حَرْب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَرْب (به فتح حاء و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
جنگ است.
مشتقات
حَرْب که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
بِحَرْب (به کسر باء، فتح حاء و سکون راء) به معنای جنگ؛
یُحارِبُون (به ضم یاء و کسر راء) به معنای می‌جنگند؛
الْمِحْراب (به کسر میم و سکون حاء) به معنای محراب مسجد، زیرا محل جنگ با نفس، شیطان و کفر است؛
مَحارِیب (به فتح میم و کسر راء) به معنای خانه‌های شریعت، قصرها و مساجد می‌باشد.
حَرْب به معنی جنگ است.
محراب که جمع آن
محاریب است.
به مواردی از
حَرْب که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَاِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَاْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ.) «
یقین کنید به جنگ با
خدا و
رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).»
در اذن گذشت
که هرگاه «اذن» با باء متعدی شود به معنی
علم است.
«کسانی که با خدا و رسول
محاربه می‌کنند و در زمین به
فساد می‌کوشند سزایشان فقط این است که کشته شوند و یا بر دار شوند یا یکی از دست‌ها و یکی از پاهایشان به عکس یک‌دیگر بریده شود یا از آن سرزمین
تبعید شوند.»
(فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرابِ) «
ملائکه زکریّا را ندا کردند در حالی که او در
محراب ایستاده
نماز می‌خواند.»
مجمع البیان گوید:
محراب جای امام از مسجد است و اصل آن به معنی بهترین محلّ مجلس است به مسجد نیز
محراب گویند. گفته‌اند اصل آن از
حرب است زیرا که در آن‌جا با
شیطان محاربه می‌شود.
راغب در ضمن چند وجه در این باره گوید:
محراب مسجد را از آن
محراب گویند که محل جنگ با شیطان و
هوای نفس است.
به نظر نگارنده مراد از
محراب در آیات شریفه تمام مسجد است نه فقط
محراب آن و علّت این تسمیه همان جنگ با شیطان و نفس است در هر مسجد و غیر آن که نماز خوانده شد آن محل جای جنگ با نفس و شیطان و کفر است. داعی نداریم که به
محراب مسجد اختصاص بدهیم اللّهم آن‌که معنی
محراب در اصل به معنی صدر مجلس باشد نه ماخوذ از
حرب.
(کُلَّما دَخَلَ عَلَیْها زَکَرِیَّا الْمِحْرابَ... فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرابِ) (هر زمان زكريا وارد
محراب او مى‌شد، غذاى مخصوصى در كنار او مى‌ديد.)
(فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ) (او از
محراب عبادت به سوى مردم بيرون آمد...)
اِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ (آيا خبر شاكيان هنگامى كه از
محراب داود بالا رفتند به تو رسيده است؟!)
در معنا همه مسجد است نه فقط محراب آن یعنی در معبد بر او وارد شد، در معبد نماز می‌خواند از معبد خارج شد و از دیوار معبد بالا رفتند.
(یَعْمَلُونَ لَهُ ما یَشاءُ مِنْ مَحارِیبَ وَ تَماثِیلَ) (آن‌ها هر چه
سلیمان مى‌خواست برايش مى‌ساختند: معبدها، تمثال‌ها، ظروف بزرگ غذا به اندازه حوض‌ها.)
محاریب را مجمع البیان خانه‌های
شریعت و به قولی قصرها و مساجد که در آن‌ها عبادت می‌شد گفته است.
ایضا از شاعری در وصف محبوبه‌اش نقل می‌کند:
رُبَّةَ مِحْرَابٍ اِذَا جِئْتُهَا لَمْ اَلْقَهَا اَوْ اَرْتَقِی سُلَّماً «او صاحب کاخی بلند است چون بیایم ملاقاتش نکنم مگر آن‌که با نردبان نزد او بالا روم.»
احتمال می‌دهم: کاخ را از آن جهت
محراب گفته‌اند که شخص در آن محفوظ و مصون می‌شود چنان‌که جنگ به او مصونیّت می‌دهد. مراد از
محاریب در آیه شریفه معابد و یا کاخ‌ها است.
محارب و حد او:
محارب در مکتب
اهل بیت (علیه‌السّلام) کسی است که
سلاح به دست گیرد و ناامنی ایجاد کند (یاغی) خواه در شهر باشد یا در خارج آن.
امام باقر (علیه‌السّلام) و
امام صادق (علیه‌السّلام) فرموده‌اند: «جزاء
محارب به قدر استحقاق او است پس اگر مرتکب
قتل شده باشد، کشته می‌شود و اگر قتل نفس کرده و مال هم گرفته است حدّ او کشتن و بر دار زدن است و اگر مال مردم را گرفته و قتل نفس نکرده است جزایش بریدن یک دست و یک پای است به عکس یک‌دیگر و اگر فقط راه را ناامن کرده سزایش تبعید است، از آن شهر به شهر دیگر تبعید می‌شود تا
توبه کند.»
بقیّه مطلب در «صلب» دیده شود.
این کلمه
محراب که جمع آن
محاریب است، چهار بار در
قرآن مجید آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حرب»، ج۲، ص۱۱۴-۱۱۶.
