• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خضر (سبزیجات)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: بقل (مقالات مرتبط).

خَضِر به فتح خاء و کسر ضاء همان سبزیجات است. از احکام آن در بابهای زکات، حج، تجارت، مساقات و لقطه سخن گفته‌اند.


خضر به انواع سبزی که در زمین ریشه ندارند اطلاق می‌شود، مانند سبزیها، خیار، خربزه و بادمجان.



۲.۱ - خضر در زکات

پرداخت زکات آنچه از زمین می‌روید و با کیل یا وزن داد و ستد می‌گردد در غیر گندم، جو، خرما و کشمش، مستحب است. خضر همچون سبزیها، خیار و بادمجان که زود فاسد می‌شوند از این حکم استثنا شده‌اند؛ بدین معنا که پرداخت زکات آنها استحباب ندارد.
[۱] جواهر الکلام، ج۱۵، ص۶۹-۷۰.    
[۲] العروة الوثقی، ج۴، ص۶۲-۶۳.    
[۳] العروة الوثقی، ج۴، ص۹۶.    

امام خمینی در این باره در تحریرالوسیله می‌نویسد: «زکات در میوه‌ها و غیر آن از چیزهایی که از زمین می‌روید حتی گیاه چوبک مستحب است بر خلاف صیفی‌جات و سبزیجات‌ مانند یونجه و بادنجان و خیار و خربزه و مانند آن (که مستحب نیست). »
[۴] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۳۲، کتاب الزکاة، القول فیما تجب فیه الزکاة و ما تستحب، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


۲.۲ - خضر در حج

در لزوم اجتناب محرم از سبزیهای خوش بو، همچون ریحان و نعنا اختلاف است. برخی معاصران، احتیاط را در اجتناب از آن، و برخی، خوردن آن بدون بوییدن را بی اشکال دانسته‌اند.
[۵] جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۲۷-۳۲۸.    
[۶] مناسک حج (مراجع)، ص۵۲۳.


۲.۳ - خضر در تجارت

اگر کسی کالایی را که زود فاسد می‌شود، مانند سبزیها، بفروشد، در صورتی که خریدار آن را تحویل نگرفته و بهای آن را نپرداخته است، تا شب صبر می‌کند و با داخل شدن شب می‌تواند معامله را فسخ نماید.
[۷] کتاب المکاسب، ج۵، ص۴۲۱.    

امام خمینی دراین‌رابطه در تحریرالوسیله می‌نویسد: «اگر چیزی را بفروشد که سریعاً فاسد می‌شود، به‌طوری‌که اگر شب بر آن بگذرد فاسد می‌شود، مانند سبزیجات‌ و بعضی از میوه‌ها و گوشت در بعضی از وقت‌ها و مانند این‌ها و نزد فروشنده بماند و مشتری تاخیر کند، پس بایع، قبل از آن‌که خرابی به آن عارض شود، خیار دارد و بیع را فسخ می‌کند و در مبیع هرطور که بخواهد، تصرف می‌کند.»
[۸] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۶۱، کتاب البیع، القول فی الخیارات، الخامس خیارالتاخیر، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    

صلح بر میوه‌ها و سبزیجات‌ و غیر آن‌ها قبل از وجودشان ولو نسبت به یک سال و بدون ضمیمه جایز است، اگرچه بیع آن‌ها (به این صورت) جایز نمی‌باشد.
[۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۹۹، کتاب الصلح، مسالة۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


خرید و فروش خضر همچون خیار، خربزه و بادمجان قبل از به ثمر نشستن‌ جایز نیست؛ لیکن پس از ریزش گل آن و نمایان شدن میوه‌اش به صورت یک برداشت یا بیشتر صحیح است. مرجع تشخیص مقدار یک برداشت عرف است؛ لیکن معامله سبزیهایی همچون هویج و شلغم که میوه‌شان در دل زمین است به جهت مجهول بودن بنابر قول گروهی صحیح نیست.
[۱۰] جواهر الکلام، ج۲۴، ص۷۷-۷۹.    
برخی آن را صحیح دانسته‌اند.
[۱۱] الدروس الشرعیة، ج۳، ص۲۳۸.    

خرید و فروش خضر همچون تره و نعنا که پس از چیدن دوباره می‌رویند پس از رویش به صورت یک چین یا بیشتر صحیح است.
[۱۲] جواهر الکلام، ج۲۴، ص۷۹.    

بنابر مشهور، کسی که درخت میوه یا خضر در مسیر عبورش قرار دارد با شرایطی- از جمله عدم علم یا ظن به نارضایتی صاحبش- می‌تواند به قدر متعارف از آن بخورد.
[۱۳] جواهر الکلام، ج۲۴، ص۱۲۷-۱۳۲.    


۲.۴ - خضر در مساقات

مساقات بر درختان صحیح است؛ لیکن بر مثل خضر که در زمین ریشه ثابت ندارند صحیح نیست.
[۱۴] جواهر الکلام، ج۲۴، ص۵۳.    


۲.۵ - خضر در لقطه

چیزی را که انسان پیدا کرده، چنانچه از فاسد شدنیها همچون خضر باشد، می‌تواند پس از تعیین قیمت و به ذمه گرفتن آن در آن تصرّف کند.
[۱۵] مهذّب الاحکام، ج۲۳، ص۳۲۹-۳۳۰.

امام خمینی در این باره در تحریرالوسیله می‌نویسد: «اگر لقطه از چیزهایی باشد که یک سال نمی‌ماند، مانند پختنی و خربزه و گوشت و میوه‌ها و سبزیجات‌، جایز است که آن را با قیمت‌گذاری برای خود بردارد و بخورد و در آن تصرف نماید، یا به دیگری بفروشد و ثمن آن را برای مالکش حفظ نماید، و احتیاط (مستحب) آن است که بیع آن - در صورت امکان - با اذن حاکم شرع باشد اگرچه‌ اقوی آن است که لازم نیست. و احتیاط (واجب) آن است که تا آخر وقتی که خوف خراب شدن می‌رود نگهدارد، بلکه وجوب آن خالی از قوت نیست. و در هر صورت، تعریف آن ساقط نمی‌شود، پس خصوصیات و صفات آن را قبل از آن‌که آن را بخورد یا بفروشد حفظ می‌کند سپس یک سال تعریف می‌کند، پس اگر صاحبش آمد و او هم آن را فروخته بود ثمنش را به مالک می‌دهد و اگر آن را خورده بود قیمت آن را غرامت می‌دهد و اگر نیامد چیزی بر او نیست.»
[۱۶] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۴۵، کتاب اللقطة، القول فی لقطة غیر الحیوان، مسالة۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


۱. ↑ جواهر الکلام، ج۱۵، ص۶۹-۷۰.    
۲. ↑ العروة الوثقی، ج۴، ص۶۲-۶۳.    
۳. ↑ العروة الوثقی، ج۴، ص۹۶.    
۴. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۳۲، کتاب الزکاة، القول فیما تجب فیه الزکاة و ما تستحب، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۵. ↑ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۲۷-۳۲۸.    
۶. ↑ مناسک حج (مراجع)، ص۵۲۳.
۷. ↑ کتاب المکاسب، ج۵، ص۴۲۱.    
۸. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۶۱، کتاب البیع، القول فی الخیارات، الخامس خیارالتاخیر، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۹۹، کتاب الصلح، مسالة۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۰. ↑ جواهر الکلام، ج۲۴، ص۷۷-۷۹.    
۱۱. ↑ الدروس الشرعیة، ج۳، ص۲۳۸.    
۱۲. ↑ جواهر الکلام، ج۲۴، ص۷۹.    
۱۳. ↑ جواهر الکلام، ج۲۴، ص۱۲۷-۱۳۲.    
۱۴. ↑ جواهر الکلام، ج۲۴، ص۵۳.    
۱۵. ↑ مهذّب الاحکام، ج۲۳، ص۳۲۹-۳۳۰.
۱۶. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۴۵، کتاب اللقطة، القول فی لقطة غیر الحیوان، مسالة۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۴۶۴-۴۶۵.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    


رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی | زکات | فقه | لقطه | مساقات
جعبه ابزار