تَعْتَدوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَعْتَدوا:
(وَ لا تَعْتَدوا اِنَّ اللّٰهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ) تَعْتَدوا: از مادّه
«عدو» به معنی «از حد
تجاوز کردن» است.
قرآن در این
آیه دستور مقاتله و
مبارزه با کسانی که دست به نبرد می‌برند و شمشیر به روی
مسلمانان می‌کشند صادر کرده و به آنان
اجازه داده است که برای خاموش ساختن
دشمنان دست به
اسلحه بزنند و از هرگونه وسایل دفاعی استفاده کنند؛ لذا می‌فرماید:
«و در
راه خدا با کسانی که با شما می‌جنگند، نبرد کنید و از حد تجاوز نکنید که
خدا تعدّی‌کنندگان را دوست نمی‌دارد.»
(وَ لا تَعْتَدوا اِنَّ اللّٰهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ) ابعاد
جنگ نیز با جمله
(وَ لا تَعْتَدُوا) (از حدّ تجاوز نکنید) مشخص شده است، چه این که جنگ در
اسلام برای خدا و در راه خداست و راه خدا هیچ‌گونه تعدّی و تجاوز نباید در آن باشد و لذا اسلام -برخلاف جنگ‌های عصر ما- رعایت
اصول اخلاقی فراوانی را در جنگ توصیه می‌کند. مثلا افرادی که اسلحه به
زمین گذارده‌اند و کسانی که توانایی جنگ را از دست داده‌اند و یا اصولا
قدرت بر جنگ ندارند همچون پیرمردان و زنان و کودکان نباید مورد تعدّی قرار بگیرند، باغستان‌ها و درختان را نباید از بین ببرند و از مواد سمی برای زهرآلود کردن آب‌های آشامیدنی دشمن (جنگ شیمیایی و میکربی) نباید استفاده کنند.
علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
«هنگامی که به یاری پروردگار لشکر دشمن را شکست دادید کسانی را که فرار می‌کنند نکشید و مجروحان را به قتل نرسانید، آزار و ناراحتی زنان را فراهم نسازید هرچند بزرگان شما را
دشنام دهند و به شما ناسزا بگویند.»
به موردی از کاربرد
اعتَدی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قاتِلواْ فی سَبیلِ اللّهِ الَّذینَ یُقاتِلونَکُمْ وَ لا تَعْتَدواْ اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدینَ) (و در راه خدا، با کسانی که با شما می‌جنگند، نبرد کنید و از حدّ تجاوز نکنید، که خدا متجاوزان را دوست ندارد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
کلمه (
تعتدوا) از مصدر (اعتدا) است و اعتدا به معنای بیرون شدن از حد است، مثلا وقتی گفته می‌شود: فلان عدا و یا فلان اعتدی معنایش این است که فلانی از حد خود تجاوز کرد و
نهی از اعتدا نهیی است
مطلق، در نتیجه مراد از آن مطلق هر عملی است که عنوان تجاوز بر آن
صادق باشد مانند
قتال قبل از پیشنهاد
مصالحه بر سر
حق و نیز قتال ابتدایی و قتل زنان و کودکان و قتال قبل از اعلان جنگ با دشمن و امثال این‌ها، که
سنت نبویه آن را بیان کرده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَعْتَدوا»، ج۳، ص۱۲۳.
