• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رشد (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





رُشْد (به ضم راء و سکون شین) و رَشَد (به فتح راء و شین) از واژگان قرآن کریم به معنای هدايت، نجات، صلاح و كمال است. مشتقات رشد که در آیات قرآن آمده عبارتند از: رَشاد به معنى رشد، راشِد اسم فاعل از رشد و رَشید به معنای صاحب رشد است.



رُشْد و رَشَد (بر وزن قُفْل و فَرَس) به معانی هدايت، نجات، صلاح و كمال است. در مفردات و قاموس و اقرب هر دو وزن به يک معنى است.
[۶] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ذیل واژه «رشد».
فیومی در مصباح رشد را صلاح و رسيدن به صواب گفته راغب گويد: آن خلاف غىّ است و به جاى هدايت بكار رود. مجمع ذيل آيه‌ (وَ هَيِّئْ لَنا مِنْ أَمْرِنا رَشَداً) نقل كرده رشد و نجات هر دو به يک معنى‌اند. قاموس و اقرب آن را هدايت و استقامت در طريق حق گفته‌اند.
[۱۲] اقرب الموارد، ذیل واژه «رشد».



در قرآن مجيد با غیّ و ضرر و شرّ مقابل آمده است.
مثل‌ (لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ‌ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ) «اجبارى در دين نيست كه دخول در باطل از هدايت تميز يافته است.»
و مثل‌ (قُلْ إِنِّي لا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَداً) (وَ أَنَّا لا نَدْرِي أَ شَرٌّ أُرِيدَ بِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَمْ أَرادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ‌ رَشَداً) يعنى: «بگو من براى شما نه ضررى قادرم و نه صلاحى» و «و ما نمی‌دانيم كه براى مردم شرّى اراده شده يا پروردگارشان براى آنها صلاحى خواسته.»
رشد در آیه ۲۵۶ بقره بر وزن قُفْل و در دو آيه جنّ بر وزن فَرَس است.
(إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً • يَهْدِي إِلَى‌ الرُّشْدِ) « قرآنى عجيب شنيديم كه به صلاح و نجات هدايت می‌كرد.»
ناگفته نماند بايد در آيات دقّت كرد و هر كدام از معانى چهارگانه كه مناسب باشد در نظر گرفت گرچه همه در واقع يكى هستند.

۲.۱ - رشاد

رشاد به معنى رشد است‌.
(وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ‌ الرَّشادِ) «هدايت نمی‌كنم شما را مگر به راه صلاح.»

۲.۲ - راشد

راشد، اسم فاعل از رشد است‌.
(أُولئِكَ هُمُ‌ الرَّاشِدُونَ‌) «آنها هدايت يافته‌گان‌اند. »

۲.۳ - رشید

رشید به معنای صاحب رشد است.
(أَ لَيْسَ مِنْكُمْ رَجُلٌ‌ رَشِيدٌ) «آيا در ميان شما مرد عاقلى نيست‌.»
(وَ ما أَمْرُ فِرْعَوْنَ‌ بِرَشِيدٍ) رشيد در آيه به معنى مرشد است چنانكه مجمع گفته مثل‌ (فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُرْشِداً) «دستور فرعون نجات دهنده نيست.»


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۰۰.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۳، ص۵۰.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۴.    
۴. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۳۵۴.    
۵. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ذیل واژه «رشد».
۷. فیومی مقری، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ص۱۱۹.    
۸. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۳۵۴.    
۹. کهف/سوره۱۸، آیه۱۰.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۶۹۸.    
۱۱. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، ص۲۸۲.    
۱۲. اقرب الموارد، ذیل واژه «رشد».
۱۳. بقره/سوره۲، آیه۲۵۶.    
۱۴. جنّ/سوره۷۲، آیه۲۱.    
۱۵. جنّ/سوره۷۲، آیه۱۰.    
۱۶. جنّ/سوره۷۲، آیات۱ - ۲.    
۱۷. غافر/سوره۴۰، آیه۲۹.    
۱۸. حجرات/سوره۴۹، آیه۷.    
۱۹. هود/سوره۱۱، آیه۷۸.    
۲۰. هود/سوره۱۱، آیه۹۷.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۹۱.    
۲۲. کهف/سوره۱۸، آیه۱۷.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رشد»، ج۳، ص۱۰۰.    






جعبه ابزار