حکم لعن خلفاء و اصحاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لعن و
نفرین، یکی از مباحثی است که در
قرآن کریم و احادیث و
روایات به آن پرداخته شده است و در موارد متعددی
خداوند و رسولاش لعن و نفرین را درباره اشخاصی بکار بردهاند؛ حال در این مورد، شبهاتی مطرح شده که آیا لعن و نفرین خلفاء و
صحابه جايز است یا نه؟
برای پاسخ به این شبهات، مطالبی را درباره لعن و نفرین بیان خواهیم کرد تا حقیقت مطلب روشن شود.
یکی از اتّهاماتی که همواره از طرف
اهلسنّت به
شیعه نسبت داده شده، داستان سبّ و لعن بعضی از اصحاب و یاران
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) است، که این امر در طول تاریخ باعث رنجهای فراوان و گرفتاریهای بیشماری
برای شیعه گردیده است، و ما
برای توضیح و پاسخ از این
تهمت ناروا ناگزیریم مطالبی هر چند مختصر جهت روشن شدن افکار و اندیشهها تقدیم نماییم، امیدواریم اهل انصاف قضاوتی خداپسندانه از مجموع مطالب مطرح شده داشته باشند.
به شهادت تاریخ و سیرهنویسان، سلاطین و خلفاء مستبدّ همیشه از این موضوع
برای قتلعام و نابودی شیعه استفاده کردهاند همانگونه که صاحب کتاب «
المنتظم» به این نکته اشاره کرده و میگوید: حکّام و سردمداران قدرت هر وقت که میخواستند فردی شیعی مذهب را تعقیب و دستگیر و سپس او را مجازات کنند به جرم فحش و ناسزا به
ابوبکر و
عمر بود، نه اینکه چون پیرو
علی (علیهالسّلام) است، و یا از آن حضرت دفاع کرده است.
ابناثیر در حوادث سال ۴۰۷ هـ مینویسد: در این سال در تمام شهرهای
آفریقا شیعیان را به جرم سبّ و لعن شیخین (ابوبکر و عمر) از بین بردند.
سرخسی از فقهاء بزرگ اهل سنّت این چنین
فتوا داده است: هر کس درباره خلفا سخنی بگوید که در آن طعن و اعتراض باشد،
ملحد و بیدین است و از مسلمانی خارج شده است، و دوای درد چنین شخصی اگر
توبه نکند،
شمشیر است.
فاریابی از دانشمندان اهل سنت میگوید: کسی که ابوبکر را سبّ و شتم کند
کافر است و من بر جنازه او
نماز نمیخوانم. سؤال کردند: چنین شخصی گوینده «لا اله الّا اللّه» است، پس با جنازه او چه کنیم؟
گفت: دست به بدنش نزنید، بلکه به وسیله چوب او را بردارید و در میان خاک پنهان کنید.
اخرج الخطیب عن ابی هریرة قال: سمعت رسول اللّه (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) یقول: انّ للّه تعالی فی السماء سبعین الف ملک یلعنون من شتم ابا بکر و عمر.
ابوهریره میگوید: از پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) شنیدم که فرمود: هر کس ابوبکر و عمر را سبّ و لعن کند، هفتاد هزار
فرشته در
آسمان او را لعنت میکنند.
زمینه صدور فتواهایی خشن بر ضدّ شیعه، احادیثی است که با استفاده از نام پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ساخته شده است، و جالب است که شما بار دیگر سخن سرخسی را مرور کنید که گفت: کسی که ابوبکر و عمر را لعنت کند اگر توبه نکند دوای او شمشیر است، و سپس به این فتوای خشنتر بنگرید که میگوید: «وانّه اذا تاب لا تقبل توبته بل یجب قتله»
اگر توبه هم کرد پذیرفته نمیشود، بلکه باید کشته شود.
نتیجه این سخنان اعمّ از احادیث دروغینی که در فضائل ساختگی اشخاص در لابهلای کتابهای حدیثی و تفسیری و تاریخی نوشته شده و یا فتواهایی که به قلم
مدّعیان فقاهت صادر شده، جز قتل و خونریزی انسانهای بیگناه نبوده است.
به یک نمونه از جنایات تاریخی که محصول ایناندیشههای دروغین است اشاره میکنیم و قضاوت را به شما خواننده محترم واگذار میکنیم.
سلطان مراد چهارمین پادشاه عثمانی در صدد جنگافروزی علیه
ایران بود، و لذا به بعضی از دانشمندان اهل سنّت متوسّل شد تا جهت شعلهور کردن فتنه جنگ داخلی بین مسلمانان فتوایی از آنان بگیرد، ولی هیچ یک از علماء و دانشمندان جرات این کار را نداشت و به خود اجازه نداد تا مسبّب قتل و خونریزی شود، امّا یک جوان دین فروش به نام «نوح افندی» که بویی از
فقه و انسانیّت به مشامش نرسیده بود، در کمال وقاحت و بیشرمی فتوایی صادر کرد که در آن ابتدا کفر شیعه را ثابت و سپس قتل او را واجب میکرد، متن فتوای او چنین است: «من قتل رافضیّاً واحداً وجبت له الجنّة».
هر کس یک نفر از شیعیان را بکشد
بهشت بر او واجب میشود.
با صدور این فتوا دهها هزار نفر به قتل رسیدند، و تنها در حادثه خونین «
حلب» چهل هزار نفر از شیعیان این شهر کشته شدند.
در ادامه این بحث به نقل دو حدیث ساختگی از منابع اهل سنّت در فضیلتتراشی نسبت به خلیفه اوّل و دوم (ابوبکر و عمر) میپردازیم و قضاوت را به اهل انصاف میسپاریم.
حدیث اوّل به نقل از
انس بن مالک از رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) است که فرمود:
«من سبّ ابا بکر قتل ولا یستتاب» کسی که به ابوبکر
فحش و
ناسزا بدهد بدون اینکه وادار به توبه شود باید کشته شود.
«ومن سبّ عمر قتل ولا یستتاب» فحشدهنده به عمر نیز بدون مجال توبه، باید کشته شود.
«ومن سبّ عثمان او علیّاً جلد الحدّ» ولی اگر کسی به
عثمان و یا علی ناسزا بگوید، فقط حدّ که تازیانه است بر او جاری میشود.
این اختلاف فاحش از کجاست، و چرا؟ حتماً باید خوشحال و راضی هم باشیم که لااقل حضرات اسم علی را در کنار عثمان آورده و او را در این حکم شریک عثمان قرار دادهاند.
قیل: یا رسول اللّه! ولم ذاک؟ قال: لانّ اللّه خلقنی وخلق ابا بکر وعمر من تربة واحدة، وفیها ندفن.
کسی سؤال کرد، ای رسول خدا! چرا گوینده ناسزا به ابوبکر وعمر باید کشته شود، امّا به عثمان و علی نه؟ پیامبر فرمود: خداوند، من و ابوبکر و عمر را از خاک خاصّی آفریده است، و آن دو از این امتیاز بهرهمند هستند و در همان
خاک هم با من
دفن خواهند شد.
برای ساختگی بودن این حدیث، نیازی به بحث نیست، بلکه جمله پایانی حدیث گواهی صادق بر بیهنری سازندگان است.
علاوه بر اینکه رجالشناسان اهل سنت به ساختگی بودن این حدیث تصریح نمودهاند.
ذهبی از استوانههای علمی اهل سنت میگوید: این حدیث ساختگی است و
ابنعَدی گفته: این مصیبت از ناحیه
یعقوب بن جهم است که دست به جعل این حدیث زده است.
قال الذهبی: هذا الحدیث موضوع فقال ابن عدی: البلاء فیه من یعقوب بن الجهم الحمصی.
خطیب بغدادی از انس بن مالک و او از پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل میکند که فرمود: پل صراط که در
قیامت همه از آن عبور خواهند کرد، گردنه و گذرگاه سختی دارد که هیچکس بدون اجازه و اذن علی از آن نخواهد گذشت تا آنجا که از قول
علی بن ابیطالب مینویسد:
«سمعته من رسول اللّه (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، قال لی: یا علیّ لا تکتب جوازاً لمن سبّ ابا بکر وعمر، فانّهما سیّدا کهول اهل الجنّة بعد النبیّین».
از پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) شنیدم که به من فرمود: ای علی
برای کسانی که ابوبکر و عمر را سبّ کردهاند اجازه عبور از این گردنه هولناک را ننویس چرا که این دو نفر بعد از پیامبر الهی آقا و سرور پیران بهشت میباشند.
خطیب بغدادی بعد از نقل حدیث، میگوید: «هذا الحدیث موضوع من عمل القصّاص، وضعه عمر بن واصل او وضع علیه واللّه اعلم».
این حدیث ساختگی است، و سازنده آن
عمر بن واصل و یا کسی است که از زبان او ساخته است.
از حوادث مهمّ
تاریخ اسلام خصوصاً آنچه که مربوط به دوران خلافت خلفای ثلاثة و مولا امیرالمؤمنین (علیهالسّلام) میباشد داستان قتل عثمان و شهادت مولای متقیان حضرت علی (علیهالسّلام) است که روش نقد و بررسی مورخان و نویسندگان اهل سنّت با عامل یا عاملان این حوادث خواندنی و شنیدنی است.
ابتدا سخنان بزرگان اهل سنّت را درباره قاتلین عثمان بخوانید و سپس آنچه که درباره
ابنملجم مرادی (لعنةاللّه) قاتل علیّ بن ابیطالب (علیهالسّلام) سرودهاند ملاحظه نمایید:
ابنحزم آندلسی میگوید: قاتلان عثمان، انسانهایی فاسق، ملعون و محارب با خدا و رسول بودند و آنگاه دامن خود را به خون کسی آغشته کردند که ریختن آن حرام بود.
فسّاق، ملعونون، محاربون، سافکون دماً حراماً عمداً.
ابنتیمیه میگوید:
قوم خوارج، مفسدون فی الارض، لم یقتله الّا طائفة قلیلة باغیة، ظالمة، وامّا الساعون فی قتله فکلّهم مخطئون؛ بل ظالمون باغون معتدون.
کسانی که عثمان را کشتند، گروهی از دین خارج شده و
مفسد فیالارض بودند، آنان گروهی اندکی که طغیانگر و
ظالم بودند، و کسانی که آنان را در قتل عثمان نیز کمک کردند همه آنان خطاکار بلکه ستمگر و متجاوز بودند.
ابنکثیر میگوید: شکّی نیست که قاتلان عثمان مفسد فیالارض بوده و از انسانهای نادان و خیانت پیشه و ستمگرانی که بر امام خویش قیام کرده بودند، میباشند.
هؤلاء الذین خرجوا علی امیرالمؤمنین عثمان رضی اللّه عنه من جملة المفسدین فی الارض... البغاة الخارجین علی الامام... الجهلة، المتعنتون، خونة، ظلمة، مفترون.
بنابراین و با توجه به نقل سخنان سه نفر از مشهورترین تحلیلگران حوادث و مسائل تاریخی، نتیجه این میشود که شورشیان علیه عثمان و قاتلین او انسانهایی از
دین خارج شده و ظالم و ستمگر و خونریز معرّفی میشوند، و امّا متقابلاً بخوانید و ببینید کلمات و سخنانی از همین افراد درباره قاتل مجسّمه
ایمان و خداپرستی، مظهر
عدل و
انصاف، استوره انساندوستی حضرت مولی الموحّدین علیّ بن ابیطالب (علیهالسّلام).
ابنحزم آندلسی درباره عبدالرحمان بن ملجم مرادی قاتل علیّ بن ابیطالب (علیهالسّلام) میگوید:
لا خلاف بین احد من الامّة فی انّ عبد الرحمان بن ملجم، لم یقتل علیّاً الّا متاوّلاً مجتهداً مقدّراً انّه علی صواب، وفی ذلک یقول:....»
اختلافی بین امت اسلام نیست که عبدالرحمان بن ملجم، علی را از روی
اجتهاد و تفسیر کشت و معتقد بود که عملش صحیح و مورد رضایت خداوند است، و سپس شعر
عمران حطّان را آورده که خطاب به ابنملجم میگوید:
یا ضربة من تقیّ ما اراد بها •••• الا لیبلغ من ذی العرش رضواناً
انّی لاذکره حیناً فاحسبه •••• اوفی البریّة عند اللّه میزاناً.
آفرین بر ضربتی که از دست مرد پرهیزکاری فرود آمد و مقصد آن، رسیدن به خشنودی خداوند صاحب عرش بود.
من هرگاه از او یاد میکنم پندارم که میزان عمل او در نزد خدا از همه آفریدگان سنگینتر است.
ابنتیمیه میگوید:
والذی قتل علیّاً کان یصلّی ویصوم، ویقرا
القرآن، وقتله معتقداً انّ اللّه ورسوله یحبّ قتل علیّ، وفعل ذلک محبّة للّه ورسوله فی زعمه، وان کان فی ذلک ضالاً مبتدعاً»
قاتل علی اهل نماز و
روزه بود و
قرآن میخواند، علی را کشت در حالی که میدانست
خدا و رسول، کشتن علی را دوست دارند، و این کار را نکرد مگر به جهت حبّ و دوستی خدا و رسول، اگرچه آدمی گمراه و بدعتگذار بود.
و در جای دیگری از کتابش میگوید:
قتله واحد منهم وهو عبد الرحمان بن ملجم المرادی مع کونه من اعبد الناس واهل العلم»
علی را یکی از
خوارج به نام عبدالرحمن که از عابدترین انسانها بود به قتل رساند و او مردی دانشمند بود.
این است نمونهای از تعریفها و تمجیدها نسبت به قاتل اوّلین وصیّ و جانشین پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) علیّ بن ابیطالب (علیهالسّلام)، و ما در این مختصر در صدد بحث و مناقشه طولانی نیستیم، فقط نظر شما خواننده محترم را به یک حدیث آن هم به نقل از کتب حدیثی اهل سنّت که آن را حدیث صحیح نیز میدانند جلب میکنیم:
احمد حنبل در مسندش از
عبداللّه بن نُمَیر از
عمّار یاسر نقل میکند که در
غزوه ذات العشیره در کنار علی بودم، پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به ما فرمود:
الا احدّثکما باشقی الناس رجلین؟ قلنا: بلی یا رسول اللّه! قال: احیمر ثمود الذی عقر الناقة، والذی یضربک یا علیّ! علی هذه، یعنی قرنه، ...»
آیا دوست دارید که دو تن از شقیترین انسانها را به شما معرفی نمایم؟ عرض کردیم: آری، فرمود: اوّلی، کسی است که
ناقه صالح پیامبر را پی نمود، و - خطاب به علی بن ابیطالب فرمود: - دومی، کسی است که با شمشیر، فرقت را میشکافد، و این محاسن را با خون سرت رنگین میسازد.
یکی از ظلمهای بزرگی که در حق مولا امیرمؤمنان حضرت علی (علیهالسّلام) روا داشتهاند، دشنامها و بدگوئیهای فراوان درباره آن حضرت است. و بنیانگذار این روش زشت و ضدّ دینی و اخلاقی کسی نیست جز
معاویة بن ابیسفیان که مفتخر به خال المؤمنین است که عدهای جاهل و یا معاند، از اعمال و کردار او با عظمت یاد میکنند.
او کسی است که در پایان نمازهایش چه
جمعه و غیر جمعه و بر بالای منبر هنگام سخنرانی از علی (علیهالسّلام) به زشتی یاد میکند و حتّی فرمانی هم
برای دیگر سخنرانان در دور افتادهترین شهرها صادر میکند تا به شایستهترین بنده خدا فحش و ناسزا بگویند.
حَمَوی از دانشمندان اهل سنّت میگوید: علیّ بن ابیطالب در منابر شرق و غرب کشور اسلامی سبّ و لعن میشد حتّی در دو شهر مقدّس، یکی محلّ ولادت او، و دیگری محلّ هجرت و همراهی او با پیامبر یعنی
شهر مدینه، در منبرها بر او نفرین و به بدی یاد میکردند.
زمخشری و
سیوطی دو تن از بزرگان و دانشمندان سنّی مذهب میگویند:
در دوران
بنوامیّه بر بالای بیش از هزار منبر علی را لعنت میکردند، و پایهگذار این سنّت، شخص
معاویه بود.
چرا این همه ناسزا؟!
و اکنون این سؤال که ریشه در اعماق دردهای روحی و روانی هر مسلمان باغیرت دارد مطرح میشود که:
مگر علیّ بن ابیطالب (علیهالسّلام) از اصحاب و یاران رسول خد (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نبود؟
مگر آن حضرت از خلفا و جانشینان پیامبر خدا شمرده نمیشد؟
مگر داماد پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و همسر پاره تن آن حضرت نبود؟
مگر او - نستجیر باللّه -
مسلمان نبود؟ مگر نه این است که رسول گرامی فرمود: هرگونه ناسزا گفتن به مسلمان موجب فسق است: «سباب المسلم فسوق».
پس چرا سبّ و لعن علی (علیهالسّلام) جنبه شرعی و قانونی به خود میگیرد؟
معاویه چگونه حکومتی تشکیل داده که پایههای آن باید با سبّ علی (علیهالسّلام) استوار میگردد که بنا به نقل
ابنعساکر، مروان به
امام زینالعابدین (علیهالسّلام) گفت: هنگام محاصره عثمان، کسی همانند علی (علیهالسّلام) از وی دفاع ننمود. حضرت فرمود: پس چرا این همه او را در بالای منابر ناسزا میگویید؟
مروان پاسخ داد: اساس حکومت ما، استوار نمیگردد مگر با این ناسزاها.
«ما کان فی القوم احد ادفع عن صاحبنا من صاحبکم یعنی علیا عن عثمان قال قلت فما لکم تسبونه علی المنبر قال لا یستقیم الامر الا بذلک.
چه اتفاقی در تاریخ اسلام میافتد که وقتی
عمر بن عبدالعزیز تصمیم میگیرد از لعن علی (علیهالسّلام) جلوگیری کند، مردم از گوشه و کنار
مسجد فریاد بر میآورند «ترکت السنّة، ترکت السنّة» هان، سنت پیامبرا را ترک کردی!!
قال ابن عقیل: انّ عمر بن عبد العزیز لما ترک تلک البدعة المنکرة، وهی التطاول علی مقام امیرالمؤمنین علی (علیهالسّلام) فی خطبة الجمعة ارتج المسجد بصیاح من فیه بعمر بن عبد العزیز ترکت السنة ترکت السنة.
از آنجایی که دانستن حق مردم است، چه بهتر خوانندگان گرامی بدانند که وقتی عطیه فرزند سعد وی از راویان
صحیح بخاری و
صحیح ترمذی و
سنن ابوداود میباشد. از ناسزا گفتن به علی (علیهالسّلام) خودداری کرد،
حجاج بن یوسف دستور داد وی را ۴۰۰ ضربه شلاق زده و سر و ریش او را تراشیدند.
فکتب الحجاج الی محمد بن القاسم الثقفی ان ادع عطیّة فان لعن علی بن ابی طالب والّا فاضربه اربعمائة سوط واحلق راسه ولحیته، فدعاه فاقراه کتاب الحجاج فابی عطیّة ان یفعل فضربه اربعمائة سوط وحلق راسه ولحیته - الی ان قال: - توفی سنة احدی عشرة ومااة وکان ثقة ان شاء اللّه.
همچنین
ابویحیی اعرج که از روات
صحاح سته میباشد بخاطر امتناع از سبّ علی (علیهالسّلام) به دستور حجاج، پاشنه پای او را قطع کردند و پس از آن به معرقب (پاشنه بریده) شهرت یافت.
قال ابن حجر: انّما قیل له المعرقب لانّ الحجاج اوبشر بن مروان عرض علیه سبّ علی ( (علیهالسّلام) ) فابی، فقطع عرقوبه، قال ابن المدینی: قلت لسفیان: فیای شئ عرقب؟ قال: فی التشیّع.
کسی نیست سؤال کند که مگر علی (علیهالسّلام) چه گناهی مرتکب شده بود که مستحق این چنین روشهای خشن غیر انسانی و ضدّ اسلامی در حق او روا میدارید؟
مگر در رکاب پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) جنگیدن گناه است؟
مگر
برای اعتلای کلمه اسلام تلاش کردن جرم است؟
مگر در جهت نابودی دشمنان اسلام و
قرآن مبارزه کردن
معصیت است؟
آیا نه این است که اینان کینهای را که از شخص رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) داشتند بر علی (علیهالسّلام) وارد ساختند که که علی (علیهالسّلام) میفرماید:
«کلّ حقد حقدته قریش علی رسول اللّه (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) اظهرته فیّ، وستظهره فی ولدی من بعدی، مالی ولقریش؟! انّما وترتهم بامر اللّه ورسوله، ا فهذا جزاء من اطاع اللّه ورسوله ان کانوا مسلمین»
تمام کینههایی که
قریش از پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) داشتند بر من روا داشتند و پس از من نیز، در حق فرزندان من روا خواهند داشت، آخر مرا با قریش چه کار؟!
اگر من با آنان جنگیدم، به دستور خدا و رسول او بود، آیا همین است
پاداش کسی که از خدا و رسولش
اطاعت کند؟! !
فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) در خطبه آتشین خود فرمود:
«وما الذی نقموا من ابی حسن! نقموا واللّه نکیر سیفه!!»
این چه انتقامی است از علی میگیرند؟! به خدا
سوگند این انتقام شمشیر او است که بر ضد
مشرکان و
کفار به کار بست!! !
گیریم علی در حق دودمان بنوامیه کوتاهی کرده بود و آنان را که ۲۰ سال کمر همت به نابودی اسلام و قتل پیامبر بسته بودند، به سزای اعمال خود نرسانده بود و همگی آنان را که
قرآن شجره ملعونه نامیده به درک نفرستاده بود، پس همنامان علی چه جرمی مرتکب شده بودند که مستحق وحشیانهترین برخورد این دودمان شده بودند.
آری! یکی از بالاترین ننگی که بر پیشانی بنوامیه تا ابد نقش بسته همین است که رجالشناسان در شرح حال «
علی بن رَباح» مینویسند:
«کانت بنو امیّة اذا سمعوا بمولود اسمه علی، قتلوه فبلغ ذلک رباحاً فغیّر اسم بنیه»
بنوامیه وقتی میشنیدند خانوادهای اسم نوزاد خود را به نام علی نهاده وی را بدون هیچ جرم و گناهی به قتل میرساندند!! ! وقتی این خبر به گوش «رَباح» رسید نام فرزندش را تغییر داد.
آری یکی دیگر از لکههای ننگ تاریخ بنوامیه این است که بنا به نقل
ابن ابیالحدید سنی معتزلی، به دستور معاویه، دوستان و شیعیان علی را از زیر هر سنگ و کلوخی بیرون کشیدند و دست و پاهای آنان را بریده و با آهن گداخته به چشمان آنان سرمه کشیدند و بر بالای شاخهها خرما به دار آویختند:
«فقتلهم تحت کلّ حجر ومدر، واخافهم، وقطع الایدی والارجل، وسمل العیون، وصلبهم علی جذوع النخل وطرفهم وشرّدهم عن العراق، فلم یبق بها معروف منهم»
و بنا به نقل همو از
امام باقر (علیهالسّلام) که فرمود:
«فقتلت شیعتنا بکلّ بلدة، وقطعت الایدی والارجل علی الظنّة، وکان من یذکر بحبّنا والانقطاع الینا، سجن، او نهب ماله، او هدمت داره».
شیعیان ما را در هر دهی و دهکدهای یافتند به قتل رساندند و دست و پای آنان را مثله کردند و هر کس که به ما اظهار محبت میکرد، زندانی کردند، اموال او را مصادره نمودند و خانه او را ویران ساختند.
و کار را به جایی رساندند که اگر به یک نفر
زندیق و ملحد و یا کافر میگفتند بهتر از این بود که او را شیعه بنامند.
«حتی انّ الرجل لیقال له: زندیق، او کافر، احبّ الیه من ان یقال شیعة علی»
اگر در این قسمت سخن به درازا کشید، از خوانندگان گرامی پوزش میطلبم چون رشته کلام بدینجا که رسید نتوانستم عنان قلم را کنترل کنم و بدون اختیار قطرهای از مظلومیت بیپایان همه مظلوم تاریخ را بیان کردم و ذرهای از شعلههای آتش سوزان درونی خود را اظهار کردم.
آخر چگونه میشود که این ناله جانسوز علی را که در طول تاریخ طنین افکنده، شنید و فریاد بر نیاورد:
«ما زلت مظلوماً منذ قبض اللّه نبیه صلی اللّه علیه واله والی یوم الناس هذا»
پس از رحلت رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، مظلومیت همواره با من قرین بوده و لحظهای از من جدا نگشته است.
آخر مگر علی (علیهالسّلام) نیست که به هنگام خطبه خواندن، صدای مظلومی را میشنود که ناله «وا مظلمتاه» سر میدهد، حضرت او را به نزد خود میخواند و میفرماید: اگر به تو یک مورد ظلم روا شده، در حق من به تعداد تمام ذرّات عالم ستم روا گردیده. بیا باهم فریاد «وا مظلوماه» سر دهیم و نفرین خود را، نثار ستم پیشگان خود نماییم.
«بینا علی (علیهالسّلام) یخطب اذ قام اعرابی، فصاح وامظلمتاه! فاستدناه علی (علیهالسّلام)، فلمّا دنا، قال له: انّما لک مظلمة واحدة، وانا قد ظلمت عدد المدر والوبر، قال: وفی روایة عباد بن یعقوب، انّه دعاه، فقال له: ویحک! وانا واللّه مظلوم ایضا،هات فلندع علی من ظلمنا»
آخر مگر میشود این ناله جگر سوز علی (علیهالسّلام) را از خاطرهها برد که فرمود: در برابر آن همه ظلمها و بیدادها،
صبر پیشه کردم در حالی که خار در چشم و استخوان در گلویم بود و مینگریستم که چگونه حق و میراث مرا به
غارت میبرند: صبرت وفی العین قذی وفی الحلق شجی اری تراثی نهباً.
در این بخش از نوشتار بعد از پرداختن به موضوع تهمتی که اهل سنّت در سبّ و لعن همه
اصحاب پیامبر به شیعه نسبت دادهاند، بدون هیچ توضیح و تفسیری به بحث از روایات و سخنان
ائمّه اهل بیت (علیهمالسّلام) میپردازیم و به نمونههای مختلف و متنوع اشاره میکنیم.
در بین احادیث و روایات ثبت شده از زبان ائمّه معصومین (علیهالسّلام) بخشی از آن به
نهی و دوری از سبّ و لعن و یا فحش و نفرین به افراد مسلمان است، مانند این حدیث که علّامه بزرگوار
شیخ طوسی در کتاب ارزشمندش
امالی از پیامبر خدا نقل کرده است که آن حضرت در توصیههایی که به
ابوذر داشتند، فرمود:
«یا اباذر! سباب المسلم فسوق، و قتاله کفر»
ای ابوذر! دشنامدادن و لعن مسلمان باعث فسق و
جنگ با او سبب
کفر میشود.
در بعضی دیگر از احادیث اهل بیت (علیهالسّلام) سبّ
مؤمن حرام شمرده شده است، همانگونه که
شیخ انصاری (رحمةاللهعلیه) با استناد به آن فتوای به حرمت داده است و میگوید:
«سبّ المؤمن حرام فی الجملة بالادلّة الاربعة، لانّه ظلم وایذاء واذلال»
فحش دادن و ناسزا گفتن به مؤمن حرام است فی الجمله، چون ظلم و اذیّت و آزار و کوچک و حقیر ساختن او است.
ابوبصیر از امام باقر (علیهالسّلام) و آن حضرت از جدّش رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل میکند که فرمود:
«سباب المؤمن فسوق وقتاله کفر، واکل لحمه معصیة، وحرمة ماله کحرمة دمه»
سبّ مؤمن فسق و جنگ با او کفر است، خوردن گوشت او گناه، و مالش مانند خون او حرام است.
و در روایاتی دیگر از فحشدادن مذمت شده است مانند این حدیث از حضرت باقر (علیهالسّلام) که فرمود:
«انّ اللّه یبغض الفاحش المتفحّش.»
خداوند دشمن انسانهای بدزبان و فحّاش است.
روایاتی که در آن ائمّه معصومین (علیهالسّلام) شیعیان و پیروانشان را منزّه از بدزبانی و فحش میدانند، مانند این حدیث از
امام سجّاد و باقر (علیهالسّلام) و به نقل از مولا علی بن ابیطالب (علیهالسّلام) که آن حضرت در وصیتی فرموده است:
«ولا تتکلّموا بالفحش فانّه لا یلیق بنا ولا بشیعتنا، وانّ الفاحش لایکون صدیقاً»
به ناسزا سخن نگویید، چون سزاوارشان و مقام ما و شیعیان ما نیست، و همانا فحشدهنده راستگو نمیباشد.
و امام صادق (علیهالسّلام) به دوستان و یارانش سفارش میکند و دستور میدهد: به کسی ناسزا نگوئید و از بدگوئی و فحشدادن به دیگران دوری کنید، تا هنگام ملاقات با دیگران بگویند:
«رحم اللّه جعفراً، قد ادّب اصحابه، فاحسن تادیبهم»
خدا جعفر را بیامرزد، چه نیکو یارانش را تربیت کرده است.
حضرت امام علی بن ابیطالب (علیهالسّلام) پیروانش را از دشنامدادن به دشمنی مانند معاویه و لشکریانش برحذر میدارد و میفرماید:
«انّی اکره لکم ان تکونوا سبّابین»
من دوست ندارم که شما فحش و ناسزا به آنان بگوئید، و اگر بجای فحش اعمال ناشایست آنان را با
منطق و
برهان بیان کنید زیباتر و به
عدالت نزدیکتر خواهد بود.
و فرزند آن امام بزرگوار امام صادق (علیهالسّلام) وقتی که میشنود یکی از یاران آن حضرت در مسجد با صدای بلند از دشمنان اهل بیت بدگوئی میکند میفرماید:
«ما له لعنه اللّه! تعرّض بنا، قال اللّه سبحانه وتعالی: (وَلَاتَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ)....»
چه شده است او را، خدا لعنتش کند، چرا زبان دشمنان ما را علیه ما باز میکند؟ مگر سخن وحی را در کتاب حق
قرآن مجید نشنیده است که خداوند میفرماید: به افرادی که غیر از خدا را میخوانند ناسزا نگوئید، زیرا آنها متقابلاً بدون علم و آگاهی به خدا ناسزا خواهند گفت.
الف -
عبداللّه بن مسعود از پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل میکند که آن حضرت فرمود:
«سباب المسلم فسوق»
سبّ و لعن مسلمان موجب فسق است.
ب - ابوهریره از رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل میکند که فرمود:
«ایّاکم والفحش فانّ اللّه یبغض الفاحش المتفحّش»
از فحش و ناسزاگوئی دوری کنید، زیرا خداوند دشمن انسانهای فحّاش و بدزبان است.
ج - عن رسول اللّه (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) قال: یا عائشة! انّ اللّه لا یحبّ الفاحش المتفحّش»
پیامبر خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به
عایشه فرمود: خداوند فحشدهنده بدزبان را دوست ندارد.
الف -
ابوحمزه ثمالی میگوید: از حضرت باقرالعلوم (علیهالسّلام) شنیدم که فرمود:
«انّ اللعنة اذا خرجت من فیّ صاحبها تردّدت بینهما، فان وجدت سماغاً، والّا رجعت علی صاحبها»
لعن و نفرین وقتی که از دهان شخص خارج میشود اگر اهلش را نیافت به صاحبش برمیگردد.
ب -
ابنحجر عسقلانی از ابوداود و او از
ابوالدرداء با سندی خوب نقل میکند که: لعنت و سبّ افراد به طرف آسمان بالا میرود، درهای آسمان به رویش بسته میشود، پس برمیگردد به زمین و به چپ و راست میرود، اگر اهلش را پیدا نکرد، به شخص لعنتکننده برمیگردد.
قبل از پرداختن به بحث و گفتگو در آیات
قرآن لازم میدانیم تا از جهت لغت به موضوع بحث که لعن و سبّ است نیز به پردازیم.
«السبّ فی اللغة هو الشتم او قبیح الکلام».
معنی سبّ در لغت تعرّض به دیگران با سخن زشت و ناپسند است.
راغب میگوید:
«انّ السبّ: الشتم الوجیع»
سبّ به معنای سخن زشت دردآور است.
«وامّا اللعن: فهو ان کان من اللّه سبحانه فمعناه الطرد من الرحمة، وان کان من الناس فمعناه
الدعاء بالطرد» رجوع کنید به
و امّا لعن اگر در سخن خدا باشد به معنای دور کردن از رحمت است، و اگر از طرف مردم بود به معنای دور شدن است.
همانگونه که در لغت بین لعن و سبّ فرق گذاشته شده است، با تتبّع در آیات
قرآن هم این فرق دیده میشود، در حالیکه کلمه «لعن» ۳۷ مرتبه با نسبت دادن آن به خدا، و یک مرتبه به مردم آمده است. ولی کلمه (سبّ) یک مرتبه و در آیه ۱۰۸
سوره انعام آمده است.
«وَلَاتَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوَا؛
به کسانی که غیر از خدا را میخوانند
دشنام ندهید، زیرا آنان متقابلاً به خدا ناسزا خواهند گفت.»
بنابراین در بررسی آیات
قرآن به چند دسته و طائفه از آیاتی که در موضوع سبّ و لعن است برخرد میکنیم.
گروه اوّل آیاتی است که لعن را به
شیطان یا
ابلیس متوجه میسازد مانند این آیه:
«وَاِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی اِلَی یَوْمِ الدِّینِ؛
و مسلّماً لعنت من تا روز داوری و قیامت بر تو خواهد بود.»
گروه دوم آیاتی که لعن و سبّ خداوند را متوجه دشمنان
اسلام و کفّار نموده است مانند:
«اِنَّ اللَّهَ لَعَنَ الْکَفِرِینَ وَاَعَدَّ لَهُمْ سَعِیرًا؛
خداوند
کافران را لعن کرده و
برای آنان آتش سوزانندهای آماده نموده است.»
و به
اهل کتاب و خصوصاً
یهود مانند:
«لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِن بَنِی اِسْرَءِیلَ عَلَی لِسَانِ دَاوُدَ وَعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ؛
کافران
بنی اسرائیل، بر زبان داود و
عیسی بن مریم، لعن و نفرین شدند.»
و به دشمنان اسلام کسانی که به عنوان
منافق لباس دین پوشیدهاند مانند:
«وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَفِقِینَ وَالْمُنَفِقَتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَلِدِینَ فِیهَا هِیَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّقِیمٌ؛
خداوند به مردان و زنان منافق و کفّار، وعده
آتش دوزخ داده، جاودانه در آن خواهند ماند، و خدا آنها را از
رحمت خود دور ساخته است، و
عذاب همیشگی
برای آنهاست.»
و به کسانی که با اعمال و کارهای ناپسندشان وسیله آزار و اذیّت خدا و رسول را فراهم میآورند مانند:
«اِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْاَخِرَةِ؛
آنها که خدا و پیامبرش را آزار میدهند، خداوند آنان را از رحمت خود در
دنیا و
آخرت دور ساخته است.»
و به کسانی که با
اخلاق و اعمال فاسدشان نظم جامعه اسلامی را مختل و برهم زده و حقوق مسلّم دیگران را پایمال میکنند، مانند:
الف - آنهایی که
قطع رحم کرده و پیوند مهر و
محبّت را با اعضاء
خانواده و فامیل از بین میبرند.
«فَهَلْ عَسَیْتُمْ اِن تَوَلَّیْتُمْ اَن تُفْسِدُواْ فِی الْاَرْضِ وَتُقَطِّعُواْ اَرْحَامَکُمْ• اُوْلَل-ِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَاَصَمَّهُمْ وَاَعْمَی اَبْصَرَهُمْ؛
اگر از دستورات الهی رویگردان شوید انتظار میرود که در زمین فساد و قطع پیوند خویشاوندی کنید، آنها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته است.»
ب - کسانی که ستمگری و ظلم را حرفه خویش ساخته و از تجاوز به دیگران و زورگویی دست بردار نیستند.
«اَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّلِمِینَ؛
ای لعنت خدا بر ظالمان باد.»
ج - کسانی که به زنان
صالح و مؤمن
تهمت بیعفّتی زده، و آبرویشان را ریخته و دامن پاک آنان را با نیش بدزبانی آلوده میکنند.
«اِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَتِ الْغَفِلَتِ الْمُؤْمِنَتِ لُعِنُواْ فِی الدُّنْیَا وَالْاَخِرَةِ؛
کسانی که زنان پاکدامن و بیخبر از هرگونه آلودگی و
مؤمن را متهم میسازند، در دنیا و آخرت از رحمت الهی بدورند.»
د - و کسانی که جان انسانهای مؤمن را میگیرند و دستشان به خون آنان آلوده میگردد.
«وَمَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ و جَهَنَّمُ خَلِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ و وَاَعَدَّ لَهُ و عَذَابًا عَظِیمًا؛
و هر کس فرد با ایمانی را از روی عمد به قتل برساند، مجازات او
دوزخ است، در حالیکه جاودانه در آن میماند، و خداوند بر او
غضب میکند، و او را از رحمتش دور میسازد، و عذاب عظیمی
برای او آماده ساخته است.»
هـ - شجره ملعونه در
قرآندر تفسیر این آیه از کتاب خدا «وَمَا جَعَلْنَا الرُّءْیَا الَّتِی اَرَیْنَکَ اِلَّا فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْءَانِ؛
و ما آن رؤیایی را که به تو نشان دادیم، فقط
برای آزمایش مردم بود، همچنین شجره ملعونه (درخت نفرین شده) را که در
قرآن ذکر کردهایم.»
مفسّرین در تفسیر این آیه نوشتهاند که شجره ملعونه
حکم بن ابیالعاص است، و رؤیایی که پیامبر در عالم خواب دید بالا رفتن فرزندان مردان حکم یکی پس از دیگری بر منبر آن حضرت بود.
پژوهشگران حدیث نبوی که تحقیقات و تفحّص ارزشمندی پیرامون سخنان و فرمایشات پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) داشتهاند، تقریباً تعداد سیصد عنوان در موضوع لعن که فقط از این کلمه استفاده شده است استخراج نموده و در معرض مطالعه و دید دیگران قرار دادهاند، که این نکته دلیلی روشن بر اهمیّت موضوع در سیره نبوی است.
به چند نمونه توجّه کنید:
در بین فرمایشات و سخنان
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) علاوه بر نهی از سبّ و لعن انسانها خصوصاً افراد با ایمان، مواردی دیده میشود که آن حضرت اشخاص و یا گروههایی را مورد لعن و نفرین قرار داده است. از جمله حکم بن العاص، که
جبیر بن مطعم میگوید: با رسول خد (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) کنار حجر نشسته بودم، حکم بن ابیالعاص در حال گذر از نزدیک ما بود، پیامبر فرمود: وای بر امّت من از فرزندان و آنچه در صلب این مرد است.
و زمانی که معاویه
برای فرزندش
یزید از مردم
بیعت میگرفت، مروان گفت: این روش ابوبکر و عمر بود،
عبدالرحمن بن ابوبکر در جوابش گفت: سنّت و روش هرقل و قیصر است.
مروان متقابلاً گفت: این آیه را خداوند درباره تو نازل فرمود: «وَالَّذِی قَالَ لِوَلِدَیْهِ اُفٍّ لَّکُمَآ؛
و کسی که به پدر و مادرش میگوید: افّ بر شما.»
سخنان این دو نفر بگوش عائشه رسید، گفت: مروان دروغ میگوید، رسول خدا پدرش را لعنت کرد، در حالیکه او در صلب پدرش بود.
فخر رازی این حدیث را دلیل صحیح بودن تفسیر شجره ملعونه درباره حکم و فرزندانش میداند، و میگوید: «وممّا یؤکّد هذا التاویل قول عائشة لمروان: لعن اللّه اباک وانت فی صلبه»، آنچه که این تفسیر را تقویت میکند، سخن عائشه است به مروان، که گفت: خداوند پدرت را لعنت کرد، در حالیکه تو در صلب او بودی.
صاحب کتاب
تفسیر الدرّ المنثور نقل میکند که عائشه به مروان گفت: شنیدم که رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به پدرت و جدّت
ابوالعاص بن امیّه میگفت: «انّکم الشجرة الملعونة فی
القرآن»، شما درخت نفرین شده در
قرآن هستید.
امام حسن مجتبی (علیهالسّلام) به مروان فرمود: «لقد لعن اللّه اباک الحکم وانت فی صلبه علی لسان نبیّه، فقال: لعن اللّه الحکم وما ولد» خداوند بر زبان پیامبرش پدرت حکم را لعنت کرد و تو در صلب او بودی، فرمود: خدا لعنت کند حکم را و آنچه از او به دنیا آید.
و عبدالرحمان بن ابوبکر به مروان گفت: خداوند پدرت را لعنت کرد و تو در صلب او بودی.
اظهار ناراحتی و عدم رضایت پیامبر از بعضی چهرههای سرشناس صدر اسلام دلیلی قاطع بر انحراف آنان از سیره و روش آن حضرت است، مخصوصاً اگر این عدم رضایت به شکل لعن و نفرین باشد، از جمله این افراد
ابوسفیان و معاویه است، پدر و پسری که منشا بسیاری از فتنهها و آشوب بوده و حوادث دردناکی
برای اسلام و امّت اسلام آفریدند.
عبداللّه بن عمر میگوید: پیامبر از مکانی در حال عبور بود، چشمش به ابوسفیان افتاد که سوار بر
شتر بود و معاویه و برادرش یکی پیشاپیش و دیگری پشت سر در حرکت بودند فرمود: «اللّهمّ العن القائد والسائق والراکب».
بار خدایا آنکه سواره است و آن دو که همراه او و پیاده هستند را لعنت کن، افرادی که این حدیث را از عبدالله بن عمر شنیدند، سؤال کردند: آیا خودت از پیامبر شنیدی یا کسی دیگر
برایت تعریف کرده است؟ گفت: آری خودم شنیدم، و اگر دروغ بگویم، گوشهایم کر شوند همانگونه که دو چشمم کور شده است.
مشابه این حدیث با نقلهای متفاوت در کتب روائی و تاریخی آمده است که خواننده محترم با مراجعه به این کتابها میتواند آن را ملاحظه نماید.
پس از شایع شدن اینگونه احادیث، دستهای پیدا و پنهان حدیثسازان از باند بنوامیّه فعّالیتی عجیب را شروع کرد، و
برای جلوگیری از آثار مخرّب این سخنان و جلوگیری از آبروریزی این باند، سخنانی در توجیه و تاویل این حدیث مشهور سرِ زبانها انداخت از جمله اینکه: پیامبر همچون دیگران دچار خطا و اشتباه میشود و گاه به جهت غلبه غضب، سخنانی میگوید که مخالف و در تضاد با سخنان دیگر او است، مانند این حدیث که فرموده است: «انّی لم ابعث لعّاناً» من مبعوث نشدهام تا لعّان باشم و به کسی نفرین کنم، و یا این حدیث: «سباب المسلم فسق» سبّکننده مسلمان فاسق است، و لذا از آن حضرت حدیث نقل کردند که فرمود: خداوندا هر مؤمنی را که من سبّ و لعنش کردهام آن را وسیله تقرّب به خودت در قیامت قرار ده.
و در احادیث دیگری نفرین خودش را به افراد مؤمن وسیله
کفّاره گناهان او، و پاکی و طهارت از آلودگیهای
گناه قرار داده است.
در حالیکه این توجیهات ناشیانه با منطق
قرآن که میفرماید: (وَمَا یَنْطِقُ عَنْ الْهَوی) رسول ما سخن باطل و از روی
هوای نفس نمیگوید، سازگاری ندارد، و نیز با این حدیث از
عبداللّه بن عمرو عاص که میگوید: آنچه پیامبر میگفت مینوشتم تا در ذهنم باقی بماند و آن را فراموش نکنم، قریش از این کار مرا نهی کرد، گفتند: هرچه میشنوی مینویسی! و حال آنکه رسول خدا بشری است که در هنگام خشم و غضب نیز سخن میگوید.
بعد از آن چیزی ننوشتم و موضوع را به پیامبر گفتم.
فرمود: «اکتب، فو الذی نفسی بیده ما خرج منه الاّ حقّ»، واشار بیده الی فیه.
بنویس، سوگند به آن کسی که جانم در دست او است از دهان من جز سخن حق خارج نمیشود.
بعضی از صحابه در حضور پیامبر مورد لعن واقع شدهاند.
ابوهریرة میگوید: مردی در حضور پیامبر ابوبکر را سبّ و لعن میکرد و آن حضرت متعجّبانه میخندید.
و در نقلی دیگر آمده است: (انّ رجلاً سبّ ابا بکر عند النبی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) والنبیّ لا یقول شیئاً). شخصی در حضور رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ابوبکر را لعنت میکرد و آن حضرت هیچ سخنی نمیگفت.
ابنحجر نیز میگوید: در حضور پیامبر شخصی ابوبکر را سبّ میگفت.
از
ابوبرزه نقل شده است که: مردی ابوبکر را سبّ کرد، به ابوبکر گفتم: آیا اجازه میدهی گرنش را بزنم؟ گفت: بعد از پیامبر خدا هیچ کس حق ندارد به جهت سبّ و لعن کسی را بکشد، و این حکم فقط مخصوص رسول خدا بود.
عمّار و
خالد بن ولید در محضر پیامبر به یکدیگر ناسزا و فحش میدادند، عمّار تندروی کرد، خالد ناراحت شد و گفت: ای رسول خدا؛ آیا اجازه میدهی تا این عبد و غلام به من ناسزا بگوید؟ به خدا سوگند اگر تو نبودی او جرات جسارت به من را نداشت.
پیامبر فرمود: خالد! دست از عمّار بردار، هرکس به عمّار ناسزا بگوید، خدا به او ناسزا خواهد گفت، و هرکس او را ناراحت کند، خدا را ناراحت کرده است.
عیاض بن حمّار را شخصی سبّ و لعن کرد، به پیامبر عرض کرد: دیدی این مرد مرا سرزنش کرد، در حالیکه او از جهت نسب و شرافت از من پائینتر است؟ رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «المستبان شیطانان یتهاتران و یتکاذبان»
دو نفر که به همدیگر ناسزا میگویند هر دو شیطان هستند، دشنام میدهند و دروغ میگویند.
در حضور عائشه از بعضی صحابه پیامبر که از دنیا رفته بودند بدگوئی شد، گفت: به شما دستور داده شده است تا
برای گذشتهگان طلب مغفرت و آمرزش کنید، و شما اکنون از آنان بدگوئی میکنید.
سبّ و لعن بعضی از اصحاب رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نسبت به بعضی دیگر گویا امری رائج و معمول بوده است که گاه در حضور پیامبر نیز این عمل انجام شد، و عکسالعمل آن حضرت نیز متفاوت گزارش شده است. مانند رفتار عمر با
عبداللّه بن ابی، منافق مشهور که با همه شهرتش از نفاقبازی و تظاهر به مسلمانی، وقتی که عمر به پیامبر میگوید: اجازه بده تا گردن این منافق را بزنم، فرمود: دست از این کار بردار تا نگویند محمد یارانش را به قتل میرساند.
و همچنین در قضیّه
ذو الخویصره که پیامبر فرمود: او و یارانش
قرآن میخوانند، اگرچه از حنجره آنان تجاوز نمیکند چونان خارج شدن تیر از کمان.
و در داستان «حاطب» که عمر به پیامبر گفت: اجازه بده تا گردن این منافق را بزنم.
و سخن عمر نیز به ابوهریره که گفت: «یا عدوّ اللّه وعدوّ کتابه، سرقت مال اللّه»؛ . ای دشمن خدا و دشمن کتاب خدا، تو اموال خدا را دزدیدی
با اینکه فقیهان. اهل سنّت فتوا دادهاند که هرکس به شخص دیگری بگوید: ای منافق، و ای دشمن خدا، باید تازیانه بر او بزنند.
ابن ابیالحدید گفته است:
عمر بن خطاب وقتی که خالد بن ولید
مالک بن نویره را به قتل رساند به او گفت: ای دشمن خدا به حریم زندگی فردی مسلمان تجاوز کردی، خودش را کشتی و با زنش همبستر شدی، به خدا سوگند اگر بر تو دست یابم سنگسارت میکنم.
حسّان بن ثابت، هند همسر ابوسفیان را لعنت کرده است.
و علی بن ابوطالب (علیهالسّلام) روزی که عثمان به قتل رسید
عبداللّه بن زبیر را به جرم اینکه از
عثمان دفاع نکرد لعنت کرد.
یکی از روشهای دیگر در یادآوری نقصهای گفتاری و رفتاری افراد استفاده از نوشتن و ضبط آن است که در طول تاریخ در این زمینه آثاری مکتوب از اهل قلم و تصنیف به رشته تحریر در آمده است، از آن جمله راجع به مسلمانان صدر اسلام و یاران پیامبر اکرم و چهرههای سرشناس که به فصلهایی کوتاه از رفتار و کردار آنان پرداختهاند، مانند
ابنخراش که دو جلد درباره زشتکاریهای خلیفه اول و دوم نوشت، و چون مورد اعتماد و اطمینان بود و به دروغگویی از نقل حوادث و گزارشات تاریخی متّهم نبود، او را به طرفداری از اهل بیت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) متّهم نمودند، و اشخاصی از قبیل او را که به نقل زشتکاریها پرداختهاند به همین اتّهام مورد حمله و هجوم قرار دادهاند.
و گاهی آثاری از این قبیل در میان شعلههای آتش به خاکستر تبدیل میشد، مانند کتاب «
ابوعوانه» -
وضّاح بن خالد - احمد بن حنبل درباره او مینویسد: «ابوعوانه» کتابی در معایب اصحاب پیامبر نوشت،
سلام بن ابیمطیع کتاب را از او گرفت و در آتش سوزاند.
ابوالعبّاس بن عقده نیز از کسانی است که کتاب درباره زشتکاریهای
صحابه مینوشت، و با اینکه از دروغگوئی تبرئه شده است به نوشتههایش اعتماد نکردهاند.
ذهبی در ترجمه و شرح حال
ابوصلت هروی بعد از اینکه از او تجلیل و تعریف کرده است مینویسد: «الّا انّ ثمّ احادیث یرویها فی المثالب» آدم خوبی است ولی در سخنانش از شیخین بدگویی میکند.
و در شرح حال «
رواجنی» بعد از اعتراف به وثاقت و مورد اطمینان و اعتماد بودنش مینویسد: او از مسلمانان صدر اسلام بدگوئی و شماتت میکرد، اگرچه تعمّدی در دروغگوئی نداشت.
ابنحجر در شرح حال
جعفر بن سلیمان به نقل از
ابنحبّان مینویسد: جعفر از چهرههای موثّق و مورد اعتماد در نقل حدیث است، فقط یک عیب دارد و آن هم تمایل او به اهل بیت (علیهالسّلام) است. و
ازدی گفته است: جعفر انسان دروغگوئی نیست ولی نسبت به گذشتگان بیمهری کرده، و گوشههایی از اعمال ناشایست آنان را بازگو نموده است.
عمرو بن ثابت، و
اسماعیل بن عبدالرحمن اسدی، و
تلید بن سلیمان، و
عمرو بن شمر، و
محمّد بن عبداللّه شیبانی، و
زیاد بن منذر، و
سالم بن ابیحفصه، و
علی بن بذیمه، و
عمرو بن حمّاد قنّاد، و افرادی دیگر نیز در موضوع سبّ و شتم بعضی از صحابه سخنان و مطالبی دارند که در کتابهای معتبر اهل سنّت از آنها یاد شده است.
موسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «آیا لعن کردن خلفاء و اصحاب جایز است؟».
