سَرَب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَرَب (به فتح سین و راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای رفتن در سرازير و نيز محل سرازير است.
مشتقات سرب که در آیات قرآن استعمال شده عبارتند از:
سارِب به معنای راه رونده؛
سَراب (به فتح سین) به معنای شى‌ء بى حقيقت و چيز كاذب است.
سَرَب به معنای رفتن در سرازير و نيز محل سرازير است. چنانكه
راغب گفته است.
به مواردی از
سَرَب که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(نَسِيا حُوتَهُما فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَباً) يعنى: «
ماهی خود را فراموش كردند پس راه خويش را سرازير به
دریا پيش گرفت (به طور سرازيرى رفت).»
ظاهرا «
سَرَب»
مصدر و تميز است.
به معنای راه رونده است.
راغب گويد: «
السارب: الذاهب فِي سَرْبِهِ أَيْ طَرِيقِهِ»
گوئى يک نوع آسانى و راحت رفتن در آن ملحوظ است كه سرازيرى در معنى اوّلى آن قيد شده.
(سَواءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَ سارِبٌ بِالنَّهارِ) «در علم خدا مساوى است آن‌كه پنهانى سخن گويد و آن‌كه آشكارا و آن‌كه در
شب پنهان می‌شود و در
روز روشن راه می‌رود.»
سَراب به معنای شى‌ء بی‌حقيقت و چيز كاذب است.
اهل لغت گويند: زمين شوره‌زار كه در
آفتاب می‌درخشد و از دور به
آب مى‌ماند.
راغب گويد: آن است كه در
بیابان می‌درخشد ... و سراب در بى حقيقت بودن مثل شراب است در آنچه حقيقت دارد.
طبرسی فرموده: سراب شعاعى است كه در وقت
ظهر آب جارى به نظر می‌آيد. و چون در نظر بيننده مثل آب، جارى می‌شود لذا سراب گفته شده.
راغب علت تسميه را مرور در نظر انسان دانسته است.
اين كلمه فقط دو بار در قرآن آمده است.
(وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً ...) «آنان كه
کافر شدند اعمالشان مانند سرابى است در بيابانى كه
تشنه آن را آب پندارد.»
(وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً) (و كوه‌ها به حركت درمى‌آيد و متلاشى مى‌شود و به صورت سرابى خواهد شد.)
از اين آيه به دست می‌آيد كه
روز قیامت كوه‌ها در نظر بيننده كوه‌اند ولى اگر به نزديک آن‌ها رود مى‌بيند غباراند كه
کوه مى‌نمايند كه به حكم
(وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ) ريز ريز شده و بصورت پشم رنگين حلّاجى شده در آمده‌اند.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سرب»، ج۳، ص۲۴۸.
