سعر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سُعْر (به ضم سین و سکون عین) از
واژگان قرآن کریم به معنای فروزان شدن آتش و فروزاندن آن است. از مشتقات سُعْر که در قرآن کریم به کار رفته است
سَعیر (به فتح سین) است. سَعیر از نام‌های جهنم است و جمع آن
سُعُر می‌باشد.
سُعْر به معنای فروزان شدن
آتش و فروزاندن آن است.
راغب گفته: سعر، التهاب و شعله‌ور شدن آتش است و
ثلاثی و تفعيل و افعال آن همه به معنى افروختن است و مسعر چوبى است كه افروخته شود.
در
اقرب آمده «سَعَّرَ النَّارَ وَ الْحَرْبَ: أَوْقَدَهُمَا وَ أَشْعَلَهُمَا وَ هَيَّجَهُمَا».
(وَ إِذَا الْجَحِيمُ سُعِّرَتْ • وَ إِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ) (و در آن هنگام كه دوزخ شعله‌ور گردد، و
بهشت نزديک شود.)
اذا شرط مستقبل است از اين آيه فهميده می‌شود كه جهنّم هنوز افروخته نشده در آينده فروزان خواهد گرديد.
سَعير از نام‌هاى
جهنّم است و اين به واسطه افروخته شدن آن است. و فعيل در اينجا به تصديق راغب به معنى
مفعول است
و در بعضى آيات به جاى جهنّم به كار رفته مثل
(إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً) (در حقيقت، تنها آتش مى‌خورند؛ و به زودى در شعله‌هاى آتش دوزخ مى‌سوزند.)
(وَ أَعْتَدْنا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيراً) (و ما براى كسى كه قيامت را
تکذیب كند، آتشى شعله‌ور و سوزان فراهم كرده‌ايم!)
و در بعضى آيات حال و وصف جهنّم آمده نظير
(وَ كَفى بِجَهَنَّمَ سَعِيراً)»
«بس است جهنم افروخته.»
اين كلمه شانزده بار در قرآن آمده است. و در تمام موارد در جهنّم
آخرت به كار رفته جز در آيه
(وَ مَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنا نُذِقْهُ مِنْ عَذابِ السَّعِيرِ) (و هر كدام از آنها كه از فرمان ما سرپيچى مى‌كرد، او را از
عذاب آتش سوزان مى‌چشانديم!)
اين آيه درباره مسخر بودن
شیاطین به
سلیمان است و ظاهرا مراد از آن عذاب دنيا كه خدا به آنها فهمانده بود در صورت سرپيچى از طاعت سليمان گرفتار عذاب خواهند بود.
و نيز در آيه
(وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّياطِينِ وَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذابَ السَّعِيرِ) (و آنها (شهاب‌ها) را تيرهايى براى راندن شياطين قرار داديم، و براى آنان عذاب آتش فروزان فراهم ساختيم.)
شايد مراد از عذاب سعير تيرهاى
شهاب و همان
رجوم باشد.
سُعُر (به ضم س، ع) جمع سَعير و دو بار در قرآن آمده است.
(فَقالُوا أَ بَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ) (و گفتند: آيا ما از بشرى از جنس خود پيروى كنيم؟! اگر چنين كنيم در
گمراهی و جنون خواهيم بود.)
(إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ) (مجرمان در گمراهى و شعله‌هاى آتشند.)
در آيه اول احتمال داده‌اند كه سُعُر مفرد و به معنى
جنون يا رنج باشد و آن به سياق آيه مناسب است.
صحاح در ذيل آيه فوق از
فرّاء نقل كرده كه سُعُر به معنى رنج و عذاب است و گويد: السعر الجنون و به
شتر ديوانه گويند:نافة مسعورة.
طبرسی و اقرب نيز بدان تصريح كرده‌اند.
معنى آيه اول:
قوم ثمود گفتند: آيا بشرى را كه يكى از ماست پيروى كنيم در اين صورت در گمراهى و ديوانگى هستيم. ولى آن در آيه دوّم جمع سعير است يعنى: گناهكاران در گمراهى از
سعادت و در آتش‌هاى افروخته‌اند.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سعر»، ج۳، ص۲۶۷.
