حَکیم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَکیم (به فتح حاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای محکم‌کار، حکمت‌کردار و کسی که کار را از روی تشخیص و مصلحت انجام دهد.
این کلمه از اسماء حسنی است.
این واژه نود و هفت بار در
قرآن کریم آمده است.
پنج بار وصف قرآن، یک بار وصف امر و بقیّه همه درباره حکیم بودن
خداوند سبحان است.
حَکیم به معنی محکم‌کار، حکمت‌کردار و کسی که کار را از روی تشخیص و مصلحت انجام دهد.
در گذشته از
جوهری نقل شد که حکیم کسی است کارها را محکم و استوار انجام دهد.
آن‌چه از
طبرسی نقل شده: حکیم به معنی مانع از
فساد است. عبارت دیگر محکم‌کار می‌باشد و آن صیغه مبالغه است.
به مواردی از
حَکیم که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(ذلِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الْآیاتِ وَ الذِّکْرِ الْحَکِیمِ.) (اين‌ها را كه بر تو مى‌خوانيم، از نشانه‌هاى حقّانيّت تو و يادآورى حكيمانه است.)
(یس • وَالْقُرْآنِ الْحَکِیمِ.) (يس.
سوگند به قرآن حكيم و استوار.)
در
المیزان ذیل همین آیه، حکمت را به معنی حقایق معارف و فروعات آن گرفته و گوید که: قرآن، حکیم است زیرا که
حکمت و حقائق معارف در آن مستقر است.
به نظر می‌آید که: قرآن مجید را در اطلاق این صفت یک شخص عاقل و محکم کار فرض کنیم همان‌طور که شخص را در اثر حکمت کردار و محکم‌کار بودنش حکیم می‌گوییم؛ هکذا قرآن در تعالیم خود مثل یک شخص محکم‌کار است و اطلاق حکیم بر قرآن و یک شخص دانا بنابر آن‌چه گفته شد یکسان است.
(اين آيات كتاب حكيم است كتابى پرمحتوا و استوار!)
(وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ.) (و اين قرآن در لوح محفوظ نزد ما والا و استوار است!)
(فِیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکِیمٍ.) «در آن شب هر امری که از روی تشخیص و محکم کاری است از هم جدا می‌شوند.»
قرآن، حکیم است یعنی از روی تشخیص دستور می‌دهد و محکم‌کار و حکمت‌کردار است و آن یک محل که حکیم وصف امر آمده این آیه است. می‌شود گفت: حکیم در این آیه به معنی مفعول و محکم کاری شده است. در المیزان به قرینه «یُفْرَقُ» حکیم را بسیط و آن‌چه اجزایش مشخص نیست، معنی می‌کند.
(الر، اين كتابى است كه آياتش استوار گرديده؛ سپس هر مطلبى در جايگاه خود بيان شده و از نزد خداوند حكيم و آگاه نازل گرديده است.)
(اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ.) (زيرا تويى كه دانا و حكيمى.)
(لا اِلهَ اِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ.) (معبودى جز
خداوند توانا و حكيم، نيست.)
(وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ.) (و خداوند دانا و حكيم است.)
این واژه در مجموع ۹۷ بار در قرآن کریم آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حکیم»، ج۲، ص۱۶۴-۱۶۵.
