قَضاء (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قَضاء (به فتح قاف) از واژگان قرآن کریم به معانی اراده، حکم و الزام، إعلام و خبر دادن، تمام کردن و فعل است.
این لفظ در قرآن مجید در چندین معنا به کار رفته که هر یک نوعی فیصله دادن و تمام کردن است: اراده، حکم و الزام، اعلام و خبردادن، تمام کردن و فعل است.
مشتقات قَضاء که در آیات قرآن آمده عبارتند از:

---

قَضاء در اصل به معنی فیصله دادن به امر است قولی باشد یا فعلی از خدا باشد یا از بشر.
قاموس آن را حکم، صنع، حتم و بیان معنی کرده است.

---

به مواردی از قَضاء که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - قَضی‌ (آیه ۱۱۷ سوره بقره)

(وَ اِذا قَضی‌ اَمْراً فَاِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ‌)
(و هنگامى كه فرمان وجود چيزى را صادر كند، تنها مى‌گويد: «موجود باش!» و آن، چيز، بى‌درنگ موجود مى‌شود.)
طبرسی ذیل این آیه فرموده: قضا و حکم نظیر هم‌اند و اصل آن به معنی فیصله دادن و محکم کردن شی‌ء است.
در آیه دیگر به جای «قضی» اراده آمده است‌. (اِنَّما اَمْرُهُ اِذا اَرادَ شَیْئاً اَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ‌) (فرمان او چنين است كه هرگاه چيزى را اراده كند، تنها به آن مى‌گويد: «موجود باش!»، آن نيز بى‌درنگ موجود مى‌شود.)

۲.۲ - قَضی‌ (آیه ۲۳ سوره اسراء)

(وَ قَضی‌ رَبُّکَ اَلَّا تَعْبُدُوا اِلَّا اِیَّاهُ‌)
«پروردگار تو حکم کرده که جز او را نپرستید.»

۲.۳ - قَضَیْنا (آیه ۴ سوره اسراء)

(وَ قَضَیْنا اِلی‌ بَنِی اِسْرائِیلَ فِی الْکِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الْاَرْضِ مَرَّتَیْنِ...)
«به بنی‌اسرائیل در کتاب اعلام کردیم که حتما حتما دو بار در زمین افساد خواهید کرد.»

۲.۴ - قَضَیْنا (آیه ۶۶ سوره حجر)

(وَ قَضَیْنا اِلَیْهِ ذلِکَ الْاَمْرَ...)
«به لوط (علیه‌السّلام) آن کار را اعلام کردیم.»

۲.۵ - قَضی‌ (آیه ۲۹ سوره قصص)

(فَلَمَّا قَضی‌ مُوسَی الْاَجَلَ وَ سارَ بِاَهْلِهِ...)
«چون موسی مدت را تمام کرد و با اهلش به راه افتاد...»

۲.۶ - قَضَیْتُمْ‌ (آیه ۲۰۰ سوره بقره)

(فَاِذا قَضَیْتُمْ‌ مَناسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللَّهَ‌)
(و هنگامى كه مناسک حجّ خود را انجام داديد، خدا را ياد كنيد...)

۲.۷ - قَضی‌ (آیه ۳۷ سوره احزاب)

(فَلَمَّا قَضی‌ زَیْدٌ مِنْها وَ طَراً... إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَ طَرًا...)
(هنگامى كه زید نيازش را از آن زن به سر آورد و از او جدا شد...)
طبرسی فرموده: کسی که به خواسته‌اش برسد گویند: «قضی وطره»

۲.۸ - قاضٍ (آیه ۷۲ سوره طه)

(فَاقْضِ‌ ما اَنْتَ‌ قاضٍ‌)
«بکن هر چه می‌کنی.»

۲.۹ - فَقَضی‌ (آیه ۱۵ سوره قصص)

(فَوَکَزَهُ مُوسی‌ فَقَضی‌ عَلَیْهِ‌)
(موسى مشت محكمى بر سينه او زد و كار او را ساخت و بر زمين افتاد و مُرد.)

۲.۱۰ - لِیَقْضِ‌ (آیه ۷۷ سوره زخرف)

(وَ نادَوْا یا مالِکُ‌ لِیَقْضِ‌ عَلَیْنا رَبُّکَ قالَ اِنَّکُمْ ماکِثُونَ‌)
«گویند‌ ای مالک پروردگارت کار را بر ما تمام کند و ما را بمیراند گوید شما ماندنی هستید.»

۲.۱۱ - یُقْضی‌ (آیه ۳۶ سوره فاطر)

(لا یُقْضی‌ عَلَیْهِمْ فَیَمُوتُوا)
«کار آنها تمام کرده نمی‌شود تا بمیرند.»

۲.۱۲ - فَقَضاهُنَ‌ (آیه ۱۲ سوره فصلت)

(فَقَضاهُنَ‌ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ‌)
«پرداخت آنها را و تمام کرد، هفت آسمان در دو دوران.»
در اقرب الموارد آمده: «قضی الشی‌ء» کار را به طور محکم انجام داد.

۲.۱۳ - اقْضُوا (آیه ۷۱ سوره یونس)

(فَاَجْمِعُوا اَمْرَکُمْ وَ شُرَکاءَکُمْ‌... ثُمَ‌ اقْضُوا اِلَیَّ وَ لا تُنْظِرُونِ‌)
(شما اگر مى‌توانيد توانايى خود و معبودهايتان را جمع كنيد؛ سپس هيچ‌چيز از امورتان بر شما پوشيده نماند؛ و تمام جوانب كارتان را بنگريد؛ سپس به حيات من پايان دهيد، و لحظه‌اى مهلتم ندهيد!...)

۲.۱۴ - الْقاضِیَةَ (آیه ۲۷ سوره حاقه)

(یا لَیْتَها کانَتِ‌ الْقاضِیَةَ)
کافر در آخرت می‌گوید: «ای کاش مرگ دنیا کار مرا تمام می‌کرد و دیگر زنده نمی‌شدم.»

۲.۱۵ - مَقْضِیًّا (آیه ۲۱ سوره مریم)

(وَ کانَ اَمْراً مَقْضِیًّا)
«مقضی به معنی تمام شده و حتمی است.»

۲.۱۶ - قُضِیَ‌ (آیه ۴۱ سوره یوسف)

(قُضِیَ‌ الْاَمْرُ الَّذِی فِیهِ تَسْتَفْتِیانِ‌)
(و مطلبى كه درباره آن از من نظر خواستيد، قطعى و حتمى است.)

---