مراد از آن در فقه، شب زنده‌داری جهت اقامه نمازشب، تلاوت قرآن، ذکر خداوند و طلب مغفرت است. واژۀ تهجّد در روایات و نیز کلمات فقها در خصوص نمازشب، زیاد به کار رفته است؛ به گونه‌ای که مراد از آن هنگام اطلاق، همان نمازشب است.
یازده رکعت نافله شب است که هشت رکعت آن نمازشب سپس دو رکعت نماز شفع و بعد از آن یک رکعت نماز وتر است و نماز وتر با نماز شفع بافضیلت‌ترین قسمت نمازشب است و نافله نماز صبح از وتر و شفع، افضل است. و اکتفای به نماز شفع و وتر بلکه در تنگی وقت به خصوص نماز وتر جایز است، ولی خواندن تنها نماز وتر در غیر تنگی وقت باید به قصد رجاء باشد.
وقت نافله شب از نصف شب تا سپیده صادق است و سحر افضل از بقیه است و سحر تمام ثلث آخر شب است و بافضیلت‌ترین قسمت آن، زمانی است که نزدیک به سپیده صادق باشد و افضل از آن، آن است که (یازده رکعت بر تمام وقت نافله شب) پخش شود، چنان که روش پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین بود.
مسافر و جوانی که خوف آن را دارد که نمازشب را در وقتش نتواند بخواند، می‌توانند نافله شب را قبل از نصف شب بخوانند، بلکه هر کسی که دارای عذر باشد - مانند پیر و کسی که ترس از سرما یا احتلام دارد - می‌تواند قبل از نصف شب آن را بخواند. و سزاوار است که این افراد نیّت تعجیل نمایند نه ادا.
نشسته خواندن نوافل یومیه رواتب و غیر آن‌ها - حتی در حال اختیار - جایز است، لیکن بهتر آن است که در چنین حالی (در حال اختیار) هر دو رکعت نماز نشسته، یک رکعت حساب شود، حتی در نماز وتر، بنا بر این نماز وتر را نشسته دو بار و هر بار یک رکعت می‌خواند.
قضای نمازهای نافله شبانه‌روزی، مستحب است، و ترک قضای آن‌ها در صورتی که به خاطر جمع کردن دنیا، آن‌ها را ترک نموده، کراهت مؤکّد دارد. و کسی که نمی‌تواند آن‌ها را قضا نماید، برای او مستحب است که به مقدار توانایی‌اش صدقه بدهد و کمترین صدقه آن است که برای هر دو رکعت، یک مدّ (حدود ده سیر گندم مثلًا) صدقه بدهد و اگر نتوانست، برای هر چهار رکعت، یک مدّ صدقه بپردازد و اگر نتوانست، یک مدّ برای نمازهای مستحبی شب و یک مدّ برای نمازهای مستحبی روز صدقه بدهد.
و بر آن تأکید شده است، به طوری که آورده‌اند پیامبر اکرم پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به امیرالمؤمنینعلی علیه السلام، سه بار فرمود: «علیک بصلاة اللّیل » (برتو باد خواندنِ نمازشب؛
