تجسم اعمال بد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعمال بد انسان که در واقع
عقوبت انسان می باشد فردای
قیامت در برابرش مجسم می شوند.
اعمال بد انسان در قیامت در مقالبش مجسم می شوند همانطور که در
قرآن خداوند می فرماید:
وقال الذین اتبعوا لو ان لنا کرة فنتبرا منهم کما تبرءوا منا کذلک یریهم الله اعمــلهم حسرت علیهم و ما هم بخـرجین من النار.و (در این هنگام) پیروان می‌گویند: «کاش بار دیگر به
دنیا برمی‌گشتیم، تا از آنها (= پیشوایان گمراه) بیزاری جوییم، آن چنان که آنان (امروز) از ما بیزاری جستند! (آری،) خداوند این چنین اعمال آنها را به صورت حسرت‌زایی به آنان نشان می‌دهد؛ و هرگز از
آتش (
دوزخ ) خارج نخواهند شد!
.در پایان
آیه مى فرماید آرى ((این چنین خداوند اعمالشان را به صورت مایه
حسرت به آنها نشان مى دهد)) (کذلک یریهم الله اعمالهم حسرات علیهم ).و آنها هرگز از آتش دوزخ خارج نخواهند شد (و ما هم بخارجین من النار).
آرى آنها جز اینکه حسرت بخورند چه مى توانند انجام دهند. حسرت بر اموالى که فراهم کردند، و بهره آنرا دیگران بردند حسرت بر امکانات فوق العاده اى که براى رستگارى و نجات در اختیار داشتند و از دست دادند، حسرت بر عبادت معبودانى بى عرضه و بى ارزش بجاى عبادت خداوند قادر متعال .
اما حسرتى بیهوده ، چرا که نه موقع عمل است و نه جاى جبران ، بلکه تنها هنگام مجازات است و دیدن نتیجه اعمال !
ان الذین یکتمون ما انزل الله من الکتـب ویشترون به ثمنا قلیلا اولـئک ما یاکلون فی بطونهم الا النار ولایکلمهم الله یوم القیـمة ولایزکیهم ولهم عذاب الیم.کسانی که کتمان می‌کنند آنچه را خدا از کتاب نازل کرده، و آن را به بهای کمی می‌فروشند، آنها جز آتش چیزی نمی‌خورند؛ (و هدایا و اموالی که از این رهگذر به دست می‌آورند، در حقیقت آتش سوزانی است.) و خداوند،
روز قیامت ، با آنها سخن نمی‌گوید؛ و آنان را پاکیزه نمی‌کند؛ و برای آنها عذاب دردناکی است.
یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا وما عملت من سوء تود لو ان بینها وبینه امدا بعیدا ویحذرکم الله نفسه..روزی که هر کس، آنچه را از کار نیک انجام داده، حاضر می‌بیند؛ و آرزو می‌کند میان او، و آنچه از اعمال بد انجام داده، فاصله زمانیِ زیادی باشد. خداوند شما را از (نافرمانی) خودش، برحذر می‌دارد؛ و (در عین حال،) خدا نسبت به همه بندگان، مهربان است.» .
قد خسر الذین کذبوا بلقآء الله حتی اذا جآءتهم الساعة بغتة قالوا یـحسرتنا علی ما فرطنا فیها وهم یحملون اوزارهم علی ظهورهم الا سآء ما یزرون.آنها که لقای پروردگار را تکذیب کردند، مسلماً زیان دیدند؛ (و این تکذیب، ادامه می یابد) تا هنگامی که ناگهان قیامت به سراغشان بیاید؛ می‌گویند: «ای افسوس بر ما که درباره آن، کوتاهی کردیم!» و آنها (بار سنگین) گناهانشان را بر دوش می‌کشند؛ چه بد باری بر دوش خواهند داشت!
والذین کذبوا بـایـتنا ولقآء الاخرة حبطت اعمــلهم هل یجزون الا ما کانوا یعملون.و کسانی که آیات، و دیدار رستاخیز را تکذیب (و انکار) کنند، اعمالشان نابود می گردد؛ آیا جز آنچه را عمل می‌کردند پاداش داده می‌شوند؟!
ولله الاسمآء الحسنی فادعوه بها وذروا الذین یلحدون فی اسمـئه سیجزون ما کانوا یعملون.و برای خدا، نامهای نیک است؛ خدا را به آن (نامها) بخوانید! و کسانی را که در اسماء خدا
تحریف می‌کنند (و بر غیر او می‌نهند، و
شریک برایش قائل می‌شوند)، رها سازید! آنها بزودی جزای اعمالی را که انجام می‌دادند، می‌بینند!
.سپس مردم را از این نکته برحذر مى دارد که اسامى خدا را تحریف نکنند و مى گوید:
((آنها که اسماء خدا را تحریف کرده اند رها سازید، آنها به زودى به جزاى اعمال خویش گرفتار خواهند شد)) (و ذروا الذین یلحدون فى اسمائه سیجزون ما کانوا یعملون ).
و وضع الکتـب فتری المجرمین مشفقین مما فیه... ووجدوا ما عملوا حاضرا...و کتاب (= کتابی که نامه اعمال همه انسانهاست) در آن جا گذارده می‌شود، پس گنهکاران را می‌بینی که از آنچه در آن است، ترسان و هراسانند؛ و می‌گویند: «ای وای بر ما! این چه کتابی است که هیچ عمل کوچک و بزرگی را فرونگذاشته مگر اینکه آن را به شمار آورده است؟! و (این در حالی است که) همه اعمال خود را حاضر می‌بینند؛ و پروردگارت به هیچ کس
ستم نمی‌کند.
ومن جاء بالسیئة فکبت وجوههم فی النار هل تجزون الا ما کنتم تعملون.و آنها که اعمال بدی انجام دهند، به صورت در آتش افکنده می‌شوند؛ آیا جزایی جز آنچه عمل می‌کردید خواهید داشت؟!
تلک الدار الاخرة... • من جاء بالحسنة فله خیر منها ومن جاء بالسیئة فلایجزی الذین عملوا السیـات الا ما کانوا یعملون.(آری،) این سرای
آخرت را (تنها) برای کسانی قرارمی‌دهیم که اراده برتری‌جویی در زمین و فساد را ندارند؛ و عاقبت نیک برای
پرهیزگاران است! •کسی که کار نیکی انجام دهد، برای او پاداشی بهتر از آن است؛ و به کسانی که کارهای بد انجام دهند، مجازات
بدکاران جز (به مقدار) اعمالشان نخواهد بود.
وقال الذین استضعفوا للذین استکبروا بل مکر الیل والنهار اذ تامروننا ان نکفر بالله ونجعل له اندادا واسروا الندامة لما راوا العذاب وجعلنا الاغلـل فی اعناق الذین کفروا هل یجزون الا ما کانوا یعملون.و مستضعفان به مستکبران می‌گویند: «وسوسه‌های فریبکارانه شما در
شب و
روز (مایه گمراهی ما شد)، هنگامی که به ما دستور می‌دادید که به خداوند کافر شویم و همتایانی برای او قرار دهیم!» و آنان هنگامی که عذاب (الهی) را می‌بینند پشیمانی خود را پنهان می‌کنند (تا بیشتر رسوا نشوند)! و ما غل و زنجیرها در گردن
کافران می نهیم؛ آیا جز آنچه عمل می‌کردند به آنها جزا داده می‌شود؟!
فالیوم لاتظـلم نفس شیـا ولاتجزون الا ما کنتم تعملون.(و به آنها گفته می‌شود:) امروز به هیچ کس ذرّه‌ای ستم نمی‌شود، و جز آنچه را عمل می‌کردید جزا داده نمی‌شوید!
وبدا لهم سیـات ما کسبوا وحاق بهم ما کانوا به یستهزءون.در آن روز اعمال بدی را که انجام داده‌اند برای آنها آشکار می‌شود، و آنچه را استهزا می‌کردند بر آنها واقع میگردد.
فلنذیقن الذین کفروا عذابا شدیدا ولنجزینهم اسوا الذی کانوا یعملون.به یقین به کافران
عذاب شدیدی می‌چشمانیم، و آنها را به بدترین اعمالی که انجام می دادند کیفر می‌دهیم!
تری الظـلمین مشفقین مما کسبوا وهو واقع بهم والذین ءامنوا وعملوا الصـلحـت فی روضـات الجنات لهم ما یشاءون عند ربهم ذلک هو الفضل الکبیر. (در آن روز) ستمگران را می‌بینی که از اعمالی که انجام داده‌اند سخت بیمناکند، ولی آنها را فرامی‌گیرد! امّا کسانی که
ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند در باغهای بهشتند و هر چه بخواهند نزد پروردگارشان برای آنها فراهم است؛ این است فضل (و بخشش) بزرگ!
وبدا لهم سیـات ما عملوا... • و قیل الیوم ننسـکم کما نسیتم لقاء یومکم هـذا..و بدیهای اعمالشان برای آنان آشکار می‌شود، و سرانجام آنچه را
استهزا می‌کردند آنها را فرامی‌گیرد! •و به آنها گفته می‌شود: «امروز شما را فراموش می‌کنیم همان‌گونه که شما دیدار امروزتان را فراموش کردید؛ و جایگاه شما
دوزخ است و هیچ یاوری ندارید! .
یـایها الذین کفروا لاتعتذروا الیوم انما تجزون ما کنتم تعملون.ای کسانی که کافر شده‌اید امروز عذرخواهی نکنید، چرا که تنها به اعمالتان جزا داده می‌شوید!
ومن یعمل مثقال ذرة شرا یره.و هر کس هموزن ذرّه‌ای کار بد کرده آن را می‌بیند!
وامراته حمالة الحطب• فی جیدها حبل من مسد.و (نیز) همسرش، در حالی که هیزم‌کش (دوزخ) است، •و در گردنش طنابی است از لیف
خرما ! (. برداشت بر این اساس است که آیات، بیانگر تمثل و تجسم اعمال دنیایی وی در جهنم بوده باشد.)
عقوبت انسان تجسم اعمال زشت دنیایی در آخرت می باشد که در
آیات قرآن می خوانیم:
من اعرض عنه فانه یحمل یوم القیـمة وزرا• خــلدین فیه وسآء لهم یوم القیـمة حملا.هر کس از آن روی گردان شود، روز قیامت بار سنگینی (از گناه و مسؤولیّت) بر دوش خواهد داشت! • در حالی که جاودانه در آن خواهند ماند؛ و بد باری است برای آنها در روز قیامت! (خلود گنهکاران در وزر و گناه، بیانگر آن است که عقوبتها و گرفتاریهای قیامت، تجسم همان اعمال دنیایی است.)
تمام اعمال ناشایست انسان، حتی عمل ناچیز، در قیامت در مقابلش مجسم می شود:
یومئذ یصدر الناس اشتاتا لیروا اعمــلهم• ومن یعمل مثقال ذرة شرا یره.در آن روز مردم بصورت گروه‌های پراکنده (از
قبرها ) خارج می‌شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود! •و هر کس هموزن ذرّه‌ای کار بد کرده آن را می‌بیند!
.کلمه ((مثقال )) به معناى هر وسیله اى است که با آن وزنها را مى سنجند، و کلمه ((ذره )) به معناى آن دانه هاى ریز غبار است ، که در شعاع
آفتاب دیده مى شود، البته این کلمه به معناى مورچه هاى ریز نیز مى آید.
آیه مورد بحث به دلیل اینکه حرف ((فاء)) بر سر دارد تفریع و نتیجه گیرى از آیه قبلى است ، که سخن از ارائه اعمال بندگان داشت ، و همان بیان را تاءکید نموده مى فهماند که از کلیت ارائه اعمال هیچ عملى نه
خیر و نه
شر نه کوچک و نه بزرگ حتى به سنگینى ذره استثناء نمى شود و نیز حال هر یک از صاحبان عمل خیر و عمل شررا در یک جمله مستقل بیان نموده ، جمله را به عنوان یک ضابطه و قاعده کلى که مورد هیچ خصوصیتى ندارد) ذکر مى فرماید.
اعمال زشت کافران برای آنان،در قیامت در برابرش مجسم می شوند:
و اما الذین کفروا... • وبدا لهم سیـات ما عملوا وحاق بهم ما کانوا به یستهزءون.امّا کسانی که کافر شدند (به آنها گفته می‌شود:) مگر آیات من بر شما خوانده نمی‌شد و شما استکبار کردید و قوم مجرمی بودید؟! •و بدیهای اعمالشان برای آنان آشکار می‌شود، و سرانجام آنچه را استهزا می‌کردند آنها را فرامی‌گیرد!
تجسم کردارهای کافران در قیامت عذاب جهنم است.
یوم یغشـهم العذاب من فوقهم ومن تحت ارجلهم ویقول ذوقوا ما کنتم تعملون.آن روز که عذاب (الهی) آنها را از بالای سر و پایین پایشان فرامی‌گیرد و به آنها میگوید: «بچشید آنچه را عمل می‌کردید» (روز سخت و دردناکی برای آنهاست!)
اعمال تکذیبگران معاد، به صورت آتش دوزخ در قیامت درد مقابلشان مجسم می شود که خداوند در این مورد در قرآن می فرماید:
فویل یومئذ للمکذبین• هـذه النار التی کنتم بها تکذبون• اصلوها فاصبروا او لاتصبروا سواء علیکم انما تجزون ما کنتم تعملون.وای در آن روز بر تکذیب‌کنندگان، •(به آنها می‌گویند:) این همان آتشی است که آن را انکار می‌کردید. •در آن وارد شوید و بسوزید؛ می‌خواهید
صبر کنید یا نکنید، برای شما یکسان است؛ چرا که تنها به اعمالتان جزا داده می‌شوید! ( تعبیر «تجزون ما» به جای «تجزون بما» بیانگر آن است که خود عمل، جزا واقع می‌شود و این در صورتی است که عمل ناروا تجسم پیدا کند.)
خداوند کیفر مکذبان آیات خدا و قیامت را تجسم اعمال آنان قرار داده است:
والذین کذبوا بـایـتنا ولقآء الاخرة حبطت اعمــلهم هل یجزون الا ما کانوا یعملون.و کسانی که آیات، و دیدار رستاخیز را تکذیب (و انکار) کنند، اعمالشان نابود می گردد؛ آیا جز آنچه را عمل می‌کردند پاداش داده می‌شوند؟!
.آیه بعد
کیفر چنین اشخاصى را بیان کرده میگوید: آنها که
آیات ما را تکذیب کنند و لقاى
رستاخیز را منکر شوند اعمالشان به کلى
حبط و نابود میگردد (و الذین کذبوا بایاتنا و لقاء الاخرة حبطت اعمالهم
حبط به معنى باطل و بیخاصیت نمودن عمل است ، یعنى این گونه افراد حتى اگر کار خیرى انجام دهند، نتیجه اى براى آنها نخواهد داشت.
تجسم بخلورزی بخیلان، به صورت طوقی از آتش، بر گردن آنان در قیامت آویزان می شود:
ولایحسبن الذین یبخلون بمآ ءاتـیهم الله من فضله هو خیرا لهم بل هو شر لهم سیطوقون ما بخلوا به یوم القیـمة...کسانی که بخل می‌ورزند، و آنچه را خدا از فضل خویش به آنان داده، انفاق نمی‌کنند، گمان نکنند این کار به سود آنها است؛ بلکه برای آنها شر است؛ بزودی در روز
قیامت ، آنچه را نسبت به آن بخل ورزیدند، همانند طوقی به گردنشان می‌افکنند. و میراث آسمانها و زمین، از آن خداست؛ و خداوند، از آنچه انجام می‌دهید، آگاه است.
تجسم تصرف ظالمانه در
مال یتیم ، به شکل
آتش خواری در قیامت برایشان مجسم می شود که خداوند هم می فرماید:
ان الذین یاکلون امول الیتـمی‌ظلما انما یاکلون فی بطونهم نارا وسیصلون سعیرا.کسانی که اموال
یتیمان را به
ظلم و
ستم می‌خورند، (در حقیقت،) تنها آتش می‌خورند؛ و بزودی در شعله‌های آتش (دوزخ) می‌سوزند.
.و چه عمل زشتى بدتر از خوردن مال یتیمان است و لذا در آغاز این
سوره ، تعبیرات شدیدى پیرامون تصرفهاى ناروا در اموال یتیمان دیده مى شود که صریحترین آنها آیه فوق است .
این آیه مى گوید: ((کسانى که اموال یتیمان را به نا حق تصرف مى کنند در حقیقت آتش خورده اند)) (ان الذین یاکلون اموال الیتامى ظلما انما یاکلون فى بطونهم نارا).
عمل خیانت آمیز خیانتکاران، در روز رستاخیز هم در مقابلشان مجسم می شود که در این مورد خداوند می فرماید:
وما کان لنبی ان یغل ومن یغلل یات بما غل یوم القیـمة ثم توفی کل نفس ما کسبت وهم لایظـلمون.(گمان کردید ممکن است
پیامبر به شما خیانت کند؟! در حالی که) ممکن نیست هیچ پیامبری
خیانت کند! و هر کس خیانت کند، روز رستاخیز، آنچه را در آن خیانت کرده، با خود (به صحنه محشر) می‌آورد؛ سپس به هر کس، آنچه را فراهم کرده (و انجام داده است)، بطور کامل داده می‌شود؛ و (به همین دلیل) به آنها ستم نخواهد شد (چرا که محصول اعمال خود را خواهند دید). (. برخی برآنند که مقصود از «ما غل» آن مالی نیست که در
دنیا مورد خیانت واقع شده، بلکه گناه خیانتکاری در قیامت، تجسم می‌یابد و
خیانتکار ، همراه آن گناه مجسم، در صحنه قیامت حاضر می‌شود.)
طلاها و
نقره‌های گداخته شده در دوزخ، تجسم گنجینه شدن آنها در دنیا از ناحیه زراندوزان می باشد همانطور که در قرآن میخوانیم:
یوم یحمی علیها فی نار جهنم فتکوی بها جباههم وجنوبهم وظهورهم هـذا ما کنزتم لانفسکم فذوقوا ما کنتم تکنزون.در آن روز که آن را در آتش
جهنم ، گرم و سوزان کرده، و با آن صورتها و پهلوها و پشتهایشان را داغ می‌کنند؛ (و به آنها می‌گویند): این همان چیزی است که برای خود اندوختید (و گنجینه ساختید)! پس بچشید چیزی را که برای خود می‌اندوختید!
.کیفر ثروت اندوزان !
در آیه بعد اشاره به یکى از مجازاتهاى اینگونه افراد در جهان دیگر مى کند و مى گوید: ((روزى فرا خواهد رسید که این سکه ها را در آتش سوزان
دوزخ داغ و گداخته مى کنند و پیشانى و پهلو و پشتشان را با آن داغ خواهند کرد))
(یوم یحمى علیها فى نار جهنم فتکوى بها جباههم و جنوبهم و ظهورهم )
و در همین حال
فرشتگان عذاب به آنها مى گویند: ((این همان چیزى است که براى خودتان اندوختید و به صورت کنز در آوردید و در راه خدا به محرومان
انفاق نکردید)) (هذا ما کنزتم لانفسکم ).
((اکنون بچشید آنچه را براى خود اندوخته بودید و عواقب شوم آن را دریابید.
امام خمینی در تبیین کیفیت تجسم اعمال خوب و بد تاکید فراوانی بر تاثیر نیت بر ماهیت تجسم‌یافته دارد؛ زیرا به اعتقاد ایشان کمال و حسن اعمال، به نیت‌ها و اقبال قلب و حفظ حدود است؛ زیرا نیت اراده، باعث و برانگیزاننده به عمل است که تابع اهداف و غایات اخیر است و این غایات تابع ملکات نفسانی است که باطن ذات انسان و شاکله آن است و افعال بد صادر از انسان تابع همان غایات است و داعی و محرک او همان مطلوب نفسانی است.
به باور ایشان مقتضای تجسم ملکات بد انسان و بروز آنها در
عالم آخرت این است که برخی به صورت مختلف نظیر خوک، خنزیر و سگ محشور می‌شوند و این به جهت آن است که در ظرف نشئه اخروی به واسطه وحدت، جمعیت و تجرد، وسعت داشته و موانع و تزاحمی که از لوازم
عالم ماده است به دور می‌باشد.
به اعتقاد امام خمینی ملاک تجسم بد افراد آخرین ملائکه‌ای است که وقت خروج از بدن همراه انسان است و از آنجا که صورت و هیئات اعمال تابع
قلب است قلوبی که از حق و حقیقت اعراض کرده‌اند؛ مانند حیوان سر به پایین دارد و ممکن است برخی بر روی صورت خود و برخی بر روی شکم با دست و پا راه روند و این نتیجه تجسم اعمال بد انسان است.
•
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تجسم اعمال بد» •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
