نَظَر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَظَر (به فتح نون و ظاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای نگاه کردن و
تدبّر است و به معنای
انتظار نیز آید. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
اِنْظار (به کسر الف و سکون نون) و
نَظِرة (به فتح نون و کسر ظاء) به معنای
مهلت دادن و تاخیر انداختن است که نوعی
انتظار و نگاه کردن می‌باشد.
'''
نَظَر''
به معنای نگاه کردن است و گاهی مراد از آن
تدبّر و تامّل و دقت است و گاهی مراد
معرفت حاصله بعد از فحص و تامّل است.
نَظَر به معنی
انتظار نیز آید، «
نَظَرَ الشی‌ء:
انتظره».
(وَ اِذا ما اُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ اِلی بَعْضٍ) (و هنگامى كه
سوره‌ای نازل مى‌شود، بعضى از آنها
[منافقان] به يكديگر نگاه مى‌كنند)
مراد نگاه عادی است.
(وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ) مراد تامل و دقّت است، یعنی: «هر
نفس تامّل کند برای فردا چه از پیش فرستاده است».
همچنین آیاتی از قبیل:
(اَ فَلا یَنْظُرُونَ اِلَی الْاِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ) (آيا آنان به
شتر نمى‌نگرند كه چگونه آفريده شده است؟! )
(اَ وَ لَمْ یَنْظُرُوا فِی مَلَکُوتِ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ...) (آيا در ملكوت آسمان‌ها و زمين و حاكميت مطلق
خداوند بر آنها، و آنچه خدا آفريده است، از روى دقّت و
عبرت نظر نيفكندند؟!)
آیه‌ای است راجع به
نظر خدا نسبت به بندگان:
(وَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ) مراد از آن
رحمت است، یعنی: «خدا با آنها سخن نگوید و به آنها رحم نمی‌کند».
راغب گوید مراد از آن
احسان و افاضه
نعمت است.
طبرسی فرموده: آیه دلالت دارد بر آنکه «
نظر» چون با حرف الی
متعدی شود معنی
رؤیت نمی‌دهد، ولی در کتب
لغت «
نظر الیه» را به معنی نگاه کردن گفته‌اند.
در آیه
(لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا) (نگوييد: «راعنا»؛ بلكه بگوييد: «انظرنا»)
نیز مراد رحمت و مراعات حال است.
(وَ ما یَنْظُرُ هؤُلاءِ اِلَّا صَیْحَةً واحِدَةً) «اینها منتظر نیستند مگر به یک
صیحه».
(فَهَلْ یَنْظُرُونَ اِلَّا سُنَّتَ الْاَوَّلِینَ) «پس آیا جز طریقه پیشینیان را
انتظار دارند».
(فَاَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انْتَظِرْ اِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ) (از آنها روى بگردان و منتظر باش؛ آنها نيز منتظرند).
اِنْظار: به معنی مهلت دادن و تاخیر‌انداختن است که نوعی
انتظار و نگاه کردن می‌باشد.
(فَکِیدُونِی جَمِیعاً ثُمَّ لا تُنْظِرُونِ) «همگی به من
حیله کنید و مهلتم ندهید».
(قالَ اَنْظِرْنِی اِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ) «گفت: تا روزی که مردم برانگیخته شوند، مهلتم بده».
(فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ) «
عذاب از آنها کم نمی‌شود و مهلت داده نمی‌شوند».
نَظِرة: به معنی تاخیر و
امهال است.
(وَ اِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ اِلی مَیْسَرَةٍ) «اگر
قرض‌دار در تنگی باشد، پس وظیفه مهلت دادن است، تا وسعت یافتن».
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "نظر"، ج۷، ص۸۱.
