لبنان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمهوری لبنان (الجمهوریه اللبنانیه) کشوری کوچک، زیبا و کوهستانی در
خاورمیانه و در سمت شرقی دریای مدیترانه است. لبنان از سمت شمال و شرق با
سوریه و از جنوب با
اسرائیل هم مرز می‌باشد.
پرچم لبنان به شکل یک درخت
سدر سبزرنگ با پس زمینه سفید در وسط با دو حاشیه قرمز در بالا و پایین می‌باشد. بنا به ساختار خاص قومی و اجتماعی، لبنان ساختار و
نظام سیاسی ویژه‌ای دارد و قدرت سیاسی در بین
قومیت‌ها و
مذاهب مختلف تقسیم گردیده است.
تا پیش از جنگ‌های داخلی در لبنان (۱۹۹۰ ۱۹۷۵)، لبنان کشور آرام و زیبایی بود و
بیروت پایتخت آن به عروس خاورمیانه شهرت داشت و درآمد کشور از بابت
توریسم،
کشاورزی و
بانکداری مطلوب ارزیابی می‌گردید. بیروت به نوعی پایتخت بانکی
جهان عرب محسوب می‌گردید و «سوئیس خاورمیانه» نیز از آن نام برده می‌شد. زیبایی‌های طبیعی و
امنیت مطلوب، موجبات جذب سرمایه‌های خارجی را تا پیش از جنگ‌های داخلی در لبنان فراهم آورده بود و بیروت از سوی برخی به پاریس خاورمیانه نیز مشهور بود.
لبنان در منطقه جنوب غربی
آسیا واقع است و ساحلی به طول ۲۲۵ کیلومتر با دریای مدیترانه دارد. لبنان ۳۷۵ کیلومتر با
سوریه و ۷۹ کیلومتر با
اسرائیل مرز مشترک دارد. قسمتی از مرز جنوبی لبنان که همچنان تحت
اشغال اسرائیل است مزارع شبعا نام دارد.
وسعت لبنان ۱۰۴۵۲ کیلومتر مربع می‌باشد و از لحاظ بزرگی، رده ۱۶۶ را در بین کشورهای جهان داراست. لبنان دارای آب و هوای معتدل مدیترانه‌ای با زمستان‌های سرد و بارانی و تابستان‌های گرم و شرجی است.
میزان بارش
باران و
برف در لبنان بالاست. قسمت‌های شرقی و شمالی در قیاس با کوه‌های غربی لبنان به دلیل مسافت دورتر از دریا میزان بارش کمتری دارد. لبنان دارای جنگل‌های وسیع درختان سدر می‌باشد که
سدر به نماد ملی لبنان نیز تبدیل شده است. لبنان شامل ۶ استان و ۲۵ ناحیه است. نواحی خود به چندین منطقه تقسیم می‌شوند که این نواحی نیز شامل چندین شهر و روستا می‌باشند. استان‌های لبنان شامل استان بیروت (که تنها محدود به شهر بیروت می‌گردد)، استان بقاع (که شامل نواحی هرمل،
بعلبک، زهله، بقاع غربی و رایشه می‌گردد)، استان نبطیه (
جبل عامل) که شامل نبطیه، حصبیه، مرجعیون و نبت جبیل می‌گردد، استان شمالی (الشمال) شامل ۷ ناحیه عکار، طرابلس، زغرتا، بشری، البترون، الکوره و المینیه دانیه می‌گردد، استان جنوبی (الجنوب) شامل صیدا، صور و جزین و استان جبل لبنان (جبل البنانیه) شامل جمیل، کسروان، المتن، بعبدا، عالیه، و الشموف می‌باشد.
به خاطر حساسیت‌های سیاسی و مذهبی هیچ سرشماری رسمی تا سال ۱۹۳۲ در لبنان صورت نپذیرفته بود. برطبق آخرین آمار (ژوئیه ۲۰۰۶)، جمعیت لبنان ۰۰۰. ۸۷۴. ۳ برآورد شده است. ۶۰ درصد از جمعیت لبنان
مسلمان (
سنی،
شیعه،
دروزی و
علوی) و ۴۰ درصد
مسیحی هستند (غالبا
مارونی،
ارتدوکس یونانی،
کاتولیک یونانی، کلیسای آشوری و ارضی) می‌باشند.
لبنان دارای جمعیت کوچکی از کردها نیز می‌باشد که از مناطق شمالی سوریه و جنوب شرق
ترکیه مهاجرت نموده‌اند و بین ۷۵ تا ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شوند که در مناطق سنی نشین زندگی می‌کنند. کردها طی سال‌های اخیر توانسته‌اند شهروندی دولت لبنان را کسب نمایند.
شیعیان (به تنهایی) بزرگ‌ترین
فرقه در لبنان می‌باشند.
حدود ۱۶ میلیون نفر با
نسب و اصالت لبنانی در سراسر دنیا زندگی می‌کنند. برزیل دارای بزرگ‌ترین جوامع لبنانی است. آرژانتین، استرالیا، کانادا، کلمبیا، فرانسه، انگلیس، مکزیک، ونزوئلا و آمریکا دارای جوامع لبنانی بزرگی هستند.
حدود ۴۰۰ هزار نفر آواره فلسطینی نیز از سال ۱۹۴۸ در لبنان زندگی می‌کنند.
تاریخ لبنان به ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد. لبنان کنونی در سرزمین
بابل واقع شده بود که از قدیمی‌ترین اجتماعات انسانی محسوب می‌گردد. لبنان میزبان فنیقی‌هایی بود که در ساحل مدیترانه زندگی می‌کردند. پس از آنکه بابل به تصرف
کوروش،
پادشاه ایران درآمد، آن سرزمین تا دو
سده تحت حکمرانی ایرانی‌ها قرار گرفت، اما
اسکندر مقدونی در جنگ با سپاهیان ایرانی توانست پیروز گردد و شهر صور را پایتخت فنیقی‌ها نمود. لبنان برای سده‌های متمادی تحت حاکمیت ایرانی‌ها، مقدونی‌ها، رومی‌ها، بیزانس،
اعراب، صلیبی‌ها و عثمانی‌ها بود.
لبنان برای ۴۰۰ سال در قلمرو عثمانی بود (در منطقه‌ای که سوریه بزرگ نامیده می‌شد). سال ۱۹۱۶، این مناطق به قسمتی از حاکمیت فرانسه درآمد (در طول
جنگ اول جهانی). پس از جنگ جهانی اول سوریه و لبنان کنونی تحت حاکمیت فرانسه قرار گرفت.
در اول سپتامبر ۱۹۲۶، فرانسه، جمهوری لبنان را تشکیل داد. این جمهوری قسمتی مجزا از سوریه بود و تحت تسلط فرانسوی‌ها قرار گرفت. در طول
جنگ جهانی دوم، انگلیس برای مقابله با آلمان نازی، نیروهایی به سوریه و لبنان اعزام نمود. در ۲۶ نوامبر ۱۹۴۱، ژنرال چارلز دوژاله فرانسوی تحت فشارهای داخلی و خارجی، استقلال لبنان از فرانسه را مورد شناسایی قرار داد و دو سال بعد در نوامبر ۱۹۴۳، پس از برگزاری انتخابات، دولت جدید لبنان آغاز به کار نمود و رسما در ۲۲ نوامبر ۱۹۴،
استقلال لبنان اعلام گردید. آخرین نیروهای فرانسوی در ۱۹۴۶، لبنان را ترک کردند. طبق یک توافق ملی نانوشته از سال ۱۹۴۳، رئیس جمهور از بین مسیحی‌ها و نخست وزیر از میان
مسلمانان برگزیده می‌شد.
در سال ۱۹۷۵، جنگ داخلی در لبنان آغاز گردید و ۱۵ سال به طول انجامید و خسارات فراوان جانی، اقتصادی و سیاسی بر جای گذاشت و لبنان را از یک کشور پیشرفته و غنی به کشوری نیازمند و
فقیر مبدل ساخت. آمار کشته شدگان در جنگ داخلی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار نفر برآورد شده است. جنگ در سال ۱۹۹۰، با امضای قرارداد صلح طائف پایان پذیرفت.
در طول جنگ، مبارزان و اعضای سازمان آزادی بخش فلسطین (که پس از جمعه سیاه در سپتامبر ۱۹۷۲، از
اردن خارج و در لبنان مقیم بودند)، از لبنان برای حمله به اسرائیل استفاده می‌نمودند. لبنان دو بار طی سال‌های ۱۹۷۸ و ۱۹۸۲ مورد
تجاوز و اشغال
اسرائیل قرار گرفت. اسرائیل تا سال ۲۰۰۰، قسمت‌های بزرگی از جنوب لبنان را در اختیار داشت و پس از آن مجبور به خروج از لبنان گردید.
عقب نشینی نیروهای اسرائیلی محصول مقاومت جنبش مقاومت اسلامی
حزب الله لبنان بود که به عنوان نیروی نظامی، سیاسی و اجتماعی مهم و تاثیرگذار در سال ۱۹۸۲ تاسیس گردیده بود. اسرائیل بر اساس قطعنامه ۴۲۵
شورای امنیت می‌بایست از لبنان خارج گردد اما ۱۸ سال اشغالگری را ادامه داد. مزارع شعبا همچنان در اشغال اسرائیل است.
لبنان به دلیل ساختار اجتماعی خاص خود و وجود قومیت‌ها و مذاهب گوناگون دارای فرهنگ‌های متنوع و متفاوتی است. مسیحی‌ها غالبا خود را غیرعرب می‌دانند. بافت جمعیتی در لبنان موزائیکی است و فرهنگ مردم برخاسته از این تفاوت‌ها و تمایزات است. لبنان را می‌توان یک تقاطع و چهار راه بین دو
فرهنگ غرب و شرق دانست. این تصویر واضحی است از فرهنگ جاری در لبنان: آمیزه‌ای از فرهنگ مسلمانان، مسیحی‌ها، اعراب و
ارمنی‌ها.
اما غیراعراب در لبنان در محیطی متولد و رشد می‌کنند که یک محیط دیالکتیک کاملا عربی است.
زبان،
موسیقی،
هنر و دیگر مسائل مربوط به حوزه فرهنگ اگرچه متفاوت اما در کنار هم و با
تسامح در حال تعامل هستند. جوان امروز لبنانی اگرچه ظاهری غربی و مدرن دارد و با سنت‌های خاورمیانه‌ای تفاوت دارد؛ اما به لبنان متحد همچنان وفادار است. فرهنگ جاری در لبنان تبلوری از فرهنگ چند هزار ساله فینیقی‌ها، یونانی‌ها، آشوری‌ها، ایرانی‌ها، رومی‌ها، اعراب و ترک‌های عثمانی می‌باشد و طی چند دهه اخیر فرهنگ فرانسوی نیز به این مجموعه اضافه گردیده است.
لبنان بزرگراهی است که اروپا را به
خاورمیانه و جهان عرب را به دنیای غرب متصل می‌نماید و زبان رسمی لبنان
عربی و فرانسوی است.
سیستم سیاسی در لبنان پارلمانی است.
نظام پارلمانی در لبنان متاثر از وضعیت فرقه‌ای، اجتماعی و مذهبی خاص این کشور می‌باشد. این سیستم به گونه‌ای طراحی شده است که تمامی اقوام و
مذاهب در آن سهمی از قدرت سیاسی داشته باشند. بر طبق این توافق، رئیس جمهور از میان
مسیحیان مارونی، نخست وزیر از میان مسلمانان سنی مذهب، رئیس پارلمان از بین
شیعیان و معاون نخست وزیر از بین
مسیحیان ارتدوکس انتخاب می‌شود. پارلمان لبنان دارای ۱۲۸ کرسی است که به طور مساوی بین
مسیحیان و مسلمانان تقسیم شده است. این توافق حاصل قرارداد طائف (۱۹۹۰) می‌باشد که به جنگ‌های داخلی در لبنان پایان داد. تا قبل از این توافق سهم مسیحیان در قدرت سیاسی بیشتر از مسلمانان بود.
انتخابات پارلمانی هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود و فرد معرفی شده از جانب حزب یا ائتلاف پیروز نخست وزیر خواهد شد. رئیس جمهور لبنان برای یک دوره ۶ ساله توسط پارلمان برگزیده می‌شود. اما این مسئله با تمدید یک دوره ۳ ساله ریاست جمهوری الیاس هراوی (۱۹۹۵) و امیل لحود (۲۰۰۴)، رعایت نگردید.
تقسیم قضایی لبنان تابع قوانین ناپلئونی (نظام قضایی فرانسه) می‌باشد، اما هر کدام از مذاهب مختلف دادگاه‌های خاص خود را در مورد قوانین مربوط به
ازدواج،
طلاق و... دارا می‌باشند.
فضای سیاسی لبنان به دلیل ساختار خاص اجتماعی، قومی و مذهبی آن همواره مستعد بحران و تنش است. تاریخ و جغرافیای لبنان شرایط خاصی را برای این کشور زیبا و کوچک حکمفرما کرده است. با پایان یک دوره ۱۵ ساله درگیری و خونریزی داخلی، با امضای توافق طائف (۱۹۹۰)، لبنان وارد مرحله تازه‌ای گردید و به خصوص در دوره نخست وزیری رفیق حریری، نخست وزیر فقید لبنان، بازسازی و احیای شرایط اقتصادی پس از
جنگ سرلوحه برنامه‌های دولت قرار گرفت و لبنان در این دوره شاهد رشد و شکوفایی اقتصادی بود. طوفان سیاسی بر لبنان در سپتامبر سال ۲۰۰۴، با تمدید دوره سه ساله ریاست جمهوری امیل لحود توسط
پارلمان لبنان آغاز گردید. مخالفان تداوم ریاست جمهوری وی، پارلمان را تحت نفوذ و هدایت
سوریه و
دمشق را در تصمیم پارلمان دخیل می‌دانستند.
با تصویب قطعنامه ۱۵۵۹ شورای امنیت و مداخلات آشکار آمریکا و فرانسه و افزایش فشارهای داخلی و خارجی به سوریه، تحولات به گونه‌ای دیگر در حال حرکت بود.
ترور رفیق حریری، نخست وزیر، در ۱۴ فوریه سال ۲۰۰۵، نقطه عطفی در درگیری‌ها و رویارویی‌های سیاسی در لبنان بود. اگرچه دو گروه لبنانی با دو ایده و نگرش سیاسی متفاوت تا به حال از رویارویی‌های مستقیم نظامی و مسلحانه خودداری نموده‌اند اما شرایط در لبنان همچنان ملتهب و ناآرام است.
با آغاز اعتراضات خیابانی هواداران گروهی که به گروه ۱۴ مارس معروف شده‌اند، ارتش سوریه پس از ۲۹ سال حضور نظامی مجبور به ترک لبنان گردید.
با انتخابات پارلمانی در لبنان، گروه مخالفان حضور و نفوذ سیاسی سوریه در ائتلاف گروه المستقبل به ریاست سعد حریری (فرزند نخست وزیر مقتول) و ولید جنبلاط (رهبر حزب سوسیالیست ترقی خواه)، موفق شدند اکثریت (نه چندان محکم) را به دست آورند. گروه حریری جنبلاط که از حمایت بخشی از مسیحیان لبنان نیز برخوردار بود، نتوانست اکثریت را به دست آورد. در مقابل گروه مخالفان ائتلاف حاکم، شامل
جنبش حزب الله و امل و گروه میشل عون (جریان ملی آزاد)، توانستند یک بلوک نسبتا قوی و بزرگ را در پارلمان به دست آورند. جدال دو گروه در لبنان، فراتر از مجادلات روزمره طبیعی است و نشانگر رویارویی و تقابل دو دیدگاه، نگرش و طرز تفکر است.
شورای امنیت با صدورقطعنامه‌ای پس از ترور حریری، کمیسیون تحقیقی را مسئول شناخت عوامل ترور وی نموده است. کمیسیون مذکور در گزارش اولیه خود مقامات اطلاعاتی و امنیتی سوریه را مسبب ترور حریری دانست اما گزارش نهایی خود را منتشر نساخته است.
پس از ترور حریری اعتراضات مخالفان حضور نظامی سوریه تا چند هفته برگزار گردید که رسانه‌های غربی سعی نمودند با شبیه سازی انقلاب نارنجی در اوکراین این تظاهرات را محلی برای نمایش مخالفت عموم مردم با
حزب الله، سوریه و
ایران قرار دهند که البته در این کار موفق نشدند.
گروه حاکم ۱۴ مارس و حامیان خارجی اش (فرانسه، آمریکا و
عربستان)، به دنبال آن بودند که با اتهام ارتباط حزب الله با سوریه و ایران و به بهانه لزوم خلع سلاح گروه‌های شبه نظامی، تلاش نمودند حزب الله را به حاشیه ببرند. اشتباه گروه حاکم ۱۴ مارس و حامیان اش نیز بر این استوار بود که به جایگاه نقش، توان تاثیرگذاری و سهم گروه حزب الله بی توجه بودند و از جریان ترور حریری به عنوان ابزاری برای به حاشیه بردن حزب الله سوء استفاده کردند.
حزب الله علاوه بر آنکه نمایندگی بخش عظیمی از شیعیان لبنان را برعهده دارد، به دلیل داشتن کارنامه درخشان در مقابله با اسرائیل که منتهی به خروج ارتش اسرائیلی در می ۲۰۰۰ شد؛ و اخیرا شکست دادن هیمنه و قدرت ارتش در جنگ ۳۳ روزه، در بین افکار عمومی لبنان از مقبولیت بیشتری برخوردار است.
خلع سلاح جنبش مقاومت تا وقتی که یک تکه از خاک لبنان همچنان در اشغال باشد و تهدیدات اسرائیل وجود داشته باشد میسر نخواهد بود. علاوه بر این،
دبیرکل حزب الله، خلع سلاح جنبش را به تشکیل یک دولت و ارتش قوی، کارآمد و پاک منوط دانسته است.
حزب ا... اینک دارای ۱۴ کرسی در پارلمان لبنان است و دو وزیر نیز در کابینه دارد.
گروه المستقبل به رهبری سعد حریری؛
حزب سوسیالیست ترقی خواه به رهبری ولید جنبلاط (نماینده دروزی‌ها)؛
جنبش میهنی آزاد به رهبری ژنرال سابق میشل عون (هوداران وی بیشتر در بین مسیحیان شمال و منطقه متن قرار دارند و از حمایت سلیمان فرنجیه و شیل مور دو سیاست مدار برجسته مسیحی برخوردار است)؛
جنبش مقاومت اسلامی حزب الله در سال ۱۹۸۲ تشکیل گردید و عمدتا شامل شیعیان جنوب لبنان می‌شود. دبیر کل سابق جنبش
سید عباس موسوی در حمله تروریستی اسرائیل در ۱۹۹۲ به
شهادت رسید. از آن زمان به بعد
سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله شده است. مناطق نفوذ و حضور هواداران حزب الله بیشتر در مناطق جنوب و بقاع (مشرق لبنان) و عالیه (در استان جبل لبنان) می‌باشد؛
جنبش امل به دبیرکلی نبیه بری که سال هاست ریاست مجلس لبنان را در اختیار دارد. جنبش امل نیز بخشی از بدنه شیعیان لبنان را نمایندگی می‌کند. جنبش امل در ارتباط و نزدیکی کاملی با حزب الله می‌باشد.
جنگ ۳۳ روزه بین حزب الله و ارتش اسرائیل پس از آن آغاز گردید که نیروهای حزب الله با حمله به یک پایگاه اسرائیلی در مرز لبنان و اسرائیل، سه سرباز اسرائیلی را کشته و دو سرباز دیگر را به گروگان گرفتند. پاسخ اسرائیل تهاجم وسیع و گسترده هوایی به لبنان بود. اسرائیل با تخریب گسترده مناطق غیرمسکونی و انهدام زیرساخت‌های لبنان سعی نمود که معادله جنگ را به سود خود رقم بزند. اسرائیل در طول جنگ پل‌ها، فرودگاه بین المللی بیروت، کارخانه‌ها، جاده‌ها و بندر بیروت و مناطق مسکونی را در جنوب بیروت و نیز شهرها و روستاهای جنوب و شرق را بمباران کرد. در این
جنگ نزدیک به ۱۲۰۰ لبنانی کشته، ۴۴۰۰ نفر مجروح و ۰۰۰. ۳۰۰ نفر بی خانمان شدند. با تصویب قطعنامه ۱۷۰۱، آتش بس اعلام گردید و روز ۱۴ اوت ۲۰۰۵، جنگ پایان پذیرفت.
مقاومت و استواری مبارزان حزب الله در جبهه‌های زمینی و پرتاب بیش از ۰۰۰. ۴۰ موشک به مناطق شمالی اسرائیل، باعث شد که حزب الله به عنوان یک نیرو و جنبش عربی، شمال اسرائیل و به ویژه شهر مهم و اقتصادی حیفا را در ترس و ناامنی فرو برد. نتیجه جنگ شکست هیمنه ارتشی بود که تا پیش از این عملیات ادعای شکست ناپذیری داشت.
جدال‌های سیاسی در لبنان کماکان در جریان است و تشکیل
دادگاه ترور حریری و انتخاب رئیس جمهور تازه برای لبنان، صحنه سیاسی را همچنان ملتهب نگه داشته است. به دلیل التهاب سیاسی موجود در لبنان و عدم اجماع نیروهای سیاسی بر سر موضوعات اختلافی، لبنان چند ماه بدون داشتن رئیس جمهور اداره می‌گردید.
موضع رسمی
جمهوری اسلامی همواره بر حفظ ثبات، تمامیت ارضی و وحدت تمامی نیروهای لبنانی در قبال زیاده طلبی‌های اسرائیل بوده است. وقوع
انقلاب اسلامی، الهام بخش نیروها و جریانات اسلام گرا و مقاومی بود که برای چند دهه در حاشیه جریانات پان عربیستی و چپ گرا و عمدتا
سکولار قرار داشتند. نخستین جرقه نیروهای اسلام گرا و مبارز در سطح منطقه پس از پیروزی انقلاب، تشکیل جنبش مقاومت اسلامی حزب الله لبنان در سال ۱۹۸۲ بود. حزب الله امروز به نهاد مقاومت ملی مردم لبنان تبدیل گردیده و کارنامه درخشان جنبش در مبارزه اشغالگری اسرائیل به سرمایه‌ای معنوی برای مبارزان حزب الله و بدنه شیعی لبنان تبدیل شده است.
جمهوری اسلامی از بدو تشکیل حزب الله تاکنون حمایت‌های خود را از جنبش مقاومت اعلام کرده است و علاوه بر حمایت مسلحانه نیروهای مبارز حزب الله علیه اسرائیل، خواستار نقش آفرینی بیشتر حزب الله در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی نیز گردیده است. جمهوری اسلامی تا به حال به دلیل حمایت از جنبش مقاومت اسلامی از سوی آمریکا و
صهیونیسم جهانی متهم به حمایت از
تروریسم گردیده است.
پس از جنگ ۳۳ روزه و موفقیت حزب الله و ناکام گذاشتن اسرائیل در دستیابی به اهداف اش و شکستن
هیمنه و
هیبت ارتشی که تا پیش از این داعیه شکست ناپذیری داشت، حزب ا... به چهره‌ای مطلوب بین افکار عمومی لبنان و منطقه تبدیل شده است. امروز حزب الله به عنوان یک نیروی اجتماعی سیاسی تاثیرگذار و نقش آفرین توانسته است منافع کلی
جهان اسلام را ارتقاء بخشد.
روابط
ایران با جنبش امل نیز طی چند دهه اخیر روابط نزدیک و خوبی بوده است.
نرم افزار کتابخانه جامع حج، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
