آیات خمر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات مربوط به
حکم تحریم شراب را آیات خمر گویند.
مفسران، چهار
آیه قرآن را مربوط به حکم تحریم شراب دانسته‌اند:
۱. (و من ثمرات النخیل و الاعناب تتخذون منه سکرا و رزقا حسنا ان فی ذلک لآیة لقوم یعقلون)؛ «و از میوه‌های درختان
نخل و
انگور مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‌گیرید در این روشنی است برای جمعیتی که اندیشه می‌کنند».
۲. (یا ایها الذین آمنوا لا تقربوا الصلاة و انتم سکاری حتی تعلموا ما تقولون و لا جنبا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا و ان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لامستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا فامسحوا بوجوهکم و ایدیکم ان الله کان عفوا غفورا)؛ «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید در حالی که
مست هستید به
نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می‌گوئید و همچنین هنگامی که
جنب هستید، مگر اینکه مسافر باشید، تا
غسل کنید، و اگر بیمارید یا مسافر و یا" قضای حاجت" کرده‌اید و یا با زنان
آمیزش جنسی داشته‌اید و در این حال آب (برای
وضو و
غسل ) نیابید با
خاک پاکی
تیمم کنید، به این طریق که صورتها و دستها را با آن
مسح کنید،
خداوند بخشنده و آمرزنده است».
۳. (یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما و یسئلونک ما ذا ینفقون قل العفو کذلک یبین الله لکم الآیات لعلکم تتفکرون)؛ «درباره
شراب و
قمار از تو سؤال می‌کنند، بگو: "در آنها
گناه و زیان بزرگی است، و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بر دارد، (ولی) گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو می‌پرسند چه چیز
انفاق کنند؟ بگو: از ما زاد نیازمندی خود." این چنین خداوند
آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید! ».
۴. (یا ایها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون)؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید شراب و
قمار و بتها و از لام (که یک نوع بخت آزمایی بوده) پلیدند و از عمل شیطانند از آنها دوری کنید تا
رستگار شوید».
شرابخواری و میگساری در
زمان جاهلیت و قبل از ظهور
اسلام فوق العاده رواج داشت و به صورت یک بلای عمومی در آمده بود، تا آنجا که بعضی از
مورخان می‌گویند عشق عرب جاهلی در سه چیز خلاصه می‌شد:
شعر و
شراب و
جنگ !، و نیز از
روایات استفاده می‌شود که حتی بعد از
تحریم شراب مساله ممنوعیت آن برای بعضی از
مسلمانان فوق العاده سنگین و مشکل بود، تا آنجا که می‌گفتند:
«ما حرم علینا شی ء اشد من الخمر: هیچ حکمی بر ما سنگین‌تر از تحریم شراب نبود».
روشن است که اگر
اسلام می‌خواست بدون رعایت اصول روانی و اجتماعی با این بلای بزرگ عمومی به مبارزه برخیزد ممکن نبود، و لذا از روش تحریم تدریجی و آماده ساختن افکار و اذهان برای ریشه‌کن کردن میگساری که به صورت یک عادت ثانوی در
رگ و
پوست آنها نفوذ کرده بود، استفاده کرد، به این ترتیب که نخست در بعضی از سوره‌های مکی
اشاراتی به زشتی این کار نمود. «
سکر » گرچه در
لغت معانی مختلفی دارد، ولی در آیه ۶۷
سوره نحل به معنای مسکرات و
مشروبات الکلی است، و معنای مشهور آن همین است. قرآن در این آیه هرگز اجازه شراب سازی از
خرما و
انگور نداده بلکه با توجه به اینکه مسکرات را در مقابل
رزق حسن قرار داده اشاره کوتاهی به تحریم خمر و نامطلوب بودن آن نموده است، بنا بر این نیاز به این نداریم که بگوییم این آیه قبل از نزول تحریم شراب نازل شده و اشاره‌ای به حلال بودن آن است، بلکه به عکس، آیه، اشاره به حرام بودن آن می‌کند و شاید اولین اخطار در زمینه تحریم خمر باشد.
ولی از آنجا که عادت
زشت شرابخوری از آن ریشه دارتر بود که با این اشاره‌ها ریشه کن شود، بعلاوه شراب بخشی از درآمدهای اقتصادی آنها را نیز تامین می‌کرد لذا هنگامی که
مسلمانان به
مدینه منتقل شدند و نخستین
حکومت اسلامی تشکیل شد، دومین دستور در زمینه منع شرابخواری به صورت قاطعتری نازل گشت، تا افکار را برای تحریم نهایی آماده‌تر سازد، در این موقع بود که آیه ۲۱۹
سوره بقره نازل گردید، در این آیه ضمن اشاره به منافع اقتصادی مشروبات الکلی برای بعضی از جوامع همانند جامعه جاهلیت، اهمیت خطرات و زیانهای بزرگ آن را که به درجات از منافع اقتصادی آن بیشتر است یادآوری می‌شود.
به دنبال آن در
آیه ۴۳
سوره نساء به مسلمانان صریحا دستور داده شد که در حال مستی هرگز
نماز نخوانند تا بدانند با خدای خود چه می‌گویند. البته مفهوم این آیه آن نبود که در غیر حال نماز، نوشیدن شراب
مجاز بود، بلکه برنامه همان برنامه تحریم تدریجی و مرحله به مرحله بود، و به عبارت دیگر این آیه نسبت به غیر حال نماز ساکت بود و صریحا چیزی نمی‌گفت.
آشنایی مسلمانان به
احکام اسلام و آمادگی فکری آنها برای ریشه‌کن ساختن این مفسده بزرگ اجتماعی که در اعماق وجود آنها نفوذ کرده بود، سبب شد که در
آیه ۹۰
سوره مائده دستور نهایی با صراحت کامل و بیان قاطع که حتی بهانه جویان نیز نتوانند به آن ایراد گیرند نازل گردید.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات خمر».
