• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بلال بن حارث مزنیّ

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بَلال بن حارث، ابوعبدالرحمان بلال بن حارث مُزَنی، صحابی و محدث بوده است.


از افراد قبیله مُزَینه بود که در منطقه کوهستانی اشعر، نزدیک مدینه ، سکونت داشتند.

چون وفات او را به سال ۶۰ و در هشتاد سالگی ثبت کرده‌اند، احتمالاً در سال ۲۰ پیش از هجرت متولد شده است .

از رفت و آمدهای مکرّر او به مکه خبر داده‌اند، و شاید همین رفت و آمدها و مراوده با مسلمانان سبب شده است که او جزو اولین کسانی باشد که در رجب سال پنجم همراه وَفْد مزینه با گروهی چهارصد نفری به حضور پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم رسیده و اسلام آورده‌اند.
[۱] اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۰۵.    
[۲] الطبقات الکبیر، ج۱، ص۲۹۱.    
[۳] الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۷۷ـ۲۷۸.


بلال بن حارث گویا نزد افراد قبیله خود محترم بوده و ازین‌رو در شرفیابی به حضور رسول خدا، به نمایندگی از آنها اظهار می‌دارد، نزد او اموالی است که جز او کسی صلاحیت حفظ و مراقبت آنها را ندارد؛ با اینهمه اگر لازمه اسلام آوردن مهاجرت باشد، می‌تواند اموال را بفروشد و پس از آن هجرت کند.
[۴] تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
[۵] مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۲.

(در قسمت اول عبارت منقول در کتب تاریخ صیغه مفرد «اِنَّ لی مالاً» و در قسمت دوم صیغه جمع به کار رفته است). اما پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم در پاسخ فرمودند: شما هر جا باشید، اگر تقوی را حفظ کنید، از پاداش اعمالتان نزد خدا چیزی کم نمی‌شود
[۶] مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۲.
[۷] تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.

سپس آنان را جزو مهاجران معرفی کردند و از آنها خواستند تا به سرزمین خود و بر سر اموالشان باز گردند.
[۸] الطبقات الکبیر، ج۱، ص۲۹۱.    


بلال بن حارث هشتاد حدیث از پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم نقل کرده
[۹] تهذیب الاسماء واللغات، ج۱، ص۱۳۶.
که در کتب سنن و صحاح آورده شده است.
[۱۰] الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۱۶۴.
[۱۱] مسند الامام احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۶۹.

او همچنین از عبدالله بن مسعود و عمر بن خطاب (خلیفه دوم) حدیث شنیده و روایت کرده است.

حارث بن بلال و عبدالرحمان بن عطیه بن دلاّف و علقمه بن وقّاص از وی نقل حدیث کرده‌اند.
[۱۲] تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۳.
[۱۳] اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۰۵.    
[۱۴] الاستیعاب فی معرفة الاصحا، ج۱، ص۱۴۵.


به نوشته ابن عساکر
[۱۵] مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۵.
حضرت رسول اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم، طی نوشته‌ای (که متن آن نیز موجود است)، معادن قَبْلیه در ساحل بحر احمر و زمینهای قابل کشت قدس را به بلال بن حارث بخشیدند.
[۱۶] مکاتیب الرسول، ج۳، ص۴۸۶.    

همچنین سرزمین عقیق از جمله عطایای پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم به او بوده است.
[۱۷] اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۰۵.    


۷.۱ - نظر سمهودی در عقیق

سمهودی عقیق را نام مشترکی برای دو موضع معرفی کرده: یکی عقیق اکبر در مسیر طائف به مدینه ، دیگری عقیق اصغر، واقع در سرزمین مزینه که بئر روُمه (حفیرة المزینه) در آن است. او عقیده دارد که پیامبر اکرم همین عقیق اصغر را به بلال بن حارث بخشیدند، ولی اضافه می‌کند که چه بسا بخشش پیامبر شامل هر دو عقیق می‌شده و این تقسیم در زمان خلیفه دوم که بخشی از آن سرزمین را از بلال گرفت و به دیگران بخشید، صورت گرفته باشد.
[۱۸] وفاءالوفا، ج۳، ص۱۰۴۰.
[۱۹] مکاتیب الرسول، ج۳، ص۴۸۷.    


واقدی و دیگران از شرکت بلال بن حارث در اغلب غزوات صدر اسلام خبر داده‌اند، از جمله در غزوه مُرَیسیع (بنی مصطلق). چون پیامبر و یارانش در بازگشت از آن غزوه به سرزمین نقیع، واقع در منطقه سکونت قبیله مزینه رسیدند، سرسبزی و مراتع بزرگ و به هم پیوسته و برکه‌های پر آب آن سرزمین نظر ایشان را جلب کرد و چون به آن حضرت گفته شد که برکه‌ها در فصل تابستان خشک و کم‌آب می‌شود، دستور دادند چاه آبی در آن محل حفر کنند و بلال بن حارث مأمور حفاظت از آنجا شود تا چراگاه مرکبهای سپاهیان اسلام باشد.
[۲۰] المغازی، ج۲، ص۴۲۵.


بلال بن حارث در فتح مکه مأمور ابلاغ پیام پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم به قبیله مزینه بود.
[۲۱] المغازی، ج۲، ص۷۹۹.
[۲۲] تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.

علاوه بر آن، از پرچمداران سپاه مزینه در فتح مکه نیز بوده
[۲۳] المغازی، ج۲، ص۸۰۰.
[۲۴] تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ج۴، ص۲۸۴.
و به حضور او در جنگ دُوْمَة الجَنْدَل نیز اشاره شده است. از او نقل کرده‌اند که اُکیدر، فرمانده کفار در این غزوه، را به اسارت درآورده است.
[۲۵] المغازی، ج۳، ص۱۰۲۹.
[۲۶] مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۱.

به استناد قول واقدی
[۲۷] المغازی، ج۱، ص۲۷۶.
بلال بن حارث علاوه بر شرکت در غزوات زمان پیامبر، در جنگ قادسیه نیز حاضر بوده و طبری
[۲۸] تاریخ طبری، ج۳، ص۴۱۰.
نیز به حضور او در جنگ یرموک اشاره کرده است .


• ابن اثیر، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
• ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، و بهامشه الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، لاِبن عبدالبر، مصر۱۳۲۸.
• ابن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت.
•ابن سعد، کتاب الطبقات الکبیر، چاپ ادوارد سخو، لیدن ۱۳۲۱ـ۱۳۴۷/۱۹۰۴ـ۱۹۴۰.
• ابن عساکر، مختصر تاریخ دمشق، لاِبن منظور، ج۵، چاپ مأمون صاغرجی و احمد حمّامی، دمشق۱۴۰۴/۱۹۸۴.
• علی احمدی، مکاتیب الرسول، ۱۳۶۳ش.
• علی بن عبدالله سمهودی، وفاء الوفا، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، ج۳، بیروت۱۴۰۴/۱۹۸۴.
• خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۱۰، چاپ جاکلین سوبله و علی عمارة، ویسبادن۱۴۰۰/۱۹۸۰.
• محمد بن جریر طبری، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت(۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۲ـ۱۹۶۷).
• یوسف بن عبدالرحمان مُزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت۱۴۰۳ـ۱۴۰۵/۱۹۸۳ـ۱۹۸۵.
• یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء واللغات، تهران.
• محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی لِلواقدی، چاپ مارسدن جونس، لندن۱۹۶۶.

۱. ↑ اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۰۵.    
۲. ↑ الطبقات الکبیر، ج۱، ص۲۹۱.    
۳. ↑ الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۲۷۷ـ۲۷۸.
۴. ↑ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
۵. ↑ مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۲.
۶. ↑ مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۲.
۷. ↑ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
۸. ↑ الطبقات الکبیر، ج۱، ص۲۹۱.    
۹. ↑ تهذیب الاسماء واللغات، ج۱، ص۱۳۶.
۱۰. ↑ الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۱۶۴.
۱۱. ↑ مسند الامام احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۶۹.
۱۲. ↑ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۳.
۱۳. ↑ اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۰۵.    
۱۴. ↑ الاستیعاب فی معرفة الاصحا، ج۱، ص۱۴۵.
۱۵. ↑ مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۵.
۱۶. ↑ مکاتیب الرسول، ج۳، ص۴۸۶.    
۱۷. ↑ اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۲۰۵.    
۱۸. ↑ وفاءالوفا، ج۳، ص۱۰۴۰.
۱۹. ↑ مکاتیب الرسول، ج۳، ص۴۸۷.    
۲۰. ↑ المغازی، ج۲، ص۴۲۵.
۲۱. ↑ المغازی، ج۲، ص۷۹۹.
۲۲. ↑ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۴، ص۲۸۴.
۲۳. ↑ المغازی، ج۲، ص۸۰۰.
۲۴. ↑ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ج۴، ص۲۸۴.
۲۵. ↑ المغازی، ج۳، ص۱۰۲۹.
۲۶. ↑ مختصر تاریخ دمشق، ج۵، ص۲۵۱.
۲۷. ↑ المغازی، ج۱، ص۲۷۶.
۲۸. ↑ تاریخ طبری، ج۳، ص۴۱۰.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله «بلال بن حارث»، ص۱۶۵۲.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | راویان حدیث | راویان حدیث از پیامبر | رجال | صحابه | محدثان قرن ۱ (قمری)
جعبه ابزار