• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یَنْطِقُ‌ (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





یَنْطِقُ‌:(وَ ما يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى)
«یَنْطِقُ‌» از مادّۀ «نطق» به معنى «سخن گفتن» است، سخن گفتنى كه بر مقصود و مراد دلالت كند، چنان‌كه گفته مى‌شود: نطق الكتاب، يعنى كتاب مطلب را بيان كرد و توضيح داد، بنابراين كتابى كه مورد مطالعه قرار مى‌گيرد و بر مقصودى دلالت مى‌كند و خواننده نيز مطالب آن را درمى‌يابد «ناطق» گفته مى‌شود.



به موردی از کاربرد «یَنْطِقُ‌» در قرآن، اشاره می‌شود:

۱.۱ - یَنْطِقُ‌ (آیه ۳ سوره نجم)

(وَ ما يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى)
«و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‌گويد.»


۱.۲ - یَنْطِقُ‌ در المیزان و مجمع‌البیان

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‌ إِنْ هُوَ إِلّا وَحْيٌ يوحى‌) منظور از كلمه هوى هواى نفس و رأى و خواسته آن است، و جمله ما ينطق هر چند مطلق است، و در آن نطق به طور مطلق نفى شده، و مقتضاى اين اطلاق آن است كه هواى نفس از مطلق سخنان پیغمبر نفی شده باشد (حتى در آن سخنان روزمره‌اى كه در داخل خانه‌اش دارد)، و ليكن از آن‌جايى كه در اين آيات خطاب صاحبتان به مشركين است، مشركينى كه دعوت او را و قرآنى را كه برايشان مى‌خواند دروغ و تقول و افتراى بر خدا مى‌پنداشتند، لذا بايد به خاطر اين قرینه مقامى بگوييم:
منظور اين است كه آن جناب در آن‌چه كه شما مشركين را به سوى آن مى‌خواند، و آن‌چه كه از قرآن برايتان تلاوت مى‌كند، سخنانش ناشى از هواى نفس نيست، و به رأى خود چيزى نمى‌گويد، بلكه هر چه در اين باب مى‌گويد وحيى است كه خداى تعالى به او مى‌كند.


۱.۳ - یَنْطِقُ‌ در تفسیر نمونه

مکارم شیرازی در تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيۀ مورد بحث، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را از سخن گفتن بيهوده و از روى هواى نفس مبرّا دانسته، مى‌گويد:
(وَ ما يَنْطِقُ عَنِ اَلْهَوى)
«او هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‌گويد.»
اين جمله، نفى نسبت کهانت است، چرا كه كاهنان افرادى هواپرست و هوسبازند و سرچشمۀ گمراهی‌ها غالبا پيروى از هواى نفس است.
در آيۀ ۲۹ سوره جاثیه آمده است:
(هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ‌)
«اين كتاب ماست كه به حق با شما سخن مى‌گويد (و اعمال شما را بازگو مى‌كند).»
بعضى از مفسران احتمال داده‌اند كه منظور از كتاب در آيۀ فوق «كتاب آسمانى» است كه بر آن [[]] امّت نازل شده، ولى ظاهر آيه مخصوصا با توجه به آيۀ بعد، همان نامۀ اعمال است و اكثر مفسران نيز بر همين عقيده هستند.
همچنين در آيۀ ۶۵ سوره انبیاء، آن‌جا كه بت‌پرستان، ابراهیم (علیه‌السلام) را حاضر كردند و به او گفتند: آيا تو اين كار را با خدايان ما كرده‌اى‌؟ ابراهيم آن‌چنان جوابى گفت كه آن‌ها را سخت در محاصره قرار داد، محاصره‌اى كه قدرت بر نجات آن نداشتند، او گفت: بلكه اين كار را اين بت بزرگ آن‌ها كرده باشد،
(فَسْئَلوهُمْ إِنْ كانوا يَنْطِقونَ‌)
«از آن‌ها سؤال كنيد اگر سخن مى‌گويند.»
«ينطقون» (در اين آيه) از مادّۀ «نطق» به معنى «سخن گفتن» است كه شرح لازم در اين باره گفته آمد.


۱. نجم/سوره۵۳، آیه۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۱۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۲۳۹.    
۴. نجم/سوره۵۳، آیه۳.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ج۱، ص۵۲۶.    
۶. نجم/سوره۵۳، آیه۳-۴.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۲.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۷۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۶۱.    
۱۱. جاثیه/سوره۴۵، آیه۲۹.    
۱۲. انبیاء/سوره۲۱، آیه۶۳.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌ ط-دار الکتب الاسلامیه، ج۱۳، ص۴۳۸.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌ ط-دار الکتب الاسلامیه، ج۲۱، ص۲۸۰.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌ ط-دار الکتب الاسلامیه، ج۲۲، ص۴۸۰.    



• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ینطق»، ج۴، ص ۴۷۱.


رده‌های این صفحه : لغات سوره نجم | لغات قرآن




جعبه ابزار