خالد بن نجیح جوان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خالد بن نجیح جَوّان،
کنیه‌اش ابوعبدالله و از راویان
امامی است.
وی از
موالی و
کوفی بود.
ظاهراً منظور از جَوّان،
فروشنده جُوَن (جمع جُونیّ؛ نوعی
پرنده سیاه شن‌زار) یا جَونه (ظرف‌های
عطاری با پوشش
چرمی) است.
مؤید این
احتمال،
روایتی است که در آن به
تجارت خالد از
یمن به
مکه تصریح شده است.
در بعضی نسخه‌ها نام وی، به اشتباه، خالد بن نجیح حوار،
جواز،
خراز
و خواتیمی
درج شده است.
برقی و
نجاشی خالد را در شمار
اصحاب امام صادق و
امام کاظم علیهماالسلام یاد کرده‌اند.
طوسی نیز گرچه ذیل
اصحاب امام کاظم علیه‌السلام
خالد بن نجیح را جدا از خالد جوّان ذکر کرده، اما پیشتر ذیل
اصحاب امام صادق علیه‌السلام
نام و
لقب وی را یک‌جا آورده است که از اتحاد این دو حکایت دارد.
ظاهراً او با امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام
همنشینی داشته
و در روایتی، خالد از
خادمان امام کاظم علیه‌السلام دانسته شده است.
خالد
نصی از امام کاظم بر
امامت امام رضا را برای کسانی که در این‌باره
تردید و
اختلاف داشتند، نقل کرده که حاکی از
اعتقاد صحیح وی دانسته شده است.
در کتاب نجاشی
مدح یا
قدحی درباره خالد دیده نمی‌شود.
کشی با
نکوهش قائلان به
غلو (به تعبیر او:
اهل ارتفاع)، ذیل شرح حال
مفضل بن عمر، خالد را از
غالیان شمرده است.
ظاهرا خالد به سبب روایت غلوآمیزی که از او درباره
ربوبیت نقل شده،
طعن شده است.
شهید ثانی نیز تأکید کرده که نصی دالّ بر
وثاقت وی نرسیده است.
اما برخی
رجالیان متأخر خالد را به دلیل واقع شدن در طریق
ابن بابویه در مشیخه کتاب
من لایحضره الفقیه،
حَسَن و
معتمد دانسته و غلو او را به دلیل
روایات دیگرش نپذیرفته‌اند.
حتی
مامقانی مدعی است که براساس خبر
کشّی خالد اعتقاد صحیح داشته و ازاین‌رو مامقانی او را به قوّت
ایمان و
صلابت در
مذهب ستوده است.
به گفته وی،
اهل غلو بودن خالد فقط به ذهن کشّی خطور کرده و مخلّ به
اعتقاد صحیح خالد نیست.
خویی به دلایل مورد استناد این گروه برای اثبات وثاقت خالد اشاره کرده و این دلایل را برای
وثاقت او کافی ندانسته است.
خالد، در اغلب موارد بی‌واسطه یا به واسطه
زراره، از
امام صادق علیه‌السلام
و در موارد اندکی از
امام کاظم علیه‌السلام
روایت کرده است.
راویان شناخته شده‌ای، از جمله
صفوان،
ابن ابی عمیر و به‌ویژه
عثمان بن عیسی،
که همگی از اصحاب اجماع‌اند، و علی بن حَکَم
از خالد روایت کرده‌اند.
ظاهراً خالد صاحب کتاب بوده است، هر چند
نجاشی و
طوسی در فهرست‌های خویش اسمی از آن نبرده‌اند.
شاهد این احتمال، طریقی است که
ابن بابویه در
مشیخه کتاب خویش ذکر کرده است.
به رغم قدحی که درباره خالد رسیده، برخی
فقها به بعضی روایات او
اعتماد کرده‌اند، از جمله درباره
استحباب جزم
اذان و
اقامه و استحباب کُند گفتن اذان و سریع گفتن اقامه، به روایت‌های او
استناد شده است.
بنابر روایتی، خالد در
سال ۱۷۴ در
مکه درگذشته است،
اما به احتمال بسیار این نقل صحیح نیست؛ چه، خالد پس از
شهادت امام کاظم علیه‌السلام (سال ۱۸۳) و در زمان
امام رضا علیه‌السلام از
دنیا رفته است.
(۱) ابن ابی زینب، الغیبة، چاپ فارس حسون کریم، قم ۱۴۲۲.
(۲) ابن بابویه، کتابالخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ش.
(۳) ابن بابویه، کتاب مَن لایـَحضُرُه الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
(۴) ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ علیاکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.
(۵) ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم.
(۶) ابن شهید ثانی، التحریرالطاووسی، چاپ فاضل جواهری، قم ۱۴۱۱.
(۷) ابن شهید ثانی، منتقی الجمان فی الاحادیث الصحاح و الحسان، چاپ علیاکبر غفاری، قم ۱۳۶۲ـ۱۳۶۵ش.
(۸) احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳ش.
(۹) احمد بن محمد برقی، کتاب المحاسن، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۳۰ش.
(۱۰) محمدباقر بهبودی، معرفةالحدیث و تاریخ نشره و تدوینه و ثقافته عندالشیعة الامامیة، تهران ۱۳۶۲ش.
(۱۱) محمدباقر بن محمد اکمل بهبهانی، تعلیقة وحیدالبهبهانی علی منهجالمقال، (بیجا: بینا، بیتا).
(۱۲) خویی، معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرجال.
(۱۳) شوشتری، قاموس الرجال.
(۱۴) محمد بن مکی شهید اول، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، قم ۱۴۱۹.
(۱۵) زین الدین بن علی شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، چاپ عبدالحسین محمدعلی بقّال، قم ۱۴۰۸.
(۱۶) محمد بن حسن صفّار قمی، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد «ص»، چاپ محسن کوچه‌باغی‌تبریزی، قم ۱۴۰۴.
(۱۷) محمد بن حسن طوسی،
تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسویخرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۱۸) محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
(۱۹) حسن بن یوسف علامه حلّی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، (قم) ۱۴۱۷.
(۲۰) محمد بن عمر کشی، اختیار معرفةالرجال، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
(۲۱) کلینی، اصول کافی.
(۲۲) عبدالله مامقانی، تنقیح
المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
(۲۳) محمدعلی موحدی ابطحی،
تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، قم ۱۴۱۷.
(۲۴) محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، قم ۱۴۱۰.
(۲۵) احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
(۲۶) محمدحسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ عباس قوچانی، بیروت ۱۹۸۱.
(۲۷) علی نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران ۱۴۱۲ـ۱۴۱۵.
(۲۸) حسین بن محمدتقی نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، قم ۱۴۱۵ـ۱۴۲۰.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خالد بن نجیح جوان»، شماره۶۷۷۶.
