آراؤنا فی أصول الفقه (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آراؤنا فى اصول الفقة تألیف
آیت‌الله سیدتقی طباطبایی قمی، کتابی با موضوع
اصول فقه بوده و مباحث اصولی را با سبکی روان بیان کرده است.
![آرائنا]()
آراؤنا فى اصول الفقة تأليف آيت‌الله
سيد تقى طباطبايى قمى است. در اين اثر سه جلدى كليه مباحث اصول به صورت نسبتاً اجمالى و روان بيان شده است.
نگارنده چنان‌چه خودش در مقدمه كتاب مى‌گويد اين كتاب را براى اجابت خواست عده‌اى از شاگردان خود نوشته تا مباحث مهم اصول فقه را با زبانى ساده و به دور از هرگونه پيچيدگى ارايه نمايد.
نگارنده كتاب را در يك مقدمه پنج مقصد و يك خاتمه تنظيم كرده است. در مقدمه كلياتى از
علم اصول فقه و
الفاظ ارائه كرده و در مقاصد
اصول لفظی و عملى و مباحث
حجیت را بيان كرده و در خاتمه به بحث درباره چند
قاعده اصولی پرداخته است.
نويسنده ابتدا تعريفى از علم اصول فقه و موضوع اين علم ارائه كرده و سپس به بحث در مورد
وضع و كيفيت وضع معانى حرفى و مركبات پرداخته و علايم
حقیقت و مجاز و معناى
حقیقت شرعیه،
صحیح و اعم و
مشتق را بيان كرده است.
در ادامه به بحث درباره اوامر و دلالت
صیغه امر بر
فور و تراخی و معناى امر پس از نهى و معناى طلب و اراده در مورد
خداوند و ديدگاه‌هاى
امامیه و
اشاعره در اين باره و معناى و
تعبدی و
توصلی و فرق آنها در
قصد قربت و عدم آن بيان شده است.
در بخش بعدى مسأله
إجزاء و مجزى بودن
امر اضطراری از امر پس از آن بيان شده و مقدمه واجب و نحوه وجوب مقدمه نسبت به ذى‌المقدمه به عنوان
وجوب تبعی و
غیری مانند وجوب طهارات ثلاث (
وضو،
غسل و
تیمم) نسبت به وجوب نماز تبيين گرديده است. امر به شى‌ء مقتضى نهى از ضد، استحاله ترتب امرى به امر يا نهى ديگر، بيان متعلق امر، و بيان معناى
نسخ و وقوع آن در
قرآن از مباحث بعدى است.
در قسمت بعد نويسنده اقسام واجب مانند
واجب تخییری و
تعیینی،
واجب کفایی و
عینی و
واجب موسّع و
مضیّق را بيان كرده و شروع به بحث در مورد نواهى مى‌كند. در بحث از نواهى نگارنده ضمن بررسى دلالت
صیغه نهی بر حرمت و فساد، به بحث درباره
اجتماع امر و نهی پرداخته و حكم ارتكاب نهى در صورت اضطرار را بيان مى‌نمايد. وى همچنين به مفهوم نهى در عبادات و فرق آن با نهى در معاملات اشاره كرده و ديدگاه‌هاى برخى از اصوليين مانند
میرزای نائینی و
آخوند خراسانی را در اين زمينه با هم مقايسه كرده است.
بحث درباره مفاهيم و مفهوم داشتن يا نداشتن
شرط،
وصف،
غایت،
حصر،
عدد،
لقب و مباحثى درباره
عام و خاص و
تمسک به عام در شبهات مصداقیه، احكام
مطلق و مقید و
مقدمات حکمت و احكام
مجمل و مبین از ديگر مباحث مطرح شده در جلد اول از اين مجموعه است.
ابتدا به بحث درباره قطع پرداخته شده و
حجیت قطع و وجوب عمل به مقتضاى آن به دليل عقل بررسى گرديده است. در همين راستا نگارنده همچنين به بحث در مورد
تجری پرداخته و عقاب كردن بواسطه تجرى را مورد تجزيه و تحليل فقهى و اصولى قرار داده است. وى طريقيت قطع براى كشف
حکم شرعی را ذاتى قطع دانسته و
قطع قطّاع را حجت دانسته است. آنگاه به بحث در مورد
ظن پرداخته و امكان تعبد به ظن معتبر و حجيت آن را تبيين نموده است. در ادامه مباحث مربوط به ظن وى به
حجیت ظواهر به عنوان يكى از مصاديق ظن معتبر اشاره كرده و ادله عقلى و نقلى مبتنى بر حجيت ظواهر را ارايه نموده است.
حجیت قول لغوی،
حجیت اجماع منقول،
حجیت شهرت فتوائیه و
حجیت خبر واحد به عنوان مصاديقى ديگر از
ظنون معتبر از مباحث بعدى در اين مجلد از اين مجموعه است.
نويسنده استدلال‌هاى قرآنى متعددى مانند استناد به
آیه نبأ و
آیه نفر و آياتى مانند
آیه کتمان،
آیه سئوال و
آیه إذن و استناد روايى مانند ذكر روايات متعددى در اثبات حجيت خبر واحد ارايه نموده و مناقشات برخى از اصوليان را در مورد اين استدلالها نقل كرده و آنها را مورد ارزيابى قرار داده است. وى با فرض دليل انسداد قول به
حجیت مطلق ظن را نيز مورد تجزيه و تحليل قرار داده و پس از آن وارد مباحث مربوط به اصول عمليه مى‌شود. در ابتداى اين بخش از كتاب نويسنده به
اصل برائت و ادله عقلى و شرعى مبتنى بر آن پرداخته و
قبح عقاب بلابیان را به عنوان دليل عقلى و
حدیث رفع را به عنوان دليل شرعى مطرح كرده و سند و دلالت اين حديث را نيز بررسى نموده و برخى از تنبيهات مربوط به برائت را نيز بيان كرده است. بحث در مورد ادله عقلى و نقلى
احتیاط (اشتغال)،
دوران امر بین محذورین و جريان داشتن احتياط در چنين حالتى را نيز بررسى نموده است.
در بخش ديگرى از كتاب نويسنده به
شک در مکلف به با علم به جنس تكليف اشاره كرده و از اين منظر جهات ديگرى از اصل احتياط را مورد تجزيه و تحليل قرار داده است. تعريف
شبهه غیر محصوره و عدم امكان احتياط در اين فرض،
شک بین اقل و اکثر و جريان داشتن احتياط در اين فرض، شك در جزئيت و شرطيت يك تكليف و جريان داشتن اصل در اين فرض، شرايط جارى شدن
اصول عملیه در فرض شك و تحقيق در مورد ابعاد مختلف
قاعده لاضرر از مباحث پايانى جلد دوم از اين مجموعه است.
بحث درباره
اصل استصحاب است. ضمن ارايه ادله عقلى و نقلى مبتنى بر آن، به شرايط جريان اين اصل در تكاليف شرعيه و بيان اقوال مختلف علما در اين باره پرداخته شده و اقسام و حالات جارى شدن اين اصل بيان گرديده است.
آدرس آيات و روايات در پاورقى آمده است. فهرست مطالب هر يك از مجلدات در انتهاى همان جلد ذكر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۱/۱۰.
