• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده الجمع مهما امکن اولی من الطرح

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قاعده «الجمع مهما امکن اولی من الطرح»، لزوم جمع دلالی بین دو دلیل متعارض، در صورت امکان است.



قاعده «الجمع مهما امکن اولی من الطرح» از دیرباز در میان اصولی‌ها مشهور بوده است، به گونه‌ای که برخی از آنان همانند «ابن ابی جمهور»، صاحب کتاب «غوالی اللئالی» درباره آن ادعای اجماع کرده‌اند.


معنای این قاعده آن است که جمع بین مدلول دو دلیل متعارض که متضمن عمل به هر دو دلیل است تا جایی که امکان دارد، لازم است، زیرا عمل به هر دو دلیل، از کنار گذاشتن و عمل نکردن به آن‌ها بهتر است.


جمع میان دو دلیل متعارض دو نوع است:
۱. جمع عرفی، که به آن جمع مقبول و جمع دلالتی هم گفته می‌شود؛
۲. جمع تبرعی.
میان اصولی‌ها در این که این قاعده به جمع عرفی اختصاص دارد یا جمع‌های تبرعی را نیز شامل می‌شود، اختلاف است؛ عده‌ای آن را شامل هر دو جمع ( عقلی و عرفی) می‌دانند، اما مشهور علمای اصول این قاعده را مخصوص جمع‌های عرفی دانسته و شامل جمع‌های تبرّعی نمی‌دانند.


تنها مدرک این قاعده، حکم عقل است.


منظور از جمع در این قاعده، جمع دلالی است، نه جمع سندی، و مراد از کلمه «اولی» رجحان و برتری نیست که با ترک چنین جمعی هم سازگار باشد، بلکه منظور، وجوب و لزوم است.
[۱۰] تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۲، ص۶۴۱۔
[۱۱] مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، محمدی، ابوالحسن، ص۱۱۳.
[۱۲] شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۴۴۹.
[۱۳] شرح رسائل، محمدی، علی، ج۷، ص (۵۴-۲۶).
[۱۶] فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۷۵۳.
[۱۷] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص (۱۷۴-۱۷۰).



۱. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، جزایری، محمدجعفر، ج۳، ص۷۴۱.    
۲. فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۴، ص۷۲۶.    
۳. اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۲، ص۲۰۶.    
۴. اصول الاستنباط، حیدری، علی نقی، ص۳۰۱.    
۵. علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص۴۴۵.    
۶. تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۲۲۵.    
۷. المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۶، ص۴۲.    
۸. بدایع الافکار، رشتی، حبیب الله بن محمد علی، ص (۴۰۹-۴۰۷).    
۹. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۵، ص۵۰۴.    
۱۰. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۲، ص۶۴۱۔
۱۱. مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، محمدی، ابوالحسن، ص۱۱۳.
۱۲. شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۴۴۹.
۱۳. شرح رسائل، محمدی، علی، ج۷، ص (۵۴-۲۶).
۱۴. کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۴۴۱.    
۱۵. فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۴، ص۱۹.    
۱۶. فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۷۵۳.
۱۷. کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص (۱۷۴-۱۷۰).



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۰۸، برگرفته از مقاله «قاعده الجمع مهما امکن اولی من الطرح».    






جعبه ابزار