• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حضین بن منذر رقاشی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حُضَین ‌بن مُنْذِر رَقاشی، از یاران امام علی علیه‌السلام و از اشراف و بزرگان قبیله بَکر بن وائل است.


در منابع، نام او به صورت حُصَین نیز آمده، اما صورت صحیح آن حُضَین است.
[۱] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶۳۹۷.    
[۲] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل «حضن».    
او به نام یکی از مادربزرگهایش، رِقاشه دختر ضَبیعه، منسوب است.
[۳] ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، ص۳۱۷.    
کنیه‌های وی را ابومحمد،
[۴] عسقلانی، ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۳۹۵.    
ابوحَفْص
[۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۶، ص۵۱۱.    
و در بیشتر منابع، ابوساسان ضبط کرده‌اند. ابن‌ مَنْجَوَیه (متوفی ۴۲۸)
[۶] ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.    
گفته که ابوساسان لقب او و ابومحمد کنیه اوست.

از تاریخ تولد وی اطلاعی نیست. امین
[۷] امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۶، ص۱۹۴.    
احتمال داده است که در سال سوم هجری به دنیا آمده باشد. درباره تاریخ مرگ او، اختلاف اندکی در منابع وجود دارد. به نوشته بخاری
[۸] بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ‌ الصغیر، ج۱، ص۲۸۲.    
او بعد از سال یکصد هجری، و به نوشته ابن ‌منجویه
[۹] ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.    
در سال ۹۹هجری درگذشت. در صحت دو روایتی که در آن حضین یکی از نخستین کسانی ذکر شده که پس از سَقیفه به علی علیه‌السلام پیوسته،
[۱۰] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۷، ۱۱.
به دلیل سن کم حضین در آن هنگام، تردید شده است.
[۱۱] امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج۶، ص۱۹۵.    
[۱۲] شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۳، ص۵۶۸.    


باتوجه به فتح سمرقند در سال ۹۳ به دست قُتَیبَة بن مُسْلِم و حضور حضین‌ بن منذر در مجلس قتیبه در این سال
[۱۳] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۹۴۰۰    
و نیز تصریح حضین به نود سالگی خود در آن سال در یکی از سروده‌هایش،
[۱۴] امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج۶، ص۱۹۴.    
حضین احتمالا در جنگ صفّین ۳۴ ساله بوده و بر این اساس گفته ابویقظان سُحَیم‌ بن حفص (متوفی ۱۹۰)، که حضین را در نبرد صفّین نوزده ساله ذکر کرده،
[۱۵] ابن ‌منظور، ذیل «حضن».    
نادرست است.

نام سه تن از پسران او، به نامهای ساسان و عیاض (غیاظ) و یحیی، و دو بیت از سروده‌های او خطاب به غیاظ، در منابع آمده است.
[۱۶] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۳، ص۱۲۴، ذیل «حضن».    
[۱۷] امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج۶، ص۱۹۶.    
یحیی از دولتمردان امویان بود که به فرمان ابو مسلم، همراه دیگر دولتمردان اموی کشته شد.
[۱۸] ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، ص۳۱۷.    
[۱۹] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۷.    


در منابع اهل‌سنّت و شیعه از حضین به عنوان فردی ثقه یاد شده است.
[۲۰] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۶.    
[۲۱] خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۱۲۶.    
حضین از علی علیه‌السلام، عثمان، مُجاشِع ‌بن مسعود و ابوموسی اشعری روایت کرده است و از او فرزندش یحیی، حسن بصری، و عبدالعزیز بن معمر روایت کرده‌اند.
[۲۲] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۵ ۵۵۶.    


ابن‌ حجر عسقلانی،
[۲۳] عسقلانی، ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۳۹۵.    
به نقل از ابن سعد، آورده که حضین کم حدیث بوده، اما این مطلب نادرست است و گفته ابن‌سعد
[۲۴] بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۱۲.    
درباره ابوسعید قیس رقاشی، غلام حضین، است. ابوالحسن مداینی گفته حضین را درباره مسموم شدن امام حسن علیه‌السلام با دسیسه معاویه، نقل کرده است.
[۲۵] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۷.    


برقی
[۲۶] برقی، احمد بن محمد، الرجال، ص۳.
حضین را از یاران و برگزیدگان علی علیه‌السلام یاد کرده، البته کنیه ابوساسان در نقل برقی به ابوسنان تصحیف شده است. حضرت علی علیه‌السلام در جنگ جمل حضین را به فرماندهی پیاده نظام قبیله بکر بن وائل برگزید.
[۲۷] مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، ص۳۲۰.
[۲۸] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۸.    


۷.۱ - پرچم داری در صفین

در جنگ صفّین، پرچم علی علیه‌السلام در دست وی بود و او به سرپرستی قبیله بکر بن وائل نیز گماشته شد.
[۲۹] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
این کار یکی از تدبیرهای ارزنده علی علیه‌السلام دانسته شده است.
[۳۰] جاحظ، عمرو بن بحر، البیان‌ و التبیین، ج۳، ص۷۴.    
دلیری و پایداری حضین در جنگ صفّین و اهتزاز موزون پرچمی که در دست داشت، علی علیه‌السلام را به سرودن اشعاری برانگیخت که در منابع مضبوط است.
[۳۱] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۲۸۹۲۹۰.    
[۳۲] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۲۶ ۲۲۷.    
رنگ پرچمی که در دست‌ حضین قرار داشته، سرخ یا سیاه بوده است.
[۳۳] مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة.
[۳۴] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۳، ص۱۲۴، ذیل «حضن».    


۷.۲ - بصیرت حضین در هنگام فتنه

به هنگام دسیسه برافراشتن قرآنها بر نیزه‌ها و بروز اختلاف میان یاران علی علیه‌السلام در جنگ صفّین، حضین از نخستین کسانی بود که با سخنانی کوتاه و شیوا از علی علیه‌السلام دفاع کرد و مردم را به فرمان‌برداری بدون قید و شرط از ایشان فراخواند.
[۳۵] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۴۸۵۴۸۶.    
[۳۶] اسکافی، ابوجعفر، المعیار و الموازنة، ص۱۶۷.    


۷.۳ - انتصاب به عنوان والی حضرت علی

حضرت علی علیه‌السلام، در دوران حکومت خود، حضین را حاکم اصطخر کرد.
[۳۷] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
[۳۸] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    


حضین را به شاعری و زبان‌آوری ستوده‌اند.
[۳۹] ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب، ج۲، ص۴۸۱.    
[۴۰] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
ابیات پراکنده‌ای از او در منابع آمده است.
[۴۱] جاحظ، عمرو بن بحر، البیان‌ و التبیین، ج۳، ص۷۴.    
[۴۲] دینوری، ابن قتیبه، عیون‌ الاخبار، ج۱، جزء۱، ص۱۶۱.    
[۴۳] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۴۴.    
امیران اموی در کارهای خود با حضین رایزنی می‌کردند و از او یاری می‌خواستند؛ حضین در برخی سروده‌های خود به این موضوع اشاره کرده است.
[۴۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۶، ص۳۹۵ ۳۹۶.    
برخی او را به بخل و خسّت نکوهش کرده‌اند.
[۴۵] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
[۴۶] کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
امین
[۴۷] امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج ۶، ص۱۹۵۱۹۶.    
این نسبت را از جمله یاوه‌ سراییهای شاعران زیاده‌طلب دانسته است.

• ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت ؛
• ابن ‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب ‌التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵؛
• ابن‌ حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ( ۱۹۸۲)؛
• ابن‌سعد، الطبقات الکبری (بیروت)؛
• ابن ‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی‌شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛
• ابن‌ قتیبه، عیون‌ الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت (?۱۹۸۵)؛
• ابن ‌ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان‌بن یحیی معلمی یمانی، بیروت ؛
• ابن ‌مَنْجَوَیه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷؛
• ابن‌ منظور، لسان العرب؛
• محمدبن عبداللّه اسکافی، المعیار و الموازنة فی فضائل الامام امیرالمؤمنین علی ‌بن ابی‌طالب (صلوات‌اللّه علیه)، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۱؛
• امین؛
• محمد بن‌ اسماعیل بخاری، التاریخ‌ الصغیر، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛
• احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن‌داوود حلّی، کتاب‌الرجال، تهران ۱۳۸۳ش؛
• عمروبن بحر جاحظ، البیان‌ و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت (? ۱۳۶۷/ ۱۹۴۸)؛
• خویی؛
• شوشتری؛
• طبری، تاریخ (بیروت)؛
• محمد بن عمر کشی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش؛
• یوسف ‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛
• محمد بن ‌محمد مفید، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، بیروت۱۴۱۴/۱۹۹۳؛
• نصر بن ‌مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

۱. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶۳۹۷.    
۲. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ذیل «حضن».    
۳. ↑ ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، ص۳۱۷.    
۴. ↑ عسقلانی، ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۳۹۵.    
۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۶، ص۵۱۱.    
۶. ↑ ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.    
۷. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة، ج۶، ص۱۹۴.    
۸. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ‌ الصغیر، ج۱، ص۲۸۲.    
۹. ↑ ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.    
۱۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۷، ۱۱.
۱۱. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج۶، ص۱۹۵.    
۱۲. ↑ شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۳، ص۵۶۸.    
۱۳. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۹۴۰۰    
۱۴. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج۶، ص۱۹۴.    
۱۵. ↑ ابن ‌منظور، ذیل «حضن».    
۱۶. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۳، ص۱۲۴، ذیل «حضن».    
۱۷. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج۶، ص۱۹۶.    
۱۸. ↑ ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، ص۳۱۷.    
۱۹. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۷.    
۲۰. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۶.    
۲۱. ↑ خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۱۲۶.    
۲۲. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۵ ۵۵۶.    
۲۳. ↑ عسقلانی، ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۳۹۵.    
۲۴. ↑ بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۱۲.    
۲۵. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۷.    
۲۶. ↑ برقی، احمد بن محمد، الرجال، ص۳.
۲۷. ↑ مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، ص۳۲۰.
۲۸. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۸.    
۲۹. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
۳۰. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، البیان‌ و التبیین، ج۳، ص۷۴.    
۳۱. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۲۸۹۲۹۰.    
۳۲. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۲۶ ۲۲۷.    
۳۳. ↑ مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة.
۳۴. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۱۳، ص۱۲۴، ذیل «حضن».    
۳۵. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۴۸۵۴۸۶.    
۳۶. ↑ اسکافی، ابوجعفر، المعیار و الموازنة، ص۱۶۷.    
۳۷. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
۳۸. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
۳۹. ↑ ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب، ج۲، ص۴۸۱.    
۴۰. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
۴۱. ↑ جاحظ، عمرو بن بحر، البیان‌ و التبیین، ج۳، ص۷۴.    
۴۲. ↑ دینوری، ابن قتیبه، عیون‌ الاخبار، ج۱، جزء۱، ص۱۶۱.    
۴۳. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۴۴.    
۴۴. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج۶، ص۳۹۵ ۳۹۶.    
۴۵. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
۴۶. ↑ کلبی مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۶، ص۵۵۷.    
۴۷. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعة،، ج ۶، ص۱۹۵۱۹۶.    


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله «حضین بن منذر رقاشی»، شماره ۶۳۰۴.    


رده‌های این صفحه : اصحاب امام علی | رجال
جعبه ابزار