برادر (فقه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
برادر، فرد مذکری است که از طرف
پدر و
مادر یا یکی از
والدین با شخص مشترک باشد که از آن در بابهاى
طهارت،
صلات،
نکاح،
اطعمه و اشربه،
ارث و
شهادات آمده است.
پاره کردن
لباس در
عزای پدر و برادر اشکال ندارد؛ هرچند از برخى عدم
جواز آن نقل شده است.
خوردن از
خانه برادر
و
نماز گزاردن در
ملک او بدون
اذن جایز است مگر آنکه
انسان علم به ناخشنودى وى داشته باشد.
برادر بر
خواهر ولایت ندارد؛ لیکن
مستحب است
دختر در صورت نبودن
پدر و
جد، برادر خود را در امر
ازدواج خویش
وکیل کند و در صورت تعدّد آنان برادر بزرگ‌تر را به
وکالت برگزیند.
برادر، خواه
نسبی یا
رضاعی از
محارم به شمار مى‌رود و ازدواج او با
خواهر خود- اعم از نسبى و رضاعى- و نیز دختر برادر،
حرام و با خواهر برادر که- آن
خواهر- از
پدر و
مادر دیگرى باشد
مکروه است.
اسباب تحریم یعنی چیزی که به سبب آن، ازدواج مرد با زن حرام است و صحیح نیست و
زوجیت بین آن‌ها واقع نمی‌شود. و این‌ها اموری می‌باشند: نسب و رضاع (شیر خوردن) و مصاهره (خویشاوندی از راه ازدواج) و آنچه که به آن ملحق است و کفر و کفو هم نبودن و استیفای عدد و عده گرفتن و احرام.
هفت صنف از زنان بر هفت صنف از مردان، به واسطه نسب، حرام می‌باشند: ... و خواهر؛ چه از پدر باشد یا از مادر و یا از هر دو.
و دختر خواهر؛ و او هر زنی است که با ولادت، به خواهرش -
طبق آنچه که در دختر برادر ذکر شد - انتساب پیدا کند.
نسب یا شرعی است، و آن عبارت است از اینکه به سبب وطیی که ذاتاً با سببی شرعی - از نکاح یا ملک یمین یا تحلیل - حلال است، حاصل شود؛ اگرچه به خاطر عوارضی از قبیل حیض یا روزه یا اعتکاف یا احرام و مانند آن‌ها حرام شده باشد. و وطی شبهه به نکاح شرعی ملحق می‌شود. و یا غیر شرعی است و آن عبارت است از اینکه با سفاح و زنا حاصل شود. و احکامی که بر نسب ثابت در شرع، از
توارث و غیره، مترتب می‌باشد اگرچه اختصاص به اولی دارد لیکن ظاهراً بلکه قطعاً موضوع حرمت ازدواج اعم از آن است پس سبب غیر شرعی را هم شامل می‌شود، بنا بر این اگر با زنی زنا کند و پسر و دختری از او متولد شود ازدواج نمودن بین آن‌ها حرام است. و همچنین بین هر یک از آن‌ها و بین اولاد زانی و زانیه که با ازدواج صحیح یا با زنا با زن دیگری، پیدا شده‌اند. و همچنین زن زانیه و مادرش و مادر مرد زانی و خواهر آن‌ها بر پسر حرام می‌شوند و دختر بر مرد زانی و پدرش و اجداد و برادرها و عموهایش حرام می‌شود.
منظور از وطی شبهه وطیی است که استحقاق آن را ندارد و علم به حرمت وطی ندارد مانند اینکه با زن بیگانه به اعتقاد اینکه زن خودش است نزدیکی نماید، یا طریق معتبری بلکه اصل معتبری بر آن نداشته باشد؛ و مع ذلک مساله مورد اشکال است. و وطی دیوانه و کسی که خواب است و کسی که مانند
مجنون و خواب است ملحق به آن می‌شود. و شخص مست در صورتی که مستی‌اش به آشامیدن مسکر از روی عمد و عصیان باشد، به آن ملحق نمی‌شود.
اگر رضاع جامع شرایط تحقق پیدا کند، مرد و
مرضعه (زن شیرده)، پدر و مادر شیرخوار می‌شوند و اصل‌های آن‌ها اجداد و جدّه‌ها می‌گردند و فرع‌های آن‌ها برادرها و اولاد برادرهای او می‌شوند و کسی که در حاشیه آن‌ها و در حاشیه اصل‌های آن‌ها می‌باشند عموها یا عمه‌ها و دایی‌ها یا خاله‌های او می‌شوند و او - یعنی شیرخوار - پسر یا دختر آن‌ها است و فرع‌های او نوادگان آن‌ها می‌باشند. و وقتی این مطلب روشن گردید پس هر عنوان نسبی محرّم - از عنوان‌های هفتگانه گذشته - در صورتی که مثل آن در رضاع تحقق پیدا کند محرّم می‌باشد. پس مادر رضاعی مانند مادر نسبی است و دختر رضاعی مانند دختر نسبی است و به همین صورت. پس اگر زنی از شیر مردی طفلی را شیر دهد، مرضعه و مادرش و مادر آن مرد بر آن طفل به خاطر مادر بودن، حرام می‌شوند و دختری که شیر خورده و دخترهای او و دخترهای پسری که شیر خورده بر آن مرد و بر پدرش و پدر مرضعه به خاطر دختر بودن، حرام می‌باشند و خواهر آن مرد و خواهر مرضعه بر شیرخوار حرام می‌باشند؛ زیرا آن‌ها
عمه و
خاله او می‌شوند. و دختری که شیر خورده بر برادر آن مرد و برادر مرضعه حرام است؛ زیرا او دختر برادر یا دختر خواهر آن‌ها می‌شود. و دخترهای آن مرد بر پسری که شیر خورده، و دختری که شیر خورده بر پسرهای آن مرد - نسبی باشند یا رضاعی - حرام می‌باشند. و همچنین دخترهای مرضعه بر پسری که شیر خورده، و دختری که شیر خورده بر پسرهای مرضعه - اگر نسبی باشند - حرام هستند برای آنکه اخوت دارند. و اما اولاد رضاعی مرضعه از کسانی که با شیر مرد دیگر، آن‌ها را شیر داده غیر از آن مردی که پسر شیرخوار از شیر او خورده است بر پسری که شیر خورده، حرام نمی‌باشند به خاطر آنچه که گذشت، که یکی بودن مرد در تاثیر حرمت بین شیرخوارها، شرط است.
برای مرد جایز است که به بدن محارمش غیر از
عورت در صورتی که با
تلذذ و
ریبه نباشد نگاه کند. و مقصود از
محارم زنانی هستند که ازدواج با آن‌ها از جهت نسب یا شیر خوردن یا مصاهره، حرام است. و برای آن‌ها هم جایز است که به غیر از عورت، به بدن او بدون تلذذ و ریبه نگاه کنند.
نفقه برادر (خرجى دادن به وى)
مستحب است.
زنى که برادر یا
برادر شوهر خود را
شیر داده
شوهرش بر او
حرام نمى‌شود؛
البتّه برخى قائل به
حرمت شده‌اند.
برادر و
اجداد میت در
ارث، از
طبقه دوم به شمار مى‌روند که در صورت عدم وجود
وارث طبق اول، از میت
ارث مى‌برند .
شهادت فرد به
نفع یا
زیان برادر خویش پذیرفته و
نافذ است و برادرى
مانع پذیرش آن نیست.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام جلد۲، صفحه۸۷. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
