سجده موجودات (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سجده موجودات نسبت به
خداوند در آیاتی از
قرآن کریم به آن اشاره شده است.
آياتى داريم كه از
سجده موجودات نسبت به خداوند حكايت می‌كنند؛ مثل:
(وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ) (كسانى كه در آسمان‌ها و زمين هستند از روى اختيار يا اجبار - و همچنين سايه‌هايشان- هر صبح و شام براى خدا
سجده مى‌كنند.)
مراد از
سجود خضوع و پيروى از قوانين طبيعى حق است كه همه به آن قوانين خاضع‌اند. به نظر
المیزان سجده طوعى آن‌ها در مقرراتى است كه موافق طبع آن‌ها و
سجود كرهى در ناملایمات است؛ از قبيل
مرگ، مرض‌ها و فنا و غيره.
على هذا هر كه در آسمان‌ها و زمين است خاضع
اراده و
مشیّت و مقرّرات خدایى است؛ در بعضى‌ها با
رغبت و در بعضى‌ها با
اکراه حتى سايه‌هاى آن‌ها در قبل از ظهر و بعد از ظهر و در حركت و تمايل خاضع خداوند است.
(نه تنها سايه‌ها، بلكه تمام آنچه در آسمان‌ها و زمين از جنبندگان
وجود دارد و همچنين
فرشتگان، براى خدا
سجده مى‌كنند، در حالى كه
تکبّر نمى‌ورزند.)
آيه گذشته درباره عقلا است ولى اين آيه اعم از آن است مگر آنكه (من) در آيه اول به غير عقلا نيز شامل باشد به قرينه آنكه همه موجودات نسبت به خدا شاعر و عاقل‌اند.
(أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ ...) (آيا نمى‌دانى تمام كسانى كه در آسمان‌ها و كسانى كه در زمينند براى خدا
سجده مى‌كنند؟! و همچنين خورشيد و ماه و ستارگان و كوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم! امّا بسيارى ابا دارند، و فرمان عذاب درباره آنان حتمى است. ...)
ناگفته نماند كلمه
(وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ) در صدر آيه شامل تمام مردم است. با در نظر گرفتن آن روشن می‌شود كه مراد از
(وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ) كه عطف بر
(مَنْ فِي السَّماواتِ) است
سجده به خصوصى است غير از
سجده اوّلى و قهراً مراد از آن
سجده تشريعى است؛ يعنى همه آنان كه در آسمان‌ها و زمين است و آفتاب و ماه و ستارگان و كوه‌ها و درختان و جنبدگان، به خداوند خاضع‌اند و در اين ميان بسيارى از مردم از قوانين و تشريع خداوند نيز پيروى می‌كنند و بر بسيارى از آنان كه اطاعت نمی‌كنند عذاب خدا حتمى است.
ولى باز معلوم نيست كه مراد از
سجده كثيرى از مردم
سجده معروف نماز باشد و شايد مراد مطلق خضوع و اطاعت از فرامين خدا باشد.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سجده موجودات»، ج۳، ص۲۲۹-۲۳۰.
