آداب انفاق (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم بعضی از آداب
انفاق در راه خدا را ذکر می فرماید: بردباری و
گذشت در برابر برخورد ناصواب نیازمندان، انفاق بدون منت و
آزار رسانی، رعایت
اعتدال و میانه روی، با رغبت و
طیب خاطر انفاق کردن، حفظ
حیثیت دریافت کننده مال.
قرآن کریم می فرماید، انفاق بدون منت و
آزار رسانی درپی دارنده پاداش إلهی می باشد: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی لهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه
خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه
ترسی دارند، و نه
غمگین می‌شوند.
بردباری و
گذشت در برابر برخورد ناصواب نیازمندان و پرهیز از آزاررسانی به هنگام انفاق رفتاری
شایسته می باشد که خداوند در قرآن به آن تذکر فرموده: «قول معروف ومغفرة خیر من صدقة یتبعها اذی والله غنی حلیم» گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است، و خداوند، بی نیاز و بردبار است. (به کارگیری صفت «
حلیم » اشاره به این است که اگر انسان در مقام انفاق به نیازمندان، رفتار ناشایسته‌ای از آنان مشاهده کرد باید با بردباری و گذشت تحمل کند.
)
انفاق بدون
منت ، درپی دارنده پاداش‌های والا و ویژه الهی است: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی لهم اجرهم عند ربهم ولا خوف علیهم ولا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه
ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند
و قرآن کریم مؤمنان را از انفاق با منت نهی می فرماید: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن...» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ...
باطل نسازید! ... .
خداوند متعال می فرماید که منت در انفاق موجب بطلان آن می گردد: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن...» ای کسانی که
ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... .
منت در انفاق، موجب محرومیت انسان از هدایت الهی می شود: «یـایها الذین ءامنوا لاتبطـلوا صدقـتکم بالمن... والله لایهدی القوم الکـفرین» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت ... باطل نسازید! ... و خداوند، جمعیت کافران را
هدایت نمیکند.
به فرموده قرآن کریم، رعایت
اعتدال و میانه روی از آداب و صفات شایسته در انفاق می باشد: «وانفقوا فی سبیل الله ولاتلقوا بایدیکم الی التهلکة واحسنوا ان الله یحب المحسنین » و در اره خدا انفاق کنید!و (با ترک انفاق)، خود را به دست خود، به
هلاکت نیفکنید! و
نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد.(«محسنین» به «مقتصدین» تفسیر شده است.
)
«... ویسـلونک ماذا ینفقون قل العفو...»... و از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از مازاد نیازمندی خود. ... . (در روایات مختلفی از
امام صادق و
امام باقر علیهما السلام «
عفو » به معنای حد وسط، کفاف،
قصد و اعتدال معنا شده است.
)
«ولاتجعل یدک مغلولة الی عنقک ولاتبسطها کل البسط...» هرگز دستت را بر گردنت
زنجیر مکن (و ترک انفاق و
بخشش منما) و بیش از حد آنرا مگشا... .
>
«وعباد الرحمـن... • والذین اذا انفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا وکان بین ذلک قواما» بندگان خاص خداوند رحمن ... کسانی هستند که هر گاه انفاق کنند نه
اسراف می‌کنند و نه سختگیری، بلکه در میان این دو حد اعتدالی دارند.
با رغبت و
طیب خاطر انفاق کردن از
آداب پسندیده آن می باشد: «لیس البر ان تولوا وجوهکم قبل المشرق والمغرب ولـکن البر من ءامن بالله... وءاتی المال علی حبه...» نیکی (تنها) این نیست (که به هنگام
نماز ) صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما از مسأله
قبله و تغییر قبله باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا... ایمان دارند ... و مال (خود) را با علاقه ای که به آن دارند ...
انفاق می‌کنند ... .
«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون وما تنفقوا من شیء فان الله به علیم» هرگز به (
حقیقت ) نیکوکاری نمی‌رسید مگر اینکه از آنچه دوست می‌دارید (در راه خدا) انفاق کنید، و آنچه انفاق می‌کنید خداوند از آن با خبر است. .
«ویطعمون الطعام علی حبه مسکینا ویتیما واسیرا» و غذای (خود) را با اینکه به آن
علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و
یتیم و اسیر می‌دهند.
حفظ
حیثیت دریافت کننده مال، از آداب انفاق می باشد: «الذین ینفقون امولهم فی سبیل الله ثم لایتبعون ما انفقوا منا ولا اذی... • قول معروف ومغفرة خیر من صدقة یتبعها اذی...» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده اند،
منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند،...•گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها)، از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد، بهتر است، ... .
«یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولاتیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بـاخذیه الا ان تغمضوا فیه واعلموا ان الله غنی حمید» ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق
تجارت ) به دست آورده اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام
پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی
اغماض و
کراهت ! و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته
ستایش است. (دادن کالاهای نامرغوب، نوعی توهین به شخصیت محتاج است و ازاین رو می‌فرماید: همان گونه که خود، آن را نمی‌پسندید به دیگران نیز ندهید.)
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۲۵۸، برگرفته از مقاله «آداب انفاق».
