ویشی در آمد. در سال م، نیروهای انگلیس و فرانسه آزاد، سوریه را اشغال کردند. در همین سال سوریه استقلال خود را اعلام کرد و ژنرال کاترو، فرمانده نیروهای فرانسه آزاد استقلال و سپس تاسیس جمهوری سوریه را در شانزدهم سپتامبر م اعلام کرد و شیخ تاج الدین حسنی، رئیس جمهور شد. با این وجود استقلال سوریه تا سال ۱۹۴۴، عملا محقق نشد.
در سال، پس از جنگ با اسرائیل، قسمتی از خاک سوریه از جمله ارتفاعات جولان (گولان) و بخشی از قنیطره به تصرف اسرائیل درآمد. سرانجام در سال، ارتشبد حافظ اسد با کودتایی قدرت را به دست گرفت و به ریاست جمهوری انتخاب شد.
در سال م، سوریه دوباره در
جنگ اعراب و اسرائیل شرکت کرد و خسارات زیادی بر اسرائیل وارد آورد. در حال حاضر (۲۰۰۷)، ریاست جمهوری بر عهده بشار اسد، فرزند حافظ اسد است. فرزند دیگر وی ملقب به اباباسل، که همه مقدمات برای جانشینی او به قدرت آماده بود در یک سانحه کشته شد.
سوریه کشوری است با میلیون نفر جمعیت (سرشماری سال سازمان ملل متحد) و متشکل از گروه‌های نژادی و قومیت‌های گوناگون. در این کشور عرب ها حدود ۰ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند (این تعداد شامل هزار پناهنده
فلسطینی نیز هست). کردها که ۰ درصد باقیمانده جمعیت را تشکیل می‌دهند، از تبار آریایی هستند و بیشتر در نواحی شمال شرقی و شمالی کشور زندگی می‌کنند. همچنین در این کشور اقلیت‌های زبانی کوچک
آرامی (
آشوری) و
ارمنی نیز زندگی می‌کنند.
در آمد سرانه این کشور دلار آمریکا (حسب گزارش سال بانک جهانی) و امید به زندگی در این کشور سال برای مردان و سال برای زنان است.
وضعیت کردها در سوریه نسبت به دیگر کشورها ناگوارتر گزارش شده است. این
اتهام در مورد حکومت بعثی سوریه، کشور که محل سکونت اقوام و گروه‌های زبانی متفاوت است، مطرح است که تنها یک هویت می‌شناخت و آن هویت عربی بود. موجودیت جامعه دو میلیونی کردها (و به قول منابع محلی الی میلیونی)، که ۰ درصد ساکنین سوریه (با جمعیت میلیون) را تشکیل می‌دهند، همواره از جانب حکومت حافظ اسد انکار می‌شد. کردها، (همانطور که در ترکیه و عراق)، بزرگ‌ترین گروه اقلیت نژادی در سوریه نیز هستند. با ظهور بشار اسد برخی اقدامات اصلاحی در این مسیر صورت گرفته است.
علیرغم اینکه نواحی کردنشین آن فقیرترین قسمت‌های این کشور است، در سال حکومت سوریه حق شهروندی صدها هزار تن از کردها را سلب نمود و حتی آنان را از آمار کشور نیز حذف کرد، که البته این تعداد، اکنون پس از گذشت بیش از سال افزایش یافته است. این تعداد از کارت شناسایی ملی ( (DI محرومند که برای ضروری ترین، ابتدایی‌ترین و حیاتی‌ترین نیازهای خود همچون تحصیل، معالجه و غیره... ضروری است. اصلاح این امور در دوره بشار اسد مورد توجه قرار گرفت، چنانکه در ژانویه، برخی منابع اعلام داشتند که سوریه قصد بازگردانی حق شهروندی به افراد نامبرده را دارد.
بعد از اینکه حافظ اسد، رهبر حزب بعث، در سال، به سمت رئیس جمهوری سوریه رسید، سرکوب و خفقان کردها و دیگر اقلیت‌های این کشور، به طور قابل ملاحظه‌ای تشدید یافت. بعثی‌های سوریه عملیاتی مشابه و هم زمان با
صدام حسین رهبر حزب بعث عراق و رئیس جمهور وقت این کشور که در کردستان عراق انجام می‌داد و حملات یا عملیات تعریب (عربی کردن منطقه) نامیده می‌شد را شروع کردند.
در مارس به دنبال یک مسابقه محلی فوتبال در شهر کردنشین قامشلی، نیروهای نظامی سوریه به سرکوب و کشتار مردم این شهر پرداختند که منجر به چندین روز درگیری میان مردم و نیروهای مسلح حکومتی شد و بیش از کشته و صدها مجروح به جای گذاشت و شمار بیشتری نیز بازداشت و روانه زندان‌ها شدند.
با
وفات حافظ اسد در سال میلادی فضای سیاسی سوریه به سوی تجربه اصلاحات در داخل از سوی بشار اسد پیش رفت و از آن جمله صدها زندانی آزاد شدند. اصول متصلب عقیدتی و حزبی نیز تعدیلاتی به خود پذیرفتند. اما فشارهای بین المللی کاستی نگرفت و این عمدتا به خاطر حاکمیت شدید دولت بر همه عرصه‌ها و از جمله عرصه‌های سیاسی و اقتصادی بود. با این حال سوریه توانست در سال، هنگام حمله آمریکا به عراق، به بهبود روابط خود با آمریکا بپردازد. اما در سال، پس از قتل رفیق حریری، روابط سوریه و آمریکا و به تبع آن روابط سوریه و غرب مجددا دچار بحران شد. سوریه هم در زمان حافظ اسد هم در زمان بشار، اصلی‌ترین کشور عرب بود که در برابر اسرائیل صف آرایی کرده بود و همین، رمز جایگاه ویژه سوریه در میان دیگر کشورهای عرب است. به همین دلیل سوریه با
ایران با ثبات‌ترین روابط را در میان دیگر کشورهای جهان دارد.
مسلمانان این کشور ۶ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند و مسیحیان که/ ۳ درصد از جمعیت آن را به خود اختصاص می‌دهند، اقلیت نسبتا چشمگیری در این کشور می‌باشند. حدود پنج هزار
یهودی نیز در دمشق و اطراف آن زندگی می‌کنند.
سوریه پس از آغاز جنگ ایران و عراق روابط خود را با عراق به پایین‌ترین سطح ممکن رساند و از ایران حمایت کرد.
کشور سوریه دارای استان یا (به عربی محافظه) است.
شهر دمشق نیز خود یک استان به شمار می‌آید. دمشق بزرگ‌ترین شهر و پایتخت سوریه است. حلب دومین شهر پرجمعیت سوریه است. دیگر شهرهای مهم و پرجمعیت سوریه عبارت‌اند از: لاذقیه، حمص، حماة، دیر الزور و معرة النعمان. در نقشه‌های دولت سوریه استان ختای نیز که اکنون جزو خاک ترکیه است خاک سوریه به شمار می‌آید. بلندی‌های جولان به عربی: (هضبة الجولان) که جزو خاک سوریه است امروزه در تصرف کشور اسرائیل است.
پس از
بعثت پیامبر اسلام، دو جنگ به نام‌های
سریه موته و
غزوه تبوک بر ضد رومیان در منطقه
شامات درگرفت. پس از
رحلت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، شام در سال چهاردهم
هجرت در عصر
خلافت ابوبکر فتح شد و باقی مناطق نیز به مرور زمان در عصر
خلافت عمر تصرف شد. پس از فتح شام، حکومت آنجا به
معاویة بن ابی سفیان واگذار شد. وی از آن تاریخ تا سال ۳۵ قمری از سوی خلفای سه گانه حاکم بود تا اینکه در سال ۳۵ با
خلافت امام علی، از حکمرانی شام عزل شد، اما او زیر بار نرفت و این
نزاع به
جنگ صفین منتهی شد. پس از
شهادت امام علی علیه‌السّلام،
معاویه با
نیرنگ به حکومت رسید و شام را مرکز حکومت
امویان قرار داد و تا سال ۱۲۷ قمری پایتخت باقی ماند. از آن پس
عباسیان،
حمدانیان،
فاطمیان مصر،
سلاجقه و
عثمانیان بر آن دیار حکومت کردند تا اینکه در قرون اخیر پس از سلطه غربیان، این سرزمین از هم متلاشی و به چند کشور عربی تقسیم شد.
سوریه در قلب
خاورمیانه واقع شده و هم مرز با
ترکیه،
عراق،
اردن،
فلسطین اشغالی و
لبنان است. اکثر جمعیت، در سواحل دریای مدیترانه که حاصل‌خیزترین مناطق سوریه هستند، و نیزدر نواحی شمال شرقی که توسط رودهای فرات و «اورونته» آبیاری می‌شوند، سکونت دارند. مناطق جنوبی کشور، کوهستانی و مناطق شرقی، صحرایی است. نواحی ساحلی دارای آب و هوای مدیترانه‌ای با تابستان‌های گرم و خشک، و زمستان‌های معتدل و مرطوب می‌باشد. میانگین حرارت به ۴۳ درجه سانتی گراد، و میانگین بارش، به ۴۰ سانتی متر در سال بالغ می‌شود.
نرم افزار کتابخانه جامع حج، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
