رَوْح و رَیْحَان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَوْح و رَیْحَان:
(فَرَوْحٌ وَ رَيْحَانٌ)رَوْح و رَیْحَان: «روح» (بر وزن قول)، آن‌گونه که علمای لغت گفته‌اند در اصل به معنای «
تنفس» و «
ریحان» به معنای «شیء یا
گیاه خوشبو» است، سپس این واژه به هر چیزی که مایۀ حیات و راحتی است گفته شده، همان‌گونه که «
ریحان» به هرگونه
نعمت و روزی خوب و فرح‌زا اطلاق می‌شود، بنابراین «روح» و «
ریحان» الهی شامل تمام وسایل راحتی و آرامش انسان و هرگونه نعمت و برکت الهی می‌شود و به تعبیر دیگر می‌توان گفت: «روح» اشاره به تمام اموری است که انسان را از ناملایمات رهایی می‌بخشد تا نفسی آسوده کشد و امّا «
ریحان» اشاره به مواهب و نعمت‌هایی است که بعد از رفع ناملایمات عاید انسان می‌شود.
مفسران اسلامی تفسیرهای متعددی برای این دو واژه ذکر کرده‌اند که شاید بالغ بر ده
تفسیر شود.
- گاه گفته‌اند: «روح» به معنای «رحمت» است و «ریحان» هر شرافت و فضیلتی را شامل می‌شود.
- و گاه گفته‌اند: «روح» نجات از آتش دوزخ است و «ریحان» دخول در بهشت و گاه «روح» را به معنای آرامش در قبر و «ریحان» را در بهشت دانسته‌اند.
- گاه «روح» را به معنای «کشف الکروب» (بر طرف ساختن ناراحتی‌ها) و «ریحان» را به معنای «غفران الذّنوب» (آمرزش گناهان) تفسیر کرده‌اند
- و گاه «روح» را به معنای «انظر الی وجه اللّه» و «ریحان» را «استماع کلام اللّه» شمرده‌اند و مانند اینها ولی تمام اینها مصادیقی است از مفهوم کلی و جامع این دو واژه که در قبل گفته آمد.
به موردی از کاربرد «رَوْح و
رَیْحَان» در
قرآن، اشاره می‌شود:
((فَرَوْحٌ وَ رَيْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ) (در رَوْح و
ريحان و بهشت پر نعمت است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
در اينجا به بيان حال طوايف سه‌گانه كه در اول
سوره به طور اجمال و تفصيل گذشت برگشته، وضع آنان در حال
مرگ و بعد از مرگ را بيان مى‌كند. و ضمير كان به شخص محتضر بر مى‌گردد، كه بعد از حالت احتضار مى‌ميرد، و مردنش از سياق كلام فهميده مى‌شود، و مراد از مقربين همان
سابقون مقربون است كه در اول سوره درباره آنان مى‌فرمود:
(وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ) و كلمه روح به معناى راحت، و كلمه
ريحان به معناى رزق است.
بعضى گفته‌اند:
ريحان به معناى همان
گياه خوشبو است، اما بهشتى آن، كه در هنگام مرگ آن را براى مقربين مى‌آورند همين كه آن را بوييد از
دنیا مى‌رود.
معناى آيه اين است كه: اما آن محتضر اگر از مقربين باشد جزاى خوبی‌هايش اين است كه از هر هم و غمى و درد و المى راحت است، و رزقى از رزق‌هاى بهشتى دارد، و بعد از مردن هم جنت نعيم را دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «روح و ریحان»، ج۲، ص۲۲۳.
