رشد (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رُشْد (به ضم راء و سکون شین) و
رَشَد: (به فتح راء و شین) از
واژگان قرآن کریم به معنای
هدایت، نجات، صلاح و كمال است.
مشتقات
رشد که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
رَشاد (به فتح راء) به معنى رشد یعنی طریق صواب است.
راشِد (به کسر شین) اسم فاعل از
رشد به معنای توصیف شدگان به
ایمان در قلب و
رشد یافتگان و هدایت شدگان به
بهشت.
رَشید (به فتح راء) به معنای صاحب رشد و گاهی به معنای مرشد است.
رُشْد و
رَشَد (بر وزن قُفْل و فَرَس) به معانی هدايت، نجات، صلاح و كمال است.
در
مفردات و
قاموس و
اقرب هر دو وزن به يک معنى است.
فیومی در
مصباح رشد را صلاح و رسيدن به صواب گفته است.
راغب گويد: آن خلاف غىّ است و به جاى هدايت به كار رود.
مجمع ذيل آيه
(وَ هَيِّئْ لَنا مِنْ أَمْرِنا رَشَداً) نقل كرده
رشد و نجات هر دو به يک معنى‌اند.
قاموس و اقرب آن را هدايت و استقامت در طريق
حق گفته‌اند.
به مواردی از
رُشْد که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
مثل
(لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ) «اجبارى در دين نيست كه دخول در باطل از هدايت تميز يافته است.»
در قرآن مجيد با
غیّ،
ضرر و
شرّ مقابل آمده است.
مثل
(قُلْ إِنِّي لا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَداً) (بگو: من مالک زيان و هدايتى براى شما نيستم.)
(وَ أَنَّا لا نَدْرِي أَ شَرٌّ أُرِيدَ بِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَمْ أَرادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَداً) يعنى: «بگو من براى شما نه ضررى قادرم و نه صلاحى و ما نمی‌دانيم كه براى مردم شرّى اراده شده يا
پروردگارشان براى آنها صلاحى خواسته.»
رشد در آيه
بقره بر وزن قُفْل و در دو آيه
جنّ بر وزن فَرَس است.
(إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً • يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ) « قرآنى عجيب شنيديم كه به صلاح و نجات هدايت می‌كرد.»
ناگفته نماند بايد در آيات دقّت كرد و هر كدام از معانى چهارگانه كه مناسب باشد در نظر گرفت گرچه همه در واقع يكى هستند.
(وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ) «هدايت نمی‌كنم شما را مگر به راه صلاح.»
رشاد به معنى رشد است.
(أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ) «آنها هدايت يافته‌گان‌اند.»
(أَ لَيْسَ مِنْكُمْ رَجُلٌ رَشِيدٌ) «آيا در ميان شما مرد عاقلى نيست.»
(وَ ما أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ) (در حالى كه فرمان
فرعون، مايه
رشد و نجات نبود. )
رشید به معنای صاحب رشد است.
مثل
(فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُرْشِداً) (هرگز سرپرست و راهنمايى براى او نخواهى يافت.)
رشيد در آيه به معنى
مرشد است چنان‌كه مجمع گفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رشد»، ج۳، ص۱۰۰.
