تفاضل آیات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تفاضل آیات، افضلیت بعضی
آیات بر بعضی دیگر است.
در این که آیا بخشی از
قرآن بر بخشی دیگر برتری دارد یا خیر، میان دانشمندان
علوم قرآنی اختلاف است؛
برخی دانشمندان همانند
ابوالحسن اشعری،
قاضی ابوبکر باقلانی و
ابن حبان معتقدند قائل شدن به برتری برای بعضی آیات و سوره‌ها روا نیست؛ زیرا همه کلام
خداوندند، و برتری بخشی بر بخش دیگر، سبب نقص مفضل علیه می‌شود؛ در حالی که در سخن خداوند هیچ گونه نقصی وجود ندارد.
در مقابل، قائلان به برتری و
تفاضل می‌گویند درباره این مطلب جای گفت و گو نیست که
آیه (والهکم اله واحد لا اله الا هو الرحمن الرحیم)،
آیة الکرسی، آیات آخر
سوره حشر و مانند آن، بر آیات دیگر قرآن برتری دارند، و نیز سوره‌های
اخلاص،
حمد،
یس و مانند آن، بر سوره‌های دیگر قرآن همچون
سوره تبت برتری دارند.
دیدگاه‌ها درباره مراد از برتری برخی
آیات بر بعضی دیگر:
برخی گفته‌اند افضلیت در
اجر و
ثواب است؛ مثلا سوره حمد یا آیة الکرسی از دیگر آیات و سوره‌ها افضلند؛ یعنی در
قرائت و چیزهای دیگر، اجر و ثواب بیشتری دارند.
برخی معتقدند مراد تفاضل در
ذات و
معنا است؛ یعنی اگر می‌گویند سوره توحید یا آیات آخر
سوره حشر بر آیات و سوره‌های دیگر برتری دارند، به این دلیل است که معانی الفاظ آن‌ها در
دلالت بر
توحید و وحدانیت خداوند
سبحان از دلالت آیات دیگر برترند.
حلیمی می‌گوید: معنای تفضیل به موارد ذیل برمی گردد:
ا. افضلیت در عمل؛ یعنی
عمل به آیه‌ای، بهتر از عمل به آیه دیگر است؛ بنابراین، عمل به آیات
امر و
نهی و
وعد و
وعید، سزاوارتر از عمل به
آیات قصص است.
ب. افضلیت در معنا؛ یعنی آیاتی که دربردارنده اسما و
صفات الهی‌اند، از آیات دیگر افضلند؛ زیرا مسائلی که این آیات بازگو می‌کنند، باشرافت تر از آیات دیگرند.
ج. افضلیت در
خواص و آثار؛ یعنی برخی آیات و سوره‌ها
آثار و خواصی دنیوی دارند که قاری قرآن برای
تلاوت آن‌ها رغبت بیشتری دارد؛ مانند: آیة الکرسی، سوره اخلاص،
معوذتین و….
د. افضلیت در ثواب و
اجر.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفاضل آیات».
