صحابه نزد شیعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عدالت
صحابه یکی از مهمترین مسائلی است که بین
مکتب تشیع با
اهل سنت اختلافات جدی وجود دارد و سوالاتی که شیعه در این رابطه از اهل سنت دارد، این
اعتقاد را به تناقض کشانده است. در این مقاله باید نظر شیعه را نسبت به صحابه روشن ساخت تا علاوه بر شناخت دیدگاه تشیع نسبت به صحابه، به اعتراضات بدون دلیل دیگران به عقیده شیعه پاسخ داده شود.
شیعه، نسبت به صحابه نظری جز آنچه که از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و
اهل بیت علیه‌السّلام بیان شده نظری ندارند. بلکه شیعه
عدالت،
نفاق، فسق برخی از صحابه با ملاک‌های حق سنجیده و نظر خود را نسبت به حالات صحابه اعلام می‌کنند. از جمله این ملاک‌ها اطاعت و نافرمانی صحابه از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است. قطعا شیعه افرادی که خود را به نام صحابه در کنار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم قرار می‌دادند را بدون سنجش
اطاعت و فرمانبرداری دارای صفت عدالت نمی‌دانند.
اما سوال این است که آیا اصحاب نافرمانی از دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم داشتند یا خیر؟ در پاسخ باید به چند نمونه از این نافرمانی‌های صحابه اشاره کنیم تا بدانیم که صرف صحابی بودن ملاک عدالت نیست:
ابوبکر به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم گفت: من از فلان محل می‌گذشتم، مردی (ذوالثدیه یا عبدالله بن ذوالخو یصیره) را که با کمال
خضوع و
خشوع نماز می‌خواند، دیدم. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: برو او را بکش.
ابوبکر رفت ولی او را به بهانه‌ی اینکه در
رکوع است، نکشت و برگشت. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به عمر دستور داد تا آن فرد را بکشد. او نیز رفت و آمد و به بهانه اینکه در
سجده است، او را نکشت و دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را اجرا نکرد. این بار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به امیرالمومنین
علی علیه‌السّلام دستور داد تا او را بکشد. ایشان برای اجراء دستور آن حضرت رفت ولی آن فرد را نیافت.
همچنین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مورد او فرمود: این مرد و اصحاب او
قرآن می‌خوانند، اما قرآن از گلوی آنها تجاوز نمی‌کند و آنها از دین بیرون می‌روند، همچنان که تیر از کمان می‌گذرد، و باز نمی‌گردد، آنها را بکشید، آنها بدترین مردم هستند.
وقتی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
اسامه بن زید را امیر لشگر قرار داد بسیاری از اصحاب ناراحت شدند و به این
حکم راضی نبودند تا اینکه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در حالی که مریضی برایشان سخت شده بود بر
منبر رفتند و فرمودند: نارضایتی شما نسبت به
پدر او نیز بود اما او و پدرش لیاقت این امارت را دارند.
وقتی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در اواخر عمر خود ظاهر شدن اختلاف اصحاب را مشاهده کرد برای فیصله دادن به منازعات دستور داد تا قلم و دواتی آماده کنند تا آن حضرت مطلبی بنویسند که دیگر اختلافی صورت نگیرد و لی برخی از
صحابه به شعار حسبنا کتاب الله مانع از اجرای دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شدند.
در گزارشات تاریخی معتبر پس از دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم برای آوردن قلم و دوات، یکی از صحابه، مخالفت خود را با اهانت به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اعلام می‌کند و می‌گوید: این مرد
هذیان می‌گوید
و یا اینکه درد و
رنج مریضی براو غلبه یافته است.
پیروی از
اهل بیت صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم : یکی دیگر از ملاک‌هائی که
شیعه برای سنجش صحابه در نظر می‌گیرد متابعت از اهل بیت علیه‌السّلام است. ما به راحتی می‌توانیم از این ملاک به شناخت صحابه عادل و
منافق و فاسق پی ببریم. واضح است که بسیاری از صحابه
ولایت و
امامت علی علیه‌السّلام را بر نمی‌تافتند. این مطلب از رفتار بسیاری از صحابه واضح می‌شود. عموم مردم نیز به تبع سران منافق از صحابه یا سکوت می‌کردند و یا سرکوب می‌شدند. به عنوان نمونه به این
حدیث به نقل از امیرالمومنین علی علیه‌السّلام توجه کنید:
وقتی رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم وفات کردند و مردم به
ابوبکر توجه کردند وبا او
بیعت کردند،
فاطمه سلام‌الله‌علیهم را سوار بر مرکب نمودم و دست حسنین علیه‌السّلام را گرفتم و هیچ یک از اهل بدر و سابقین از
مهاجرین و انصار را رها نکردم مگر اینکه ایشان را به حق خویش قسم دادم و به یاریم فراخواندم در حالی که هیچ یک از مردم دعوتم را اجابت نکردند جز چهار تن،
زبیر و
سلمان و
ابوذر و
مقداد . (لما قبض رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و مال الناس الی ابی
بکر فبایعوه، حملت فاطمة واخذت بید الحسن والحسین، ولم ادع احدا من اهل بدر واهل السابقة من المهاجرین والانصار، الاناشدتهم الله حقی ودعوتهم الی نصرتی، فلم یستجب لی من جمیع الناس الااربع رهط: الزبیر وسلمان وابوذر ومقداد)
در این بیان، دعوت‌شدگان به نصرت امیرالمومنین علیه‌السّلام افراد معمولی نبودند؛ بلکه اهل بدر که ۳۱۳ نفر در
جنگ شرکت داشته‌اند و همچنین مهاجرین و انصار با سابقه می‌باشند که همگی معاشرت طولانی با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم داشته‌اند. ایشان کسانی هستند که در
حجة الوداع حضور داشتند و اعلام ولایت و امامت امیرالمومنین
علی علیه‌السّلام را در غدیر خم از زبان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شنیده‌اند. با این حال این افراد با سابقه پیمان شکنی کردند. یعنی شیعه صحابه را طبق این ملاک به صحابه با وفا و
صحابه پیمان شکن تقسیم می‌کنند و این مطلب را با ادله مختلف اثبات می‌کنند.
شیعه همیشه به صحابه‌ای که بر پیمان خود ثابت قدم بودند و در این راه تلاش نمودند و دین فروشی نکردند، احترام ویژه‌ای قائل است. به اسامی تعدادی از صحابه اشاره می‌کنیم تا روشن شود که صحابه به جناح اموی و عثمانی منحصر نیست بلکه این اصحاب
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از مدافعین حق علی علیه‌السّلام محسوب می‌شوند و احترام این صحابه نزد
اهل سنت نیز قابل خدشه نمی‌باشد:
۱.
سلمان فارسی۲.
ابوذر غفاری۳.
مقداد بن عمرو۴.
عمار بن یاسر۵.
حذیفه بن یمان۶.
سهل بن حنیف۷.
عثمان بن حنیف۹.
عبدالله بن مسعود۱۰.
ابوالهیثم بن تیهان۱۱.
ابوایوب انصاری۱۲.
خزیمة بن ثابت۱۳.
جابر بن عبدالله انصاری۱۴.
ابوسعید خدری۱۵.
عبادة بن صامت۱۶.
قیس بن سعد بن عبادة۱۷.
عمرو بن حمق۱۸.
عمران بن حصین۱۹.
بریدة اسلمی۲۰.
بلال۲۱.
زید بن حارثه۲۲.
اسامة بن زید۲۳.
عبدالله بن عباس۲۴.
عبدالله بن سلام۲۵.
ابو رافع۲۶.
حبیب بن مظاهر اسدی۲۷.
خباب بن ارت۲۸.
ام هانی۲۹.
ام سلمه۳۰.
ام ایمن
شیعه اصحاب را به دو قسم
مومن و
منافق تقسیم می‌کند بلکه به سه قسم مومن و منافق و مریض القلبی که منتظر سوء استفاده و فرصت طلبی است. در نتیجه
احترام اصحاب نزد شیعه بستگی به عملکرد ایشان و متابعت از ملاک‌های حق دارد و اینکه گفته شده شیعه صحابه را دشنام می‌دهند و
دشمن می‌شمارند دروغی بیش نیست. از شواهد احترام شیعه به صحابه، ادعیه‌ای است که شیعه از
امامان خویش دریافت نموده و با آن ادعیه خدا را می‌خوانند و از اصحاب منتخب تجلیل می‌کنند، مانند دعای
امام زین العابدین علیه‌السّلام که می‌فرماید:
اللهم صل علی محمد خاتم النبیین و تمام عدة المرسلین و علی آله الطیبین الطاهرین و اصحابه المنتجبین.
از
امام صادق علیه‌السّلام روایت شده که: هر کس
سوره همزه را بخواند، ده حسنه دارد به مقدار کسانی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و اصحابش را تمسخر می‌کردند.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «صحابه نزد شیعه».
