حَکیم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَکیم (به فتح حاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
محکم‌کار،
حکمت‌کردار و کسی که کار را از روی تشخیص و مصلحت انجام دهد.
این کلمه از اسماء حسنی است.
این واژه نود و هفت بار در
قرآن کریم آمده است.
پنج بار وصف
قرآن، یک بار وصف امر و بقیّه همه درباره
حکیم بودن
خداوند سبحان است.
حَکیم به معنی
محکم‌کار،
حکمت‌کردار و کسی که کار را از روی تشخیص و مصلحت انجام دهد.
در گذشته از
جوهری نقل شد که
حکیم کسی است کارها را
محکم و استوار انجام دهد.
آن‌چه از
طبرسی نقل شده:
حکیم به معنی مانع از
فساد است. عبارت دیگر
محکم‌کار می‌باشد و آن صیغه مبالغه است.
به مواردی از
حَکیم که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(ذلِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الْآیاتِ وَ الذِّکْرِ الْحَکِیمِ.) (اين‌ها را كه بر تو مى‌خوانيم، از نشانه‌هاى حقّانيّت تو و يادآورى
حكيمانه است.)
(یس • وَالْقُرْآنِ الْحَکِیمِ.) (يس.
سوگند به
قرآن حكيم و استوار.)
در
المیزان ذیل همین آیه،
حکمت را به معنی حقایق معارف و فروعات آن گرفته و گوید که:
قرآن،
حکیم است زیرا که
حکمت و حقائق معارف در آن مستقر است.
به نظر می‌آید که:
قرآن مجید را در اطلاق این صفت یک شخص عاقل و
محکم کار فرض کنیم همان‌طور که شخص را در اثر
حکمت کردار و
محکم‌کار بودنش
حکیم می‌گوییم؛ هکذا
قرآن در تعالیم خود مثل یک شخص
محکم‌کار است و اطلاق
حکیم بر
قرآن و یک شخص دانا بنابر آن‌چه گفته شد یکسان است.
(اين آيات كتاب
حكيم است كتابى پرمحتوا و استوار!)
(وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ.) (و اين
قرآن در لوح محفوظ نزد ما والا و استوار است!)
(فِیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکِیمٍ.) «در آن شب هر امری که از روی تشخیص و
محکم کاری است از هم جدا می‌شوند.»
قرآن،
حکیم است یعنی از روی تشخیص دستور می‌دهد و
محکم‌کار و
حکمت‌کردار است و آن یک محل که
حکیم وصف امر آمده این آیه است. می‌شود گفت:
حکیم در این آیه به معنی مفعول و
محکم کاری شده است. در المیزان به قرینه «یُفْرَقُ»
حکیم را بسیط و آن‌چه اجزایش مشخص نیست، معنی می‌کند.
(الَر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ.) (الر، اين كتابى است كه آياتش استوار گرديده؛ سپس هر مطلبى در جايگاه خود بيان شده و از نزد خداوند
حكيم و آگاه نازل گرديده است.)
(اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ.) (زيرا تويى كه دانا و
حكيمى.)
(لا اِلهَ اِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ.) (معبودى جز
خداوند توانا و
حكيم، نيست.)
(وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ.) (و خداوند دانا و
حكيم است.)
این واژه در مجموع ۹۷ بار در
قرآن کریم آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حکیم»، ج۲، ص۱۶۴-۱۶۵.
