اعتصام به حبل‌الله (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خداوند در قرآن کریم مؤمنان را به اعتصام به حبل الله سفارش نموده است.

---

فرمان اعتصام به ریسمان خدا از آیات الهی است.
«واعتصموا بحبل اللـه جمیعا ولا تفر قوا... : و همگی به ریسمان خدا ( قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! »درباره اینکه منظور از (حبل الله: ریسمان الهی) چیست؟ مفسران احتمالات مختلفی ذکر کرده‌اند، بعضی می‌گویند منظور از آن قرآن است، و بعضی می‌گویند اسلام، و بعضی دیگر گفته‌اند منظور خاندان پیامبر و ائمه معصومین هستند. در روایاتی که از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و ائمه اهل بیت نقل شده نیز همین تعبیرات گوناگون دیده می‌شود، مثلا در تفسیر در الدر المنثور از پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و در کتاب معانی الاخبار از امام سجاد علیه‌السّلام نقل شده که فرمودند: حبل الله قرآن است، و در تفسیر عیاشی از امام باقر علیه‌السّلام که فرمود: (ریسمان الهی آل محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌باشند، که مردم ماءمور به تمسک به آن هستند.)

---

تمسک همه مؤمنان به ریسمان الهی و پرهیز از تفرقه لازم است.
«واعتصموا بحبل اللـه جمیعا ولا تفر قوا... : و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! »

---

دستیابی به نعمت برادری پس از دشمنی، دلیل لزوم اعتصام تمام مسلمانان به حبل الله است.
«واعتصموا بحبل اللـه جمیعا ولا تفر قوا واذکر وا نعمت اللـه علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخوانا وکنتم علی شفا حفر ة من النار فانقذکم منها کذلک یبین اللـه لکم آیاته لعلکم تهتدون: و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید.»

---

۴.۱ - دستیابی به حبل الله

ایمان، تقوا و تسلیم، زمینه‌های دستیابی جمعی به حبل الله است.
یـایها الذین ءامنوا اتقوا الله حق تقاته ولا تموتن الا وانتم مسلمون• واعتصموا بحبل الله جمیعـا... «ای کسانی که ایمان آورده ‌اید! آن گونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید! و از دنیا نروید، مگر اینکه مسلمان باشید! (باید گوهر ایمان را تا پایان عمر، حفظ کنید!) • و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.»

۴.۲ - لزوم اعتصام

بیان اهمیت و لزوم اعتصام به حبل الله، زمینه هدایت مؤمنان است.
واعتصموا بحبل الله جمیعـا... کذلک یبین الله لکم ءایـته لعلکم تهتدون. «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.»

۴.۳ - دلیل لزوم اعتصام

حصول نعمت برادری بین مسلمانان، پس از دشمنی، دلیل لزوم اعتصام آنان به حبل الله است.
واعتصموا بحبل الله جمیعـا ولا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخونـا... «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.»

---

۵.۱ - برادری

بهره مندی از نعمت برادری، از آثار اعتصام به حبل الله است.
واعتصموا بحبل الله جمیعـا ولا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخونـا... «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.»

۵.۲ - رهایی از جنگ

رهایی از جنگ و خونریزی، از آثار اعتصام به حبل الله است.
واعتصموا بحبل الله جمیعـا ولا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخونـا وکنتم علی شفا حفرة من النار فانقذکم منها... «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.» (مقصود از «نار»، آتش جنگ و خونریزی است.)

۵.۳ - رهایی از ذلت

اعتصام به حبل الله، عامل رهایی از ذلت و خواری است.
ضربت علیهم الذلة این ماثقفوا الا بحبل من الله... «هر جا یافت شوند، مهر ذلت بر آنان خورده است مگر با ارتباط به خدا، (و تجدید نظر در روش ناپسند خود،). ....»

۵.۴ - وحدت

تمسک به حبل الله، راهی برای وحدت صفوف اهل ایمان است.
واعتصموا بحبل الله جمیعـا ولا تفرقوا... فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخونـا... «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.»

---

۶.۱ - بهره مندی از رحمت

اعتصام به حبل الله، از موجبات بهره مندی از رحمت همیشگی خداوند است.
واعتصموا بحبل الله... • یوم تبیض وجوه... • واما الذین ابیضت وجوههم ففی رحمة الله هم فیها خــلدون. «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید..... • ..... • (آن عذاب عظیم) روزی خواهد بود که چهره ‌هایی سفید، و چهره ‌هایی سیاه می‌ گردد، اما آنها که صورتهایشان سیاه شده، (به آنها گفته می‌ شود:) آیا بعد از ایمان، و (اخوت و برادری در سایه آن،) کافر شدید؟! پس بچشید عذاب را، به سبب آنچه کفر می‌ ورزیدید! • و اما آنها که چهره هایشان سفید شده، در رحمت خداوند خواهند بود و جاودانه در آن می‌ مانند.»

۶.۲ - بهشت

اعتصام به حبل الله، از اسباب بهره مندی از بهشت و خلود در آن است.
واعتصموا بحبل الله... • یوم تبیض وجوه... • واما الذین ابیضت وجوههم ففی رحمة الله هم فیها خــلدون. «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید.... . • .... . • (آن عذاب عظیم) روزی خواهد بود که چهره ‌هایی سفید، و چهره ‌هایی سیاه می‌ گردد، اما آنها که صورتهایشان سیاه شده، (به آنها گفته می‌ شود: ) آیا بعد از ایمان، و (اخوت و برادری در سایه آن،) کافر شدید؟! پس بچشید عذاب را، به سبب آنچه کفر می‌ ورزیدید! • و اما آنها که چهره هایشان سفید شده، در رحمت خداوند خواهند بود و جاودانه در آن می‌ مانند.» (برخی گفته‌اند: مقصود از «رحمة الله»، بهشت است.)

۶.۳ - روسفیدی

روسفیدی در قیامت، از آثار اعتصام به حبل الله است.
واعتصموا بحبل الله... • ولا تکونوا کالذین تفرقوا... • یوم تبیض وجوه... «و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید..... • ..... • و مانند کسانی نباشید که پراکنده شدند و اختلاف کردند (آن هم) پس از آنکه نشانه ‌های روشن (پروردگار) به آنان رسید! و آنها عذاب عظیمی دارند. • (آن عذاب عظیم) روزی خواهد بود که چهره ‌هایی سفید، و چهره ‌هایی سیاه می‌ گردد، اما آنها که صورت هایشان سیاه شده، (به آنها گفته می‌ شود:) آیا بعد از ایمان، و (اخوت و برادری در سایه آن،) کافر شدید؟! پس بچشید عذاب را، به سبب آنچه کفر می‌ ورزیدید.»

---

تشبیه اعتصام مؤمنان به حبل الله، به چنگ زدن گروهی به یک بند محکم است.
یـایها الذین ءامنوا... • واعتصموا بحبل الله جمیعـا... «ای کسانی که ایمان آورده ‌اید! آن گونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید! و از دنیا نروید، مگر اینکه مسلمان باشید! (باید گوهر ایمان را تا پایان عمر، حفظ کنید! ) • و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌ سازد شاید پذیرای هدایت شوید.» (آیه، در مقام تمثیل چگونگی اجتماع مؤمنان بر دین خدا و... به نحوه تمسک گروهی به ریسمان است که به طرف آنان رها شده که با تمسک به آن از سقوط و غرق شدن رهایی می‌یابند. اضافه شدن «حبل» به «الله» قرینه بر تمثیل یاد شده است.)

---

امام‌ خمینی با استناد به آیه (اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ) حبل‌الله را قرآن و پیامبر و اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) معرفی می‌کند و معتقد است، معتصم به حبل‌الله بر همه‌ قدرت‌ها غلبه می‌کند.
امام‌ خمینی یکی از مصادیق بارز ریسمان الهی را امام علی (علیه‌السلام) معرفی می‌کند و معتقد است از طریق اهل سنت چهار حدیث نقل شده که «حَبْلِ اللهِ» که مردم مامورند تمسک کنند علی بن ابی‌طالب است.
در روایتی در تعریف معصوم و حبل‌الله آمده که معصوم کسی است که به حبل‌الله تمسک می‌جوید و حبل‌الله هم قرآن کریم است و روز قیامت از معصوم جدا نمی‌شود؛ یعنی امام به سوی قرآن فرامی‌خواند و قرآن هم مردم را به سوی امام هدایت می‌کند.
امام‌ خمینی از جمله ثمرات اعتصام به حبل‌الله را عبارت از: پیوند اخوت بین ملت‌ها، همبستگی و حسن‌ظن به یکدیگر، و عنایت خدا به جامعه‌ای که اعتصام به حبل‌الله دارند.
ایشان یکی از شرایط خروج از مهجوریت قرآن را عمل به آیه اعتصام می‌داند؛ زیرا اگر به آن عمل بشود سیادت عالم مال مؤمنین و مسلمانان است.

---