اعداد اعشاری (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعداد اعشاری در
آیات قرآن از کاربرد‌های گوناگونی برخوردار هستند.
• نصف اموال میت،
سهم الارث یگانه
دختر میت: «یوصیکم اللـه فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین... وان کانت واحدة فلها النصف... : خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث)
پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد؛ و اگر فرزندان شما، (دو دختر و) بیش از دو دختر باشند، دو سوم
میراث از آن آنهاست؛ و اگر یکی باشد، نیمی (از میراث،) از آن اوست...»
• نصف اموال میت، سهم
الارث یگانه
خواهر وی در صورت فرزند و برادر نداشتن میت: «... ان امر ؤ هلک لیس له ولد وله اخت فلها نصف ما تر ک... : ... اگر مردی از
دنیا برود، که فرزند نداشته باشد، و برای او خواهری باشد، نصف اموالی را که به جا گذاشته، از او (
ارث) می‌برد...» »
• نصف اموال میت
زن، سهم
شوهر وی، در صورت
فرزند نداشتن میت: «ولکم نصف ما تر ک ازواجکم ان لم یکن لهن ولد فان کان لهن ولد... : و برای شما، نصف میراث زنانتان است، اگر آنها فرزندی نداشته باشند؛ ...»
• نصف
مهریه زن، ملک وی، در صورت مطلقه شدنش پیش از
آمیزش جنسی: «وان طلقتموهن من قبل ان تمسوهن وقد فر ضتم لهن فر یضة فنصف ما فر ضتم الا ان یعفون او یعفو الذی بیده عقدة النکاح وان تعفوا اقر ب للتقوی ولا تنسوا الفضل بینکم ان اللـه بما تعملون بصیر : و اگر آنان را، پیش از آن که با آنها تماس بگیرید و (آمیزش جنسی کنید)
طلاق دهید، در حالی که مهری برای آنها تعیین کرده‌اید، (لازم است) نصف آنچه را تعیین کرده‌اید (به آنها بدهید) مگر اینکه آنها (حق خود را) ببخشند؛ یا (در صورتی که
صغیر و
سفیه باشند، ولی آنها، یعنی) آن کس که گره
ازدواج به دست اوست، آن را ببخشد. و گذشت کردن شما (و بخشیدن تمام مهر به آنها) به پرهیزکاری نزدیکتر است، و گذشت و نیکوکاری را در میان خود فراموش نکنید، که خداوند به آنچه انجام می‌دهید، بیناست! »
• نصف
حد زنان آزاد
زناکار، حد
کنیزان مرتکب
فحشا:«ومن لم یستطع منکم طولا ان ینکح المحصنـت المؤمنـت فمن ما ملکت‌ایمـنکم من فتیـتکم المؤمنـت... فان اتین بفـحشة فعلیهن نصف ما علی المحصنـت من العذاب...»
• نصف از
شب، مقدار متوسط شب زنده داری
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم: «ان ر بک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی اللیل ونصفه وثلثه... : پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛...»
• مخیر بودن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در شب زنده داری بین یک دوم از شب یا کمتر و بیشتر از آن: «یا ایها المزمل قم اللیل الا قلیلا نصفه او انقص منه قلیلا او زد علیه ور تل القر آن تر تیلا: ای جامه به خود پیچیده! شب را، جز کمی، بپاخیز! نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن، یا بر نصف آن بیفزا، و
قرآن را با دقت و تامل بخوان؛ »
•
ارث دختر نصف
ارث پسر: «یوصیکم اللـه فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین... :
خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد؛...»
• یک دوم از دو سوم شب،
زمان برخی از شب زنده داری‌های پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم: «ان ر بک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی اللیل ونصفه وثلثه... : پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛...»
این برداشت بنا بر این
احتمال است که ضمیر «نصفه» به «ثلثی اللیل» برگردد.
• یک سوم اموال میت
ارث خواهران و برادران مادری (ناتنی) وی: «... وان کان ر جل یور ث کلالة او امر اة وله اخ او اخت فلکل واحد منهما السدس فان کانوا اکثر من ذلک فهم شر کاء فی الثلث ... : ... و اگر مردی بوده باشد که
کلاله (خواهر یا برادر) از او
ارث می‌برد، یا زنی که برادر یا خواهری دارد، سهم هر کدام، یک ششم است (اگر برادران و خواهران مادری باشند)؛ و اگر بیش از یک نفر باشند، آنها در یک سوم شریکند؛...»
• یک سوم اموال میت، سهم
الارث مادر وی در صورت نبودن فرزند و برادران و خواهران برای وی: «... فان لم یکن له ولد وور ثه ابواه فلامه الثلث فان کان له اخوة فلامه السدس ... : ... و اگر فرزندی نداشته باشد، و (تنها) پدر و مادر از او
ارث برند، برای مادر او یک سوم است (و بقیه از آن پدر است)؛ و اگر او برادرانی داشته باشد، مادرش یک ششم می‌برد (و پنج ششم باقیمانده، برای پدر است). ...»
• یک سوم، کم‌ترین زمان شب زنده داری پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم: «ان ر بک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی اللیل ونصفه وثلثه... : پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛...»
• یک سوم از دو سوم شب، زمان برخی از شب زنده داری‌های پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم: «ان ر بک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی اللیل ونصفه وثلثه... : پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛...»
این برداشت بنا بر این است که ضمیر در «ثلثه» به «ثلثی اللیل» برگردد.
• یک چهارم اموال
میت زن، سهم
الارث شوهر وی در صورت
فرزند داشتن
میت: «... فان کان لهن ولد فلکم الر بع مما تر کن من بعد وصیة یوصین بها او دین... : ... و اگر فرزندی داشته باشند، یک چهارم از آن شماست؛ پس از انجام وصیتی که کرده‌اند، و ادای دین (آنها). و برای زنان شما، یک چهارم میراث شماست، اگر فرزندی نداشته باشید؛ و اگر برای شما فرزندی باشد، یک هشتم از آن آنهاست؛ بعد از انجام وصیتی که کرده‌اید، و ادای دین...»
• یک چهارم اموال میت، سهم
زوجه او در صورت فرزند نداشتن میت: «... ولهن الر بع مما تر کتم ان لم یکن لکم ولد... : ... و برای زنان شما، یک چهارم میراث شماست، اگر فرزندی نداشته باشید؛ ...»
• یک پنجم از مال
غنیمت، سهم خدا، رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ،
خویشاوندان ،
یتیمان ،
مسکین‌ها و
ابن سبیل: «واعلموا انما غنمتم من شیء فان للـه خمسه وللر سول ولذی القر بی والیتامی والمساکین وابن السبیل ان کنتم آمنتم باللـه وما انزلنا علی عبدنا یوم الفر قان یوم التقی الجمعان واللـه علی کل شیء قدیر : بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید،
خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه (از آنها) است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی
حق از
باطل، روز درگیری دو گروه (باایمان و بی ایمان) روز
جنگ بدر نازل کردیم،
ایمان آورده‌اید؛ و خداوند بر هر چیزی تواناست! »
• یک ششم اموال میت، سهم
الارث پدر و مادر وی در صورت فرزنددار بودن میت: «... ولابویه لکل واحد منهما السدس مما تر ک ان کان له ولد... : ... و برای هر یک از پدر و مادر او، یک ششم میراث است، اگر (میت) فرزندی داشته باشد؛...»
• یک ششم اموال میت، سهم
الارث مادر وی در صورت بی فرزند بودن میت و داشتن برادران و خواهران: «... ولابویه لکل واحد منهما السدس مما تر ک ان کان له ولد... فان کان له اخوة فلامه السدس من بعد وصیة یوصی بها او دین... : ... و برای هر یک از
پدر و
مادر او، یک ششم
میراث است، اگر (میت) فرزندی داشته باشد؛ و اگر فرزندی نداشته باشد، و (تنها) پدر و مادر از او
ارث برند، برای مادر او یک سوم است (و بقیه از آن پدر است)؛ و اگر او برادرانی داشته باشد، مادرش یک ششم می‌برد (و پنج ششم باقیمانده، برای پدر است). (همه اینها،) بعد از انجام وصیتی است که او کرده، و بعد از ادای دین است...»
• یک ششم اموال میت، سهم
الارث هر یک از برادر یا خواهر مادری: «... وان کان ر جل یور ث کلالة او امر اة وله اخ او اخت فلکل واحد منهما السدس... : ... و اگر مردی بوده باشد که کلاله(خواهر یا برادر) از او
ارث می‌برد، یا زنی که
برادر یا خواهری دارد، سهم هر کدام، یک ششم است (اگر برادران و خواهران مادری باشند)؛ ...»
امام صادق علیه‌السّلام فرمود: مقصود از (کلاله) برادر و خواهر مادری می‌باشد.
• یک هشتم اموال میت، سهم زوجه او در صورت
فرزند داشتن میت: «... فان کان لکم ولد فلهن الثمن مما تر کتم من بعد وصیة توصون بها او دین... : ... و اگر برای شما فرزندی باشد، یک هشتم از آن آنهاست؛ بعد از انجام وصیتی که کرده‌اید، و ادای دین...»
• مال و امکانات
تکذیب کنندگان پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، کم تر از یک دهم مال و امکانات تکذیب کنندگان انبیای پیشین: «وکذب الذین من قبلهم وما بلغوا معشار ما آتیناهم فکذبوا ر سلی فکیف کان نکیر : کسانی که پیش از آنان بودند (نیز
آیات الهی را) تکذیب کردند، در حالی که اینها به یک دهم آنچه به آنان دادیم نمی‌رسند! (آری) آنها رسولان مرا تکذیب کردند؛ پس ببین مجازات من (نسبت به آنها) چگونه بود! »
• دو سوم اموال میت، سهم
الارث دختران وی در صورت نبودن فرزند پسر برای میت: «یوصیکم اللـه فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین فان کن نساء فوق اثنتین فلهن ثلثا ما تر ک... :
خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد؛ و اگر فرزندان شما، (دو دختر و) بیش از دو دختر باشند، دو سوم میراث از آن آنهاست؛...»
به گفته مفسران «فوق اثنتین» شامل دو دختر و بیشتر از آن است.
• نزدیک به دو سوم از شب،
زمان برخی از شب زنده داری‌های پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم: «ان ر بک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی اللیل ونصفه وثلثه... : پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛...»
• دو سوم اموال میت، سهم
الارث دو
خواهر وی در صورت نبودن فرزند و
برادر برای میت: «یستفتونک قل اللـه یفتیکم فی الکلالة ان امر ؤ هلک لیس له ولد وله اخت فلها نصف ما تر ک وهو یر ثها ان لم یکن لها ولد فان کانتا اثنتین فلهما الثلثان مما تر ک ... : از تو (در باره
ارث خواهران و برادران) سؤال می‌کنند، بگو: «خداوند، حکم
کلاله (خواهر و برادر) را برای شما بیان می‌کند: اگر مردی از
دنیا برود، که فرزند نداشته باشد، و برای او خواهری باشد، نصف اموالی را که به جا گذاشته، از او (
ارث) می‌برد؛ و (اگر خواهری از دنیا برود، وارث او یک برادر باشد،) او تمام مال را از آن خواهر به
ارث می‌برد، در صورتی که (میت) فرزند نداشته باشد؛ و اگر دو خواهر (از او) باقی باشند دو سوم اموال را می‌برند؛ و اگر برادران و خواهران با هم باشند، (تمام اموال را میان خود تقسیم می‌کنند؛ ...» »
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۵۸، برگرفته از مقاله «اعداد اعشاری».
