• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قَدْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





قَدْر (به فتح قاف)، قُدْرَت (به ضم قاف) و مُقدرة (به ضم میم) از واژگان نهج البلاغه به معنای توانائی، تنگ گرفتن، اندازه‌گیری و‌ اندازه است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
قِدر (به کسر قاف) به معنای دیگ.
قَدَر (به فتح قاف و دال) به معنای اندازه‌ گیری‌های خداوند است در نظام خلقت.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره خداوند متعال و ... از این واژه استفاده نموده است.



قَدر، قُدرت و مُقدرة (بر وزن عقل) به معنای توانایی، تنگ گرفتن، اندازه‌گیری و‌ اندازه آمده است.
قِدر (مثل جسر) به معنای دیگ است.
قضاء و قدر،‌ اندازه‌ گیری‌های خداوند است در نظام خلقت که در «قضا و قدر» آمده است.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - قَدَرْتَ - حکمت ۷ (درباره عفو)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۷ فرموده است:
«إِذا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّكَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ.»
«چون بر دشمنت قادر شدی و بر او دست یافتی، عفو از او را شکر قدرتت قرار بده.» این‌جا «قدر» به معنای توانایی است که در «عفو» گذشت.


۲.۲ - فَتُقَدِّرَهُ - خطبه ۱۸۶ (حق تعالی)

درباره حق تعالی فرموده است:
«لا تَنالُهُ الاَْوْهامُ فَتُقَدِّرَهُ، وَ لا تَتَوَهَّمُهُ الْفِطَنُ فَتُصَوِّرَهُ.»
«وهم و خیال‌ها به او نرسد تا او را‌ اندازه‌گیری کند، و زیرکان علم او را به فهم نیاورند تا تصوّرش نمایند.»

۲.۳ - قَدْرِ - حکمت ۱۳۳ (یاری خدا)

و در حکمت ۱۳۳ نیز فرموده است:
«تَنْزِلُ الْمَعونَةُ عَلَى قَدْرِ الْمَؤونَةِ.»
«یاری خدا و نعمت او به قدر لازم نازل شود.»

۲.۴ - لِلْمَقاديرِ - حکمت ۱۶ (مرگ)

و در حکمت ۱۶ فرموده است:
«تَذِلُّ الاُْمورُ لِلْمَقاديرِ، حَتَّى يَكونَ الْحَتْفُ في التَّدْبِيرِ.»
«کارها در مقابل مقدّرات چنان خاضع و بی‌تاثیر هستند تا جائیکه تدبیر نجات، منجّر به مرگ می‌شود.»


مواردی این ماده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۴۴۹.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۵۷.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۷۰، حکمت ۷.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۵۳، حکمت ۱۰.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۰، حکمت ۱۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۷۳۵.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۵.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۸۹.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۶.    
۱۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۰۹.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه ت الحسون، ص۴۲۶، خطبه ۱۸۶.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۴۵، خطبه ۱۸۱.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۷۴، خطبه ۱۸۶.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۲۵، خطبه۱۸۶.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۶۶.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۹۰.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ۲۱۲.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۸۸.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۸۰.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۶، حکمت ۱۳۳.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ص۱۸۵، حکمت ۱۳۹.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۹۴، حکمت ۱۳۹.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۹، حکمت ۱۳۹.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۳۸.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۳۸-۵۳۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۱۴۳.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۱۱.    
۳۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۳۷.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه ت الحسون، ص۷۷۱، حکمت۱۲.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۵۴، حکمت۱۵.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۱، حکمت۱۶.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۵، حکمت۱۶.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۹.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۱۹.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۱۱۵.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۳۲.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۱۲۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قدر»، ج۲، ص۸۴۶.    






جعبه ابزار