براء بن عازب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بَراء بن عازب، بن حارث بن عدیّ بن جُشَم بن مَجْدَعة بن حارثة بن حارث بن خزرج بن عمرو بن مالک بن اوس، از تیره خزرج، از شاخه‌های اَوْس هستند.

---

بعضی او را به خطا به قبیله خزرج که نسَب آنها به خزرج بن حارثة بن ثعلبة بن عنقا، برادر اوس می‌رسد نسبت داده‌اند.
مُزّی جُشَم را در شمار اجداد او نیاورده است.
و ابن کلبی نیز مَجْدَعه را ذکر نکرده و «جاریه » را به جای «حارثه» ثبت کرده است.
ابن حجر قول ابن کلبی را درست دانسته است.

---

از چهار کنیه ابوعُماره و ابوعامر و ابوعَمرو و ابوالطُّفیل که برای او ذکر شده، کنیه اول مشهورتر و به گفته ابن عبدالبَر درست‌تر است.

---

وی صحابی و صحابی‌زاده بوده است.

---

مادرش حبیبه دختر ابوحبیبة بن حُباب بن انس بن زید بن مالک (و به قولی: «امّ خالد» دختر ثابت بن سنان بن عبید بن اَبْجَر، دختر عموی ابو سعید خُدری ) نام داشته است.

---

ولادت او، با توجّه به گفته خودش که در غزوه خندق پانزده ساله بوده، ده سال پیش از هجرت روی داده است.
اما بنا به قول بحرالعلومـ که مستند آن معلوم نیست ـ براء در غزوه بدر (سال دوم ) چهارده ساله بوده و در نتیجه باید دوازده سال پیش از هجرت به دنیا آمده باشد.

---

هم‌چنین بنابر روایت مقبول ابن حِبّان و واقدی، او سال‌های آخر عمر را در کوفه گذرانده و به سال ۷۱ یا ۷۲، در روزگار فرمانروایی مصعب بن زبیر، در آن‌جا در گذشته است.
این قول نیز به واقدی منسوب است که وی سرانجام به مدینه بازگشته و همان‌جا مرده است.
هم‌چنین براساس روایتی که شیخ صدوق از جابر بن عبدالله انصاری نقل کرده، وی در زمان معاویه عهده‌دار ولایت یمن شده و در همان‌جا درگذشته است.
گذشته از ضعف سند، به دلیل نفیِ قول اکثریت قریب به اتفاق نویسندگان کتبِ رجال و تاریخ، این روایت درباره محلّ و زمان مرگ براء و دیگر نکات تاریخی، از جمله زنده بودن وی تا واقعه عاشورا، مخدوش خوانده شده است.

---

براء، به گفته خودش، پیش از هجرت در مدینه اسلام آورده و هنگام ورود پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم به آن شهر چند سوره قرآن، از جمله سوره اعلی، را فرا گرفته بوده است.
به دلیل کمیِ سنّ از شرکت در غزوه بدر (و غزوه اُحد، بنا به گفته زید بن حارثه ) محروم شدو برای نخستین بار در غزوه خندق (و بنابر برخی از منقولات، غزوه احد) حضور یافت و جمعاً در پانزده (یا چهارده ) غزوه، پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم را همراهی کرد، و هجده بار با آن حضرت هم‌سفر بود.

۷.۱ - در جریان حُدیبیّه

در جریان حُدیبیّه، به دستور پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم تیری به درون چاه افکند و آب از چاه برآمد، هر چند انتساب این عمل به شخص دیگری به نام «نایجه بن جُنْدَب » مشهورتر است.

۷.۲ - در فتح ری

فتح ری را، به قهر یا آشتی، در سال ۲۴ به وی نیز نسبت داده‌اند

۷.۳ - در جنگ تُستر

در جنگ تُستر (شوشتر) با ابوموسی همراه بود، و در سه جنگ جمل و صفّین و نهروان از یاران حضرت علی علیه‌السلام بود،و در جنگ اخیر به نمایندگی از آن حضرت، برای پیشگیری از وقوع جنگ، به مدّت سه روز دشمن را به ترک مخاصمه فرا خواند.

۷.۴ - عهده‌دار یمن

طبق روایت جابر، براء از طرف معاویه عهده دار ولایت یمن شد.
ولی این روایت بر فرض صحّت، به دلیل نسبت دادن هجرت براء از یمن به مدینه و دلایل دیگر، محرّف است.

---

برخی گزارش‌ها که از او درباره رویدادهای بعد از رحلت پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم و تمایل او به بنی هاشم نقل شده است.
و نقل حدیث غدیر برای شماری از تابعانو جنگ در رکاب حضرت علی علیه السّلام و چند روایت منقول از امامان شیعه، گرایش او را به تشیّع قابل قبول می‌کند.

---

برقی او را از اصحاب برگزیده حضرت علی علیه السّلام دانسته است.
خوئیو طوسینام او را در شمار یاران پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم و حضرت علی علیه السّلام آورده است.

۹.۱ - روایات ضد و نقیض در مورد براء

با این‌همه در برخی روایات از کتمان گواهی او (و چند نفر دیگر) بر واقعه غدیر ـ هنگامی که حضرت علی علیه السّلام از آن‌ها خواستار گواهی شدند ـ و نابینا شدن بر اثر نفرین آن حضرت، سخن به میان آمده است.
اگر این روایت درست باشد، نابینایی او بعد از جنگ نهروان بوده است.
همچنین نصر بن مزاحمحضور براء را نزد معاویه در جنگ صفیّن و رفتار ملایمش را با او گزارش کرده است.
و نیز روایت شده که براء تا حادثه کربلا زنده بودو از یاری کردن به امام حسین علیه السّلام خودداری کرد.
به دلیل همین منقولات، تراجم و رجال نویسان شیعه درباره او اختلاف نظر دارند و بیش‌تر آنها از اظهار نظر قطعی خودداری کرده‌اند.

---

براء بیش از ۳۰۰ حدیث که شخصاً یا با واسطه از پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم شنیده روایت کرده است.
بخاری ۳۷ و مسلم ۲۸ حدیث او را، که ۲۲ عدد از آن‌ها مشترک است، در کتاب‌های خود آورده‌اند.
وی از قریب ده صحابی ـ از جمله حضرت علی علیه السّلام و بلال بن رباح و عمربن خطّاب و ابوبکر (مانند گزارش هجرت پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم از مکّه تا مدینه ) ـ روایت کرده و در حدود چهل نفر از صحابه و تابعین ـ از جمله ابواسحاق سَبیعی و سعیدبن مسیَب و ابو جُحیفه و زاذان و عبدالله بن یزید خُطَمی و هِلال بن یساف روایات او را نقل کرده‌اند.

---

با آن‌که پدر براء مسلمان بوده، نامی از او در جنگ‌های مسلمانان برده نشده است.

---

از براء فرزندانی هم بر جای مانده که از میان آن‌ها ربیع و عُبید و لوط و یزید در شمار راویان وی نیز بوده‌اند.

---

برادر وی نیز صحابی بوده و در جنگ‌های حضرت علی علیه السّلام حضور یافته است.

---

• ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
• ابن حِبّان، کتاب مشاهیر علماء الامصار، چاپ م. فلایشهمر، قاهره ۱۳۷۹/۱۹۵۹.
• ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر ۱۳۲۸.
• ابن سعد، الطبقات الکبری، چاپ احسان عباس، بیروت.
• ابن عبدالبَرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰.
• ابن کَلبی، جَمْهَرة النَسَّب، دمشق ۱۹۳۹.
• محسن امین، اعیان الشیعة، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
• عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنة والادب، ج۱، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
• محمد مهدی بن مرتضی بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم؛ المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمد صادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ش.
• محمد تقی تستری، قاموس الرجال، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۹۱.
• احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت.
• ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
• محمدبن احمد ذهبی، تجرید اسماء الصحابة، بیروت.
• محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
• محمدبن عمر کشّی، اختیار معرفة الرجال، ( تلخیص ) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
• عبدالله مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
• یوسف بن عبدالرحمن مُزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت ۱۹۸۳.
• نصر بن مزاحم، وقعة صفیّن، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست، قم ۱۴۰۴.
• یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، قاهره.

---